Forma muzyczna

Forma muzyczna – ogólna budowa utworu muzycznego, efekt współdziałania elementów dzieła muzycznego. Jest to środek realizacji wyrazu emocjonalnego dzieła muzycznego, za pomocą technik kompozytorskich. Każdy utwór, będąc dziełem niepowtarzalnym, pozostaje w różnym stosunku do formy, a w wielu utworach schematy formalne krzyżują się ze sobą (np. forma pieśni z rondem). Każdy utwór kojarzony z daną formą jest nierozerwalnie związany z konkretnym środkiem wykonawczym (obsadą).

Forma organizuje mniejsze i większe części utworu i ustala zasady ich relacji i powtórzeń. Forma muzyczna niekiedy określa także charakter i nastrój muzyki. Wielkie formy muzyczne takie jak: sonata, symfonia czy koncert oraz opera zostały zainicjowane w baroku oraz rozwinięte i ostatecznie skodyfikowane w okresie klasycyzmu. W okresie romantyzmu, choć kompozytorzy dość ściśle trzymali się zasad tworzenia form muzycznych, można już zauważyć pewną dowolność w ich interpretacji. Okres romantyzmu jest czasem eksplozji tzw. małych form muzycznych, najczęściej fortepianowych, o bardzo indywidualnym charakterze (np. pieśń).

Klasyczne formy muzyczne zostały zburzone w muzyce współczesnej. Współcześnie często przez przekorę kompozytorów lub z powodu braku innych terminów klasyfikuje się utwory używając nazw klasycznych form, choć często nie mają one z nimi wiele wspólnego. Jest wiele podziałów form, można je dzielić ze względu na liczbę części, środki wykonawcze, fakturę i inne.

Formy muzyczne

• formy wokalne
  • pieśń jednoczęściowa
  • pieśń dwuczęściowa
  • pieśń trzyczęściowa
  • pieśń zwrotkowa
  • pieśń wariacyjna
  • pieśń przekomponowana
  • ballada
  • chorał gregoriański i protestancki
  • aria
  • arietta
  • dumka
  • recytatyw
  • piosenka
  • motet
  • madrygał
  • kantata
• formy imitacyjne
  • fuga
  • kanon
  • canzona
  • ricercar
  • toccata
• formy taneczne
  • allemande
  • bolero
  • bourrée
  • cancan
  • canarie
  • courante
  • czardasz
  • gigue
  • gawot
  • kamarinskaja
  • kozak
  • kołomyjka
  • krakowiak
  • kujawiak
  • loure
  • mazurek
  • menuet
  • musette
  • oberek
  • passepied
  • polka
  • polonez
  • ragtime
  • rigaudon
  • sarabanda
  • tango
  • tarantella
  • walc
• marsz
• scherzo
• miniatura
  • arabeska
  • bagatela
  • ballada
  • barkarola
  • burleska
  • elegia
  • etiuda
  • fantazja
  • humoreska
  • intermezzo
  • kaprys
  • kołysanka
  • legenda
  • nokturn
  • noweleta
  • preludium
  • rapsodia
  • trio
  • serenada
  • sonatina
• suita
• partita
• wariacja
• rondo
• allegro sonatowe
• sonata
• koncert
• symfonia
• formy liturgiczne
  • kantyk
  • hymn
  • kolęda
  • msza
  • oratorium
  • psalm
  • requiem
• poemat symfoniczny
• formy teatralne
  • balet
  • burleska
  • musical
  • opera
  • operetka
  • pasja
  • wodewil

• rzadziej używane lub archaiczne formy muzyczne
  • alborada
  • bergeretta
  • bicinum
  • caccia
  • cantiga
  • cantilena
  • cassation
  • chaconne
  • charivari
  • chiesa
  • czant
  • divertimento
  • frottola
  • fugato
  • idylla
  • impromptu
  • interludium
  • jig
  • jota
  • lament
  • lauda
  • pean
  • perpetuum mobile
  • chanson

Zobacz też

• gatunek muzyczny
• forma otwarta

Bibliografia

• Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. Warszawa: PWM, 1968. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• Danuta Wójcik: ABC form muzycznych. Musica Iagellonica, 1999. ISBN 83-7099-103-3. (pol.).