Dubinki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m drobne merytoryczne |
m →Historia: drobne merytoryczne |
||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
Pierwsze historyczne wzmianki o miejscowości pochodzą z [[XIV]] wieku. W [[1334]], [[1373]] i [[1375]] roku była niszczona przez najazdy krzyżackie. Od [[XV]] gród w Dubinkach był ważnym ośrodkiem administracyjnym Wielkiego Księstwa Litewskiego położonym na szlaku handlowym do Inflant. W [[1415]] roku wielki książę [[Witold (wielki książę litewski)|Witold]] nakazał wznieść zamek, w [[1430]] roku ufundował kościół parafialny. |
Pierwsze historyczne wzmianki o miejscowości pochodzą z [[XIV]] wieku. W [[1334]], [[1373]] i [[1375]] roku była niszczona przez najazdy krzyżackie. Od [[XV]] gród w Dubinkach był ważnym ośrodkiem administracyjnym Wielkiego Księstwa Litewskiego położonym na szlaku handlowym do Inflant. W [[1415]] roku wielki książę [[Witold (wielki książę litewski)|Witold]] nakazał wznieść zamek, w [[1430]] roku ufundował kościół parafialny. |
||
Do początku [[XVI]] wieku Dubinki razem z [[Mejszagoła|Mejszagołą]] były pod zarządem królewskich namiestników, później stały się własnością Radziwiłłów, a [[Jerzy Radziwiłł (hetman wielki litewski)|Jerzy Radziwiłł]] rozpoczął budowę murowanego zamku. Po śmierci [[hetman|hetmana]] w [[1541]] roku miasteczko odziedziczył jego syn [[Mikołaj Radziwiłł Rudy]], który w [[1564]] roku został [[protestant]]em i przyjął wyznanie [[kalwinizm|kalwińskie]]. Od tego czasu Dubinki były jednym z ważniejszych ośrodków reformacji na Litwie. W czasie [[Potop szwedzki|Potop]]u jako własność [[Bogusław Radziwiłł|Bogusława Radziwiłła]] zostały splądrowane przez wojska lojalne królowi polskiemu, a następnie mu odebrane jako banicie. Powróciły w ręce Radziwiłłów w drugiej poł. [[XVII]] wieku jednak nie odzyskały dawnej świetności i zostały oddane w dzierżawę różnym rodzinom. |
|||
W [[1808]] roku dubiński majątek został kupiony od Radziwiłłów przez Michała Tyszkiewicza. Za jego czasów wzniesiono wiele nowych budynków gospodarczych oraz pałacyk Tyszkiewiczów. Po [[1918]] roku Dubinki znalazły się w granicach [[Litwa|Republiki Litewskiej]] i były letnią rezydencją prezydenta [[Antanas Smetona|Antanasa Smetony]]. Po II wojnie światowej w [[Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka|Litewskiej SRR]], po [[1991]] roku znów w granicach Republiki Litwy. Obecnie są ośrodkiem krajoznawczo-wypoczynkowym. |
W [[1808]] roku dubiński majątek został kupiony od Radziwiłłów przez Michała Tyszkiewicza. Za jego czasów wzniesiono wiele nowych budynków gospodarczych oraz pałacyk Tyszkiewiczów. Po [[1918]] roku Dubinki znalazły się w granicach [[Litwa|Republiki Litewskiej]] i były letnią rezydencją prezydenta [[Antanas Smetona|Antanasa Smetony]]. Po II wojnie światowej w [[Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka|Litewskiej SRR]], po [[1991]] roku znów w granicach Republiki Litwy. Obecnie są ośrodkiem krajoznawczo-wypoczynkowym. |
||
Wersja z 11:31, 21 cze 2008
Szablon:Miasto zagranica infobox
Dubinki (lit. Dubingiai) - miasteczko na Litwie w gminie rejonowej Malaty, na Pojezierzu Malackim, nad Jeziorem Dubińskim (lit. Asveja), siedziba dyrekcji Asvejos regioninis parkas, 50 km od Wilna. W XVI i XVII wieku jedna z głównych posiadłości linii kalwińskiej rodu Radziwiłłów. Prawdopodobne miejsce urodzenia Barbary Radziwiłłówny.
Historia
Pierwsze historyczne wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV wieku. W 1334, 1373 i 1375 roku była niszczona przez najazdy krzyżackie. Od XV gród w Dubinkach był ważnym ośrodkiem administracyjnym Wielkiego Księstwa Litewskiego położonym na szlaku handlowym do Inflant. W 1415 roku wielki książę Witold nakazał wznieść zamek, w 1430 roku ufundował kościół parafialny.
