Cytoplazma: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m r2.6.5) (robot dodaje: hy:Ցիտոպլազմա |
opis prawidłowy cytoplazmy podstawowej |
||
Linia 8: | Linia 8: | ||
Dzieli się ją na cytoplazmę podstawową ([[cytozol]]) oraz struktury błoniaste ([[organelle]]). '''W języku polskim słowo cytoplazma używa się jednak często w węższym znaczeniu, mając na myśli tylko cytozol, czyli płynny, złożony [[koloid]] wodny''', zawierający m.in. białka (zawieszone bądź rozpuszczone), lipidy, kwasy tłuszczowe, wolne aminokwasy oraz [[sole mineralne]] (np. wapnia, magnezu, sodu). Ważnym składnikiem cytoplazmy jest też skomplikowana przestrzenna sieć białkowych włókienek ([[mikrofilamenty]]) i mikrorureczek ([[mikrotubule]]), tworzących tzw. [[cytoszkielet]]. W cytoplazmie podstawowej znajdują się pozostałe plazmatyczne składniki [[komórka|komórki]] i zachodzi większość procesów [[metabolizm|metabolicznych]]. |
Dzieli się ją na cytoplazmę podstawową ([[cytozol]]) oraz struktury błoniaste ([[organelle]]). '''W języku polskim słowo cytoplazma używa się jednak często w węższym znaczeniu, mając na myśli tylko cytozol, czyli płynny, złożony [[koloid]] wodny''', zawierający m.in. białka (zawieszone bądź rozpuszczone), lipidy, kwasy tłuszczowe, wolne aminokwasy oraz [[sole mineralne]] (np. wapnia, magnezu, sodu). Ważnym składnikiem cytoplazmy jest też skomplikowana przestrzenna sieć białkowych włókienek ([[mikrofilamenty]]) i mikrorureczek ([[mikrotubule]]), tworzących tzw. [[cytoszkielet]]. W cytoplazmie podstawowej znajdują się pozostałe plazmatyczne składniki [[komórka|komórki]] i zachodzi większość procesów [[metabolizm|metabolicznych]]. |
||
Cytozol( cytoplazma podstawowa, macierz, matrix)- stanowi środowisko dla innych składników wewnątrz komórki. Struktóra jest drobnoziarnista. Tworzy ją sieć łańcuchów białkowych stanowiąca hydrofilowy układ koloidowy o strukturze żelu. Wśród białek cytozolu jest dóża liczba enzymów dla różnych procesów tj. glikoliza, synteza cukrów, aminokwasów, kwasów tłuszczowych, nukleotydów itp. Cytoplazma żywych komórek eukariotycznych znajduje się w ciągłym ruchu. |
|||
Cytoplazma podstawowa jest wypełniającą komórki substancją o pozornie jednolitej strukturze, mogącą przyjmować różną postać od cieczy do galaretki ([[żel]]u). |
|||
W niektórych typach cytoplazmy (np. u [[Pierwotniaki|pierwotniaków]]) można zaobserwować wyraźnie rozróżnienie na dwa obszary: |
|||
* przylegającą do błony komórkowej [[ektoplazma (biologia komórki)|ektoplazmę]] |
|||
* "bardziej wewnętrzną" [[endoplazma|endoplazmę]]. |
|||
Enzymem markerowym ('''markerem''') cytoplazmy podstawowej jest [[dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa]] (G6PD). |
|||
Cytoplazmę podstawową przenikają [[błona|układy błonowe]]. Od zewnątrz ogranicza ją błona komórkowa – [[plazmolemma]]. |
|||
=== Skład cytoplazmy === |
=== Skład cytoplazmy === |
Wersja z 15:37, 9 lut 2011
Cytoplazma:
- I. – część protoplazmy komórki eukariotycznej pozostająca poza jądrem komórkowym
- II. – cała protoplazma komórki prokariotycznej (czyli nie posiadającej jądra komórkowego)
cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma
Dzieli się ją na cytoplazmę podstawową (cytozol) oraz struktury błoniaste (organelle). W języku polskim słowo cytoplazma używa się jednak często w węższym znaczeniu, mając na myśli tylko cytozol, czyli płynny, złożony koloid wodny, zawierający m.in. białka (zawieszone bądź rozpuszczone), lipidy, kwasy tłuszczowe, wolne aminokwasy oraz sole mineralne (np. wapnia, magnezu, sodu). Ważnym składnikiem cytoplazmy jest też skomplikowana przestrzenna sieć białkowych włókienek (mikrofilamenty) i mikrorureczek (mikrotubule), tworzących tzw. cytoszkielet. W cytoplazmie podstawowej znajdują się pozostałe plazmatyczne składniki komórki i zachodzi większość procesów metabolicznych.
Cytozol( cytoplazma podstawowa, macierz, matrix)- stanowi środowisko dla innych składników wewnątrz komórki. Struktóra jest drobnoziarnista. Tworzy ją sieć łańcuchów białkowych stanowiąca hydrofilowy układ koloidowy o strukturze żelu. Wśród białek cytozolu jest dóża liczba enzymów dla różnych procesów tj. glikoliza, synteza cukrów, aminokwasów, kwasów tłuszczowych, nukleotydów itp. Cytoplazma żywych komórek eukariotycznych znajduje się w ciągłym ruchu.
Skład cytoplazmy
Cytoplazma podstawowa jest substancją koloidalną, w jej skład wchodzą:
- związki organiczne (białka, tłuszczowce, węglowodany, RNA, w mniejszych ilościach inne metabolity)
- związki nieorganiczne następujących pierwiastków: wapń, magnez, potas, cynk, miedź, mangan, fosfor, tlen, chlor, siarka, węgiel, azot, bor
- faza rozpraszająca: woda
- organelle, np. mitochondria, plastydy, lizosomy, peroksysomy, wakuole, cytoszkielet, retikulum endoplazmatyczne, Aparat Golgiego
Cytoszkielet
- Osobny artykuł:
Zasadniczym elementem strukturalnym cytoplazmy podstawowej są białka mające postać globularną lub fibrylarną np. mikrofilamenty i mikrotubule.
Mikrotubule
Mikrotubule – zbudowane z tubuliny rurki. Biorąc pod uwagę lokalizację mikrotubul w komórce oraz pełnione przez nie funkcje, wyróżniamy:
- mikrotubule cytoplazmatyczne stanowiące elementy cytoszkieletu i sterujące ruchami organelli komórkowych
- mikrotubule kinetochorowe odgrywające ważną rolę w czasie ruchu chromosomów i ogólnie przy podziale komórki
Retikulum endoplazmatyczne
- Osobny artykuł:
Retikulum endoplazmatyczne (= siateczka wewnątrzplazmatyczna) – struktura stanowiąca zasadniczą część systemu błon wewnątrzkomórkowych.
Złożone jest z zespołów cystern, kanalików, banieczek, pęcherzyków. Układy te przenikają w różnych kierunkach cytoplazmę i łączą się z plazmalemmą i błoną jