Kowno

Kowno (lit. Kaunas, łot. Kauņa), drugie pod względem liczby mieszkańców miasto Litwy (366,6 tys. mieszkańców, stan na 1 lipca 2004) i największy ośrodek przemysłowy kraju. Położone w środkowej Litwie u zbiegu Niemna i Wilii. Jest miastem zaprzyjaźnionym z Białymstokiem.

Historia

Gotycki "Dom Perkuna"

Pierwsze wzmianki w 1361 roku. W XIII wieku powstał tu gród obronny, chroniący Litwinów przed najazdami Krzyżaków, którzy zdobywali go jednak wielokrotnie, m.in. w 1362 roku. W 1384 Krzyżacy wznieśli, zachowany do dziś, warowny zamek ) mający stanowić bazę wypadową do dalszych najazdów, szczególnie na Wilno i Troki. Ostatecznie przynależność państwowa Kowna uregulowana została po bitwie grunwaldzkiej (1410) i pokoju toruńskim (1411).

W 1398 roku powstaje w mieście stowarzyszenie kupców niemieckich, utrzymujące szerokie kontakty z miastami hanzeatyckimi (m.in. Rygą), co pozwoliło miastu szerzej otworzyć się na ówczesne "nowinki". W 1408 r. książę Witold nadaje Kownu prawa miejskie (magdeburskie), powstaje samorząd administracyjny, gospodarczy i sądowy. W 1581 Kowno otrzymuje prawo składu. Od tego czasu miasto rozwijało się pomyślnie, mimo wybuchających raz po raz pożarów (1537, 1731), epidemii cholery i dżumy, a także powodzi.

Szczególny rozkwit miasta przypadł na drugą połowę XVIII wieku. Projektowanego na sejmie grodzieńskim województwa kowieńskiego nie utworzono z powodu III rozbioru Polski. W jego wyniku miasto przypadło Rosji i włączono je w obręb guberni wileńskiej. 1812 miasto poniosło ogromne straty związane z wyprawą rosyjską Napoleona. Mieszkańcy Kowna aktywnie uczestniczyli w powstaniach narodowych - listopadowym (1830) i styczniowym (1863), co nie pozostało bez wpływu na stosunek władz rosyjskich do grodu nad Niemnem.

Klasztor kamedułów w Pożajściu

W 1842 Kowno stało się stolicą guberni obejmującej zachodnią Litwę, co wpłynęło na przyspieszenie rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego miasta. W 1861 oddano linię kolejową łączącą Kowno z Królewcem i Warszawą. Pod koniec XIX wieku powstało Muzeum Miejskie, teatr i pierwsza biblioteka miejska. Na przełomie XIX i XX wieku w związku ze zbliżającą się wielkimi krokami wojną, władze rosyjskie zamieniły Kowno w twierdzę, co wpłynęło na zakaz budowy domów wyższych niż trzy piętra. Miasto zachowało więc swój prowincjonalny (w porównaniu z Wilnem) wygląd.

Plany carskie nie na wiele się zdały, gdyż Niemcy zdobyli Kowno 18 sierpnia 1915 roku i okupowali je aż do 1919 roku. 21 grudnia 1918 r. agenci sowieccy powołali tu republikę radziecką, która nie ciesząc się poparciem Litwinów, ani tym bardziej Niemców, upadła po parunastu dniach. W mieście zaczęła rządzić Taryba ze Smetoną, Voldemarasem i Narutoviciusem na czele (Wilno było pod okupacją sowiecką). W dwudziestoleciu międzywojennym Kowno stało się de facto (choć nie de iure) siedzibą władz państwowych. Z prowincjonalnego miasteczka przekształciło się w miasto na skalę regionu. Tu miały swą siedzibę ośrodki naukowe, gospodarcze, bankowe i kulturalne Litwy. Zorganizowano Uniwersytet im. Witolda Wielkiego, konserwatorium oraz Szkołę Sztuki. Powstał teatr dramatyczny, oraz pierwsza na Litwie rozgłośnia radiowa.

Dawna cerkiew garnizonowa

W 1940 r. Kowno liczyło 160 tys. mieszkańców (w ciągu dwudziestu lat niepodległości liczba mieszkańców wzrosła dwukrotnie). To tutaj (a nie w Wilnie) "sejm ludowy" proklamował samolikwidację państwa i przyłączenie się do ZSRR. Po wejściu Niemców Litwini zorganizowali pogrom, w którym zginęło ponad 2000 Żydów. W czasie okupacji niemieckiej w mieście swą siedzibę miały władze hitlerowskie. W tzw. IX forcie kowieńskim Niemcy urządzili obóz koncentracyjny (KL Kauen), w którym zgładzono około 100,000 Żydów i Cyganów. 15 maja 1972 student Romas Kalanta dokonał publicznego samospalenia na rynku kowieńskim, w proteście przeciwko okupacji Litwy przez ZSRR, co stało się powodem dwudniowych krwawych zamieszek w mieście.

Zabytki

Zamek w Kownie

• ruiny zamku kowieńskiego (XIII-XIV wiek)
• archikatedra św. Piotra i Pawła
• kościół Św. Jerzego
• kościół Jezuitów
• zespół architektoniczny Pożajście
• ratusz miejski zwany "Białym Łabędziem" (XVI wiek)
• Pałac Massalskiego w Kownie
• Dom Perkuna (XVI w.)
• Pałac Godlewskiego
• kościół św. Gertrudy
• Synagoga (1871)

Mieszkańcy wg narodowości:

Iglica ratusza w Kownie

w roku 2001:

1. Litwini 92,9%
2. Rosjanie 4,4%
3. Ukraińcy 0,5%
4. Polacy 0,4%
5. Inni 1,8%

w roku 1939:

1. Litwini 60%
2. Żydzi 25%
3. Polacy 10%
4. Inni 5%

w roku 1919:

1. Polacy 42%
2. Żydzi 31%
3. Litwini 16%
4. Rosjanie 1,5%
5. Inni 1%

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta Kowna (w jęz. litewskim i angielskim)
• Zdjęcie satelitarne z Google Maps
• Kilka zdjęć m.in. Kowna
• Twierdza Kowno

Szablon:Nowa Hanza