Sonata

Sonata - instrumentalna forma muzyczna. Pierwotnie każdy utwór instrumentalny w przeciwieństwie do wokalnego - kantaty. Z czasem wykształciła się w specyficzną formę.

Na początku XVII wieku wykształcają się dwa typy sonat staroklasycznych:

1. sonata da camera - kameralna, pisana zwykle na dwa instrumenty smyczkowe z akompaniamentem instrumentu basowego, np. wioli basowej, wiolonczeli i instrumentu akordowego, np. klawesynu, lutni itp. lub w przypadku muzyki kościelnej organów, które to instrumenty realizowały tzw. basso continuo
2. sonata da chiesa - sonata kościelna, składająca się z czterech części: pierwsza - adagio, druga - allegro, trzecia - adagio lub andante i czwarta allegro lub presto

W pierwszej połowie XVIII wieku wytworzył się typ sonaty klasycznej. Tego typu sonata stała się stałym elementem twórczości klasyków wiedeńskich - Haydna, Mozarta i Beethovena.

Sonata klasyczna uzyskała czteroczęściową budowę:

1. część - allegro najczęściej w formie sonatowej czasami wariacji
2. część - adagio - utrzymane w formie: repryzowej ABA, wariacji lub ronda
3. część - menuet lub scherzo
4. część - allegro - forma sonatowa, rondo lub wariacje

Sonata klasyczna wykonywana jest solo na instrumencie lub jest przeznaczona na zespół instrumentalny. Może być to zespół kameralny np. kwartet smyczkowy, kwintet dęty. Utwór przyjmuje wtedy nazwę od zespołu. W przypadku gdy sonata wykonywana jest przez orkiestrę symfoniczną nazywana jest symfonią. Trzyczęściowa sonata na instrument solo z towarzyszeniem orkiestry to koncert. Krótka i prosta sonata to sonatina.

Formy pokrewne sonacie to symfonia i koncert.