Do początku XVI wieku Dubinki razem z Mejszagołą były pod zarządem królewskich namiestników, później stały się własnością Radziwiłłów, a Jerzy Radziwiłł rozpoczął budowę murowanego zamku. Po śmierci hetmana w 1541 roku miasteczko odziedziczył jego syn Mikołaj Radziwiłł Rudy, który w 1564 roku został protestantem i przyjął wyznanie kalwińskie. Od tego czasu Dubinki były jednym z ważniejszych ośrodków reformacji na Litwie. W czasie Potopu jako własność Bogusława Radziwiłła zostały splądrowane przez wojska lojalne królowi polskiemu, a następnie mu odebrane jako banicie. Powróciły w ręce Radziwiłłów w drugiej poł. XVII wieku jednak nie odzyskały dawnej świetności i zostały oddane w dzierżawę różnym rodzinom.
W 1808 roku dubiński majątek został kupiony od Radziwiłłów przez Michała Tyszkiewicza. Za jego czasów wzniesiono wiele nowych budynków gospodarczych oraz pałacyk Tyszkiewiczów. Po 1918 roku Dubinki znalazły się w granicach Republiki Litewskiej i były letnią rezydencją prezydenta Antanasa Smetony. Po II wojnie światowej w Litewskiej SRR, po 1991 roku znów w granicach Republiki Litwy. Obecnie są ośrodkiem krajoznawczo-wypoczynkowym.
Od XIX wieku Dubinki były miejscem ożywionego ruchu społecznego mającego na celu przywrócenie świadomości narodowej Litwinom, od 1918 roku terenem lituanizacji i kolonizacji litewskiej. Dochodziło do wielokrotnych sporów z mieszkającymi w miasteczku Polakami. Konflikty te ciągnęły się aż do czasów II wojny światowej, a ich kulminacją były wydarzenia z czerwca 1944 roku, kiedy porachunki między litewską policją i oddziałami Armii Krajowej z 5 Wileńskiej Brygady Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" doprowadziły do śmierci kilkudziesięciu cywilów po stronie litewskiej i polskiej w Dubinkach i Glinciszkach.
20 czerwca 1944 roku litewski oddział pomocniczy policji niemieckiej zastrzelił w Glinciszkach 38 Polaków, także kobiety i dzieci. Był to odwet za śmierć czterech litewskich policjantów w starciu z 5 Wileńską Brygadą AK. W odwecie oddziały polskie zabiły 21 czerwca 27 mieszkańców Dubinek, w których mieszkały rodziny niektórych policjantów. Wśród ofiar, których część także stanowiły kobiety i dzieci, była też Polka, Anna Górska, z czteroletnim synkiem.
Istnieją dwie różniące się wersje, które oddziały dokonały mordu w Dubinkach. Według pierwszej[1] dowódca 5 Brygady Zygmunt Szendzielarz po otrzymaniu meldunku o masakrze w Glinciszkach samowolnie nakazał swoim żołnierzom dokonanie odwetu w Dubinkach, łamiąc tym samym rozkaz komendanta Okręgu Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka" z 12 kwietnia, zakazującego represji na ludności cywilnej. Jednocześnie "Wilk" nakazał mjr. Mieczysławowi Potockiemu "Węgielnemu" dokonanie bezkrwawego rajdu na teren Litwy Kowieńskiej, mającego być demonstracją siły polskich oddziałów. Według drugiej[2] zabójstwa w Dubinkach były częścią tego rajdu, a wzięły w nim udział, prócz 5 Wileńskiej Brygady AK, także brygady "Narocz" i "Brasławska".[3]
Znalezione tu szczątki Radziwiłłów po zbadaniu DNA przez polskich i litewskich specjalistów zostały zidentyfikowane jako szczątki Mikołaja Radziwiłła Czarnego i Mikołaja Radziwiłła Rudego - braci Barbary Radziwiłłówny oraz ich bliskich. Przechowywane na uniwersytecie wileńskim pozostałości powrócą do Dubinek w 2009 roku po remoncie kościoła i odbędzie się ponowny pogrzeb[4].
Zabytki
- Góra Zamkowa - dawne średniowieczne grodzisko na wyspie, ruiny zamku Radziwiłłów z XVI wieku i kościoła kalwińskiego z XVII wieku, miejsce pochówku przedstawicieli rodu Radziwiłłów m.in. Mikołaja Radziwiłła Rudego i Janusza Radziwiłła
- cmentarz parafialny - zachowane ogrodzenie, drewniana dzwonnica i ruiny kościoła katolickiego z 1672 roku fundacji Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny.
- drewniana karczma z 1842 wieku
- drewniany most
Źródła
- Longin Tomaszewski, Kronika wileńska 1941-1945, Oficyna Wydawnicza Pomost, Warszawa, ISBN 83-85521-09-7[5]
- ↑ R. Korab-Żebryk, 'Biała księga w obronie Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, str. 135-139
- ↑ L. Bednarczuk, Kronika 5 Brygady Łupaszki
- ↑ Gazeta Wyborcza, 2001-02-14, Litewska prokuratura przesłuchuje weteranów AK, dostęp 7 czerwca 2006
- ↑ "Spotkania z zabytkami". Nr 9 (247), wrzesień 2007, str 2
- ↑ Oba powyższe przypisy podano za przytoczonym źródłem