Gaur indyjski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Pokarm: drobne redakcyjne |
WP:SK, iucn id |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Zwierzę infobox|Nazwa zwyczajowa=Gaur |
{{Zwierzę infobox |
||
|Nazwa zwyczajowa=Gaur |
|||
|Łacińska=''Bos gaurus'' |
|Łacińska=''Bos gaurus'' |
||
|Zoolog=[[Charles Hamilton Smith|Hamilton Smith]], 1827 |
|Zoolog=[[Charles Hamilton Smith|Hamilton Smith]], 1827 |
||
|Typ=[[kręgowce]] |
|Typ=[[kręgowce]] |
||
|Gromada=[[ssaki]] |
|Gromada=[[ssaki]] |
||
|Podgromada=[[ssaki żyworodne]] |
|Podgromada=[[ssaki żyworodne]] |
||
|Szczep=[[łożyskowce]] |
|Szczep=[[łożyskowce]] |
||
|Rząd=[[parzystokopytne]] |
|Rząd=[[parzystokopytne]] |
||
|Rodzina=[[krętorogie]] |
|Rodzina=[[krętorogie]] |
||
|Podrodzina=[[Bovinae]] |
|Podrodzina=[[Bovinae]] |
||
|Rodzaj=''[[Bos]]'' |
|Rodzaj=''[[Bos]]'' |
||
|Gatunek=gaur |
|Gatunek=gaur |
||
|Obrazek=GaurLyd2.png |
|Obrazek=GaurLyd2.png |
||
|Status_IUCN=VU |
|Status_IUCN=VU |
||
|IUCN_id=2891 |
|||
|Mapa= |
|Mapa= |
||
|Commons=Bos frontalis |
|Commons=Bos frontalis |
||
}} |
}} |
||
'''Gaur''' (''Bos gaurus'') - duży, ciemny wół występujący w [[Azja Południowa|Azji południowej]] i [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji południowo-Wschodniej]]. Największe populacje są spotykane współcześnie w Indiach. Nazywają go seladang lub w kontekście turystycznym safari indyjskim bizonem, który jest pod względem technicznym niepoprawne. Jest największym gatunkiem dzikiego [[bydło|bydła]], większym niż azjatycki dziki [[bawół wodny]] i [[bizon]]. Udomowioną formę gaura nazywa się gayal lub mithun. |
'''Gaur''' (''Bos gaurus'') - duży, ciemny wół występujący w [[Azja Południowa|Azji południowej]] i [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji południowo-Wschodniej]]. Największe populacje są spotykane współcześnie w Indiach. Nazywają go seladang lub w kontekście turystycznym safari indyjskim bizonem, który jest pod względem technicznym niepoprawne. Jest największym gatunkiem dzikiego [[bydło|bydła]], większym niż azjatycki dziki [[bawół wodny]] i [[bizon]]. Udomowioną formę gaura nazywa się gayal lub mithun. |
||
==Występowanie i biotop== |
== Występowanie i biotop == |
||
Występują w [[Azja Południowa|południowej]] i [[Azja Południowo-Wschodnia|południowo-wschodniej Azji]]. Zwierzęta te zamieszkują tropikalne lasy do wysokości 2000 [[n.p.m.|m n.p.m.]]. Preferują miejsca gęsto porośnięte [[bambus]]ami, krzewami i niskimi drzewami. |
Występują w [[Azja Południowa|południowej]] i [[Azja Południowo-Wschodnia|południowo-wschodniej Azji]]. Zwierzęta te zamieszkują tropikalne lasy do wysokości 2000 [[n.p.m.|m n.p.m.]]. Preferują miejsca gęsto porośnięte [[bambus]]ami, krzewami i niskimi drzewami. |
||
==Wygląd== |
== Wygląd == |
||
Tułów jest pokryty krótką, gładką sierścią o kolorze szaro- lub rudobrązowym. Dojrzałe samce są wyraźnie ciemniejsze od samic. Cielęta rodzą się nieco jaśniejsze od ich matek, kolor dorosłych samic osiągają do roku. Byczki zaczynają ciemnieć w wieku 2,5-3 lat. Spód ciała jest rozjaśniony (w tonacji rdzawej). Przednie kończyny są białe do nadgarstków, tylne do [[staw (anatomia)|stawów]] skokowych. Nad łopatkami znajduje się wyraźny garb (u dorosłych samców w dobrej kondycji imponująco, wręcz monstrualnie, umięśniony). Na spodniej stronie szyi zwisa fałd luźnej skóry. Wykrzywione ku górze rogi osadzone są na dużej głowie. Rogi samców są nieco większe niż u samic (grubsze u nasady) i nieco inaczej gięte. Ogon długi, zakończony kępą ciemnego włosia. |
Tułów jest pokryty krótką, gładką sierścią o kolorze szaro- lub rudobrązowym. Dojrzałe samce są wyraźnie ciemniejsze od samic. Cielęta rodzą się nieco jaśniejsze od ich matek, kolor dorosłych samic osiągają do roku. Byczki zaczynają ciemnieć w wieku 2,5-3 lat. Spód ciała jest rozjaśniony (w tonacji rdzawej). Przednie kończyny są białe do nadgarstków, tylne do [[staw (anatomia)|stawów]] skokowych. Nad łopatkami znajduje się wyraźny garb (u dorosłych samców w dobrej kondycji imponująco, wręcz monstrualnie, umięśniony). Na spodniej stronie szyi zwisa fałd luźnej skóry. Wykrzywione ku górze rogi osadzone są na dużej głowie. Rogi samców są nieco większe niż u samic (grubsze u nasady) i nieco inaczej gięte. Ogon długi, zakończony kępą ciemnego włosia. |
||
===Informacje ogólne=== |
=== Informacje ogólne === |
||
'''[[Wysokość w kłębie]]''':<br /> |
'''[[Wysokość w kłębie]]''':<br /> |
||
170-210 [[centymetr|cm]]<br /> |
170-210 [[centymetr|cm]]<br /> |
||
Linia 37: | Linia 39: | ||
Około 20 lat.<br /> |
Około 20 lat.<br /> |
||
==Tryb życia== |
== Tryb życia == |
||
Gaury prowadzą osiadły tryb życia. Dobierają się w stada liczące najczęściej 10 do 12 osobników.<br /> |
Gaury prowadzą osiadły tryb życia. Dobierają się w stada liczące najczęściej 10 do 12 osobników.<br /> |
||
[[ |
[[Plik:Bos gaurus.jpeg|left|250px|thumb|Gaury]] |
||
===Pokarm=== |
=== Pokarm === |
||
Zwierzęta te żywią się trawą i liśćmi. Często pasą się razem z bydłem domowym, jednak nie są odporne na choroby roznoszone przez zwierzęta domowe ([[pryszczyca]], [[pomór bydła]]). |
Zwierzęta te żywią się trawą i liśćmi. Często pasą się razem z bydłem domowym, jednak nie są odporne na choroby roznoszone przez zwierzęta domowe ([[pryszczyca]], [[pomór bydła]]). |
||
===Rozmnażanie=== |
=== Rozmnażanie === |
||
Latem byki stają do walk o samice. Najpierw stają do siebie bokiem, mając nadzieję, że ich garb przestraszy przeciwnika. Kiedy to nie skutkuje, zderzają się rogami. Po zapłodnieniu wszystkich krów w swoim rewirze samiec odchodzi, aby wieść samotne życie, jednak czasami przebywa w okolicy broniąc samic przed niebezpieczeństwem.<br /> |
Latem byki stają do walk o samice. Najpierw stają do siebie bokiem, mając nadzieję, że ich garb przestraszy przeciwnika. Kiedy to nie skutkuje, zderzają się rogami. Po zapłodnieniu wszystkich krów w swoim rewirze samiec odchodzi, aby wieść samotne życie, jednak czasami przebywa w okolicy broniąc samic przed niebezpieczeństwem.<br /> |
||
Ciąża trwa ok. 270 dni. Młode rodzą się wiosną, z dala od stada. Po przyjściu na świat młode jest już dobrze rozwinięte. Po kilku dniach matka przyprowadza cielę do stada. W wieku trzech lat młody samiec opuszcza grupę i dołącza do swoich rówieśników.<br /> |
Ciąża trwa ok. 270 dni. Młode rodzą się wiosną, z dala od stada. Po przyjściu na świat młode jest już dobrze rozwinięte. Po kilku dniach matka przyprowadza cielę do stada. W wieku trzech lat młody samiec opuszcza grupę i dołącza do swoich rówieśników.<br /> |
||
Samica osiąga dojrzałość płciową w wieku 3, a samiec 6 lat. |
Samica osiąga dojrzałość płciową w wieku 3, a samiec 6 lat. |
||
===Udomowienie=== |
=== Udomowienie === |
