Sokolik czerwonooki
| Polihierax semitorquatus[1] | |||
| (A. Smith, 1836) | |||
 Samiec w Parku Narodowym Buffalo Springs, Kenia | |||
 Samica w Parku Narodowym Buffalo Springs | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Polihierax | ||
| Gatunek |
sokolik czerwonooki | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Sokolik czerwonooki[4] (Polihierax semitorquatus) – gatunek małego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae) zamieszkującego wschodnią i południową Afrykę. To najmniejszy drapieżny ptak Czarnego Kontynentu.
To mały sokół mający jedynie 19–20 cm długości. Jego ofiarami padają owady, małe gady, a nawet niewielkie ssaki.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniono dwa podgatunki P. semitorquatus[5]:
- P. semitorquatus castanonotus
- P. semitorquatus semitorquatus
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Dorosłe sokoliki czerwonookie mają biały spód ciała i oblicze. Wyższe partie są szare, a samice mają poza tym kasztanowy grzbiet. Na karku widać białe plamy przypominające oczy. Osobniki młodociane mają brązowy grzbiet, ale są bardziej matowe niż dorosłe samice i mają cienką rudą smugę na piersi. Lotki na skrzydłach posiadają czarne i białe (bardziej czarne od góry, a bardziej białe od dołu) plamki. Ogon posiada biało-czarne prążki[6].
Lata nisko, falującym torem. Rozmiarami, wzorem ubarwienia, nawykami z siedzeniem w wyprostowanej postawie na gałęzi lub wierzchołku drzewa przypomina dzierzby.
Wydawany odgłos to wysokie, powtarzane „kikikik” (w Kenii) lub „czip czip” i „kik-kik-kik-kik” (w południowej Afryce).
Zasięg występowania, środowisko
[edytuj | edytuj kod]Sokolik czerwonooki zamieszkuje obszary suchego buszu. Podgatunek P. s. castanonotus występuje od Sudanu Południowego do Somalii na wschodzie i do Ugandy i Tanzanii na południu. Podgatunek P. s. semitorquatus zasiedla regiony od południowej Angoli do północnej części Południowej Afryki[3][5].
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Żywi się owadami, jaszczurkami i małymi wężami, które chwyta na ziemi po locie z wyeksponowanej gałęzi i zabiera z powrotem na gałąź do zjedzenia. Zjada też małe ptaki, które łapie w locie[7].
Gniazdowanie
[edytuj | edytuj kod]W Kenii sokolik czerwonooki wydaje swoje potomstwo w gniazdach bawolika białogłowego, tam gdzie pokrywają się zasięgi obu tych gatunków. W południowej Afryce młode sokoliki znajduje się w pobliżu gniazd bawolików czerwonodziobych, choć głównie wychowują pisklęta w niezamieszkałych gniazdach tkaczy, które są pokaźnych rozmiarów i mają wiele komór. Czasem mogą je zajmować nawet w gnieździe, gdzie wyprowadzany jest nadal lęg tkaczy. Pomimo iż żywią się innymi ptakami i są większe od tkaczy, zwykle ich nie atakują, choć wyjątkowo mogą je chwytać, zjadać pisklęta, a nawet osobniki dorosłe[8].
Okres lęgowy ciągnie się od sierpnia do marca. Najczęściej wysiadywanie jaj przypada na październik i listopad. Może wyprowadzać 2 lęgi w ciągu roku. Samica składa od 1 do 4 jaj (zwykle 3) o wymiarach 28 × 22,5 mm. Wysiadywanie trwa 28-30 dni. Młode karmione są przez oboje rodziców. Ich opieka kończy się po około 2 miesiącach.
Poliandria
[edytuj | edytuj kod]Afrykańskie sokoliki czerwonookie czasem pozostają w związkach poliandrycznych, gdzie razem żyją więcej niż dwa osobniki zajmujące się pisklętami. Są cztery możliwości wytłumaczenia tego zachowania:
- skuteczniejsza obrona młodych;
- poliandria na zasadach kooperacji;
- opóźnienie w wydawaniu potomstwa przez młodociane sokoliki;
- lepsza termoregulacja (zachowanie ciepłoty ciała).
Potwierdzeniem tej ostatniej tezy jest fakt przebywania południowoafrykańskich sokolików czerwonookich w gniazdach tkaczy także zimą, już poza sezonem lęgowym. W gniazdach tkaczy zachowana jest lepsza izolacja termiczna[9].
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sokolika czerwonookiego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Polihierax semitorquatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ African Pygmy Falcon (Polihierax semitorquatus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Polihierax semitorquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-01-26] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Falconini Leach, 1820 (Wersja: 2019-04-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-04].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-04]. (ang.).
- ↑ Zimmerman, Dale A.; Turner, Donald A.; and Pearson, David J.: Birds of Kenya and Northern Tanzania. Princeton University Press, 1999, s. 90–91, 110–111, 309. ISBN 0-691-01022-6. [dostęp 2007-07-26].
- ↑ Species account: Pygmy Falcon Polihierax semitorquatus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-09-04]. (ang.).
- ↑ Covas, Rita; Huyser, Onno; and Doutrelant, Claire. Pygmy Falcon predation of nestlings of their obligate host, the Sociable Weaver. „Ostrich”. 75 (4), s. 325–326, 2004.
- ↑ Spottiswoode, Claire; Herrmann, Eric; Rasa, O. Anne E.; and Sapsford, Colin W.. Co-operative breeding in the Pygmy Falcon Polihierax semitorquatus. „Ostrich”. 75 (4), s. 322–324, 2004. DOI: 10.2989/00306520409485462.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).