||
Udomowioną formą gaura jest [[gajal]] (''Bos frontalis'')<ref>Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zob. [[Zasady tworzenia nazw systematycznych#Wyjątki]])</ref>. Występuje w różnych maściach; szarej, szarobrunatnej, brunatnej do czarnej (najczęściej maść czysto czarna). Charakterystyczne (analogicznie do dzikiej formy) białe do nadgarstków przednie i do stawów skokowych tylne kończyny. Często występują białe odmiany barwne na czole oraz podbrzuszu. Posiada nieco inaczej ukształtowane i bardziej masywne rogi niż u dzikiego gaura. Należy jednak zaznaczyć, że gajal nie jest czystą udomowioną formą dzikiego gaura. Gajal posiada domieszkę krwi lokalnych odmian bydła typu zebu. Jako forma udomowiona nie powstał on w zamierzonym przez człowieka i z natury bardzo długim procesie udomawiania lecz zupełnie przypadkowo i spontanicznie. Zdarzało się (i zdarza się także obecnie), że samice bydła domowego wypasanego w dżungli były kryte przez byki dzikiego gaura. Ponieważ samice z takiego kojarzenia są płodne, możliwe było dalsze krzyżowanie się takich samic-mieszańców z gaurem. Po przekroczeniu 75 |
Udomowioną formą gaura jest [[gajal]] (''Bos frontalis'')<ref>Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zob. [[Zasady tworzenia nazw systematycznych#Wyjątki]])</ref>. Występuje w różnych maściach; szarej, szarobrunatnej, brunatnej do czarnej (najczęściej maść czysto czarna). Charakterystyczne (analogicznie do dzikiej formy) białe do nadgarstków przednie i do stawów skokowych tylne kończyny. Często występują białe odmiany barwne na czole oraz podbrzuszu. Posiada nieco inaczej ukształtowane i bardziej masywne rogi niż u dzikiego gaura. Należy jednak zaznaczyć, że gajal nie jest czystą udomowioną formą dzikiego gaura. Gajal posiada domieszkę krwi lokalnych odmian bydła typu zebu. Jako forma udomowiona nie powstał on w zamierzonym przez człowieka i z natury bardzo długim procesie udomawiania lecz zupełnie przypadkowo i spontanicznie. Zdarzało się (i zdarza się także obecnie), że samice bydła domowego wypasanego w dżungli były kryte przez byki dzikiego gaura. Ponieważ samice z takiego kojarzenia są płodne, możliwe było dalsze krzyżowanie się takich samic-mieszańców z gaurem. Po przekroczeniu 75% krwi gaura także samce-mieszańce stawały się płodne. Zostało to wykorzystane przez miejscową ludność i utrwalona i wyselekconowana została forma w pełni płodnego i przekazujacego wiernie dalej swoje cechy na potomstwo mieszańca gaura (nieco powyżej 75% krwi gaura) i bydła typu zebu (nieco poniżej 25% krwi bydła domowego) nazywanego obecnie gajalem. Przedstawiony powyżej proces tworzenia nowej formy bydła domowego, w przypadku gajala zupełnie nie zamierzony przez człowieka i przypadkowy, został w pełni świadomie powtórzony przez naukowców w [[USA]]. podczas tworzenia formy bydła catallo. Bydło to w pełni płodne i wiernie przekazujące dalej swoje cechy na potomstwo posiada nieco powyżej 75% krwi bydła domowego i nieco poniżej 25% krwi dzikiego bizona. Odznacza się ono niespotykaną żywotnością oraz odpornością na choroby i niekorzystne warunki klimatyczno-żywieniowe. Pomimo powyższych zalet bydło catallo nie zdobyło uznania hodowców amerykańskich. Bardziej ekonomiczna jest w chwili obecnej kontrolowana w pełni hodowla, utrzymywanych na terenach ogrodzonych, dzikich bizonów. W przeciwieństwie do catallo, gajal jest tradycyjnie i masowo utrzymywany przez autochtonów (stosuje się wolny wypas w dżungli). |
||
==Ochrona== |
== Ochrona == |
||
W połowie XX w. z powodu wycinki lasów zginęło wiele osobników z tego właśnie gatunku. W niektórych regionach gaury musiały zmienić tryb życia na nocny. [[Berliński ogród zoologiczny]] zajmuje się wpisywaniem do międzynarodowej księgi gatunkowej osobników urodzonych w niewoli. |
W połowie XX w. z powodu wycinki lasów zginęło wiele osobników z tego właśnie gatunku. W niektórych regionach gaury musiały zmienić tryb życia na nocny. [[Berliński ogród zoologiczny]] zajmuje się wpisywaniem do międzynarodowej księgi gatunkowej osobników urodzonych w niewoli. |
||
==Inne== |
== Inne == |
||
* gaur przesypia łącznie około godziny dziennie |
* gaur przesypia łącznie około godziny dziennie |
||
* fałd zwisający z dołu szyi umożliwia odprowadzanie nadmiaru ciepła z organizmu |
* fałd zwisający z dołu szyi umożliwia odprowadzanie nadmiaru ciepła z organizmu |
||
Linia 61: | Linia 63: | ||
* naturalny wróg gaura, [[tygrys]], atakuje czasami dorosłego byka |
* naturalny wróg gaura, [[tygrys]], atakuje czasami dorosłego byka |
||
{{Przypisy|stopień= ====}} |
|||
==== Przypisy ==== |
|||
<references/> |
|||
[[Kategoria:Krętorogie]] |
[[Kategoria:Krętorogie]] |
Wersja z 20:40, 12 sty 2009
{{{nazwa łacińska}}}[1] | |
{{{zoolog}}} | |
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt=Ilustracja|]] | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo |
Gaur (Bos gaurus) - duży, ciemny wół występujący w Azji południowej i Azji południowo-Wschodniej. Największe populacje są spotykane współcześnie w Indiach. Nazywają go seladang lub w kontekście turystycznym safari indyjskim bizonem, który jest pod względem technicznym niepoprawne. Jest największym gatunkiem dzikiego bydła, większym niż azjatycki dziki bawół wodny i bizon. Udomowioną formę gaura nazywa się gayal lub mithun.
Występowanie i biotop
Występują w południowej i południowo-wschodniej Azji. Zwierzęta te zamieszkują tropikalne lasy do wysokości 2000 m n.p.m.. Preferują miejsca gęsto porośnięte bambusami, krzewami i niskimi drzewami.
Wygląd
Tułów jest pokryty krótką, gładką sierścią o kolorze szaro- lub rudobrązowym. Dojrzałe samce są wyraźnie ciemniejsze od samic. Cielęta rodzą się nieco jaśniejsze od ich matek, kolor dorosłych samic osiągają do roku. Byczki zaczynają ciemnieć w wieku 2,5-3 lat. Spód ciała jest rozjaśniony (w tonacji rdzawej). Przednie kończyny są białe do nadgarstków, tylne do stawów skokowych. Nad łopatkami znajduje się wyraźny garb (u dorosłych samców w dobrej kondycji imponująco, wręcz monstrualnie, umięśniony). Na spodniej stronie szyi zwisa fałd luźnej skóry. Wykrzywione ku górze rogi osadzone są na dużej głowie. Rogi samców są nieco większe niż u samic (grubsze u nasady) i nieco inaczej gięte. Ogon długi, zakończony kępą ciemnego włosia.
Informacje ogólne
Wysokość w kłębie:
170-210 cm
Długość ciała:
250-300 cm
Długość ogona:
70-100 cm
Waga:
samce 1000-1500, samice 700-1000 kg
Długość życia:
Około 20 lat.
Tryb życia
Gaury prowadzą osiadły tryb życia. Dobierają się w stada liczące najczęściej 10 do 12 osobników.
Pokarm
Zwierzęta te żywią się trawą i liśćmi. Często pasą się razem z bydłem domowym, jednak nie są odporne na choroby roznoszone przez zwierzęta domowe (pryszczyca, pomór bydła).
Rozmnażanie
Latem byki stają do walk o samice. Najpierw stają do siebie bokiem, mając nadzieję, że ich garb przestraszy przeciwnika. Kiedy to nie skutkuje, zderzają się rogami. Po zapłodnieniu wszystkich krów w swoim rewirze samiec odchodzi, aby wieść samotne życie, jednak czasami przebywa w okolicy broniąc samic przed niebezpieczeństwem.
Ciąża trwa ok. 270 dni. Młode rodzą się wiosną, z dala od stada. Po przyjściu na świat młode jest już dobrze rozwinięte. Po kilku dniach matka przyprowadza cielę do stada. W wieku trzech lat młody samiec opuszcza grupę i dołącza do swoich rówieśników.
Samica osiąga dojrzałość płciową w wieku 3, a samiec 6 lat.
Udomowienie
Udomowioną formą gaura jest gajal (Bos frontalis)[2]. Występuje w różnych maściach; szarej, szarobrunatnej, brunatnej do czarnej (najczęściej maść czysto czarna). Charakterystyczne (analogicznie do dzikiej formy) białe do nadgarstków przednie i do stawów skokowych tylne kończyny. Często występują białe odmiany barwne na czole oraz podbrzuszu. Posiada nieco inaczej ukształtowane i bardziej masywne rogi niż u dzikiego gaura. Należy jednak zaznaczyć, że gajal nie jest czystą udomowioną formą dzikiego gaura. Gajal posiada domieszkę krwi lokalnych odmian bydła typu zebu. Jako forma udomowiona nie powstał on w zamierzonym przez człowieka i z natury bardzo długim procesie udomawiania lecz zupełnie przypadkowo i spontanicznie. Zdarzało się (i zdarza się także obecnie), że samice bydła domowego wypasanego w dżungli były kryte przez byki dzikiego gaura. Ponieważ samice z takiego kojarzenia są płodne, możliwe było dalsze krzyżowanie się takich samic-mieszańców z gaurem. Po przekroczeniu 75% krwi gaura także samce-mieszańce stawały się płodne. Zostało to wykorzystane przez miejscową ludność i utrwalona i wyselekconowana została forma w pełni płodnego i przekazujacego wiernie dalej swoje cechy na potomstwo mieszańca gaura (nieco powyżej 75% krwi gaura) i bydła typu zebu (nieco poniżej 25% krwi bydła domowego) nazywanego obecnie gajalem. Przedstawiony powyżej proces tworzenia nowej formy bydła domowego, w przypadku gajala zupełnie nie zamierzony przez człowieka i przypadkowy, został w pełni świadomie powtórzony przez naukowców w USA. podczas tworzenia formy bydła catallo. Bydło to w pełni płodne i wiernie przekazujące dalej swoje cechy na potomstwo posiada nieco powyżej 75% krwi bydła domowego i nieco poniżej 25% krwi dzikiego bizona. Odznacza się ono niespotykaną żywotnością oraz odpornością na choroby i niekorzystne warunki klimatyczno-żywieniowe. Pomimo powyższych zalet bydło catallo nie zdobyło uznania hodowców amerykańskich. Bardziej ekonomiczna jest w chwili obecnej kontrolowana w pełni hodowla, utrzymywanych na terenach ogrodzonych, dzikich bizonów. W przeciwieństwie do catallo, gajal jest tradycyjnie i masowo utrzymywany przez autochtonów (stosuje się wolny wypas w dżungli).
Ochrona
W połowie XX w. z powodu wycinki lasów zginęło wiele osobników z tego właśnie gatunku. W niektórych regionach gaury musiały zmienić tryb życia na nocny. Berliński ogród zoologiczny zajmuje się wpisywaniem do międzynarodowej księgi gatunkowej osobników urodzonych w niewoli.
Inne
- gaur przesypia łącznie około godziny dziennie
- fałd zwisający z dołu szyi umożliwia odprowadzanie nadmiaru ciepła z organizmu
- głośnym parskaniem gaury ostrzegają przed niebezpieczeństwem
- naturalny wróg gaura, tygrys, atakuje czasami dorosłego byka
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Nazwa uznana decyzją Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej, 2003 (zob. Zasady tworzenia nazw systematycznych#Wyjątki)
<ref>
o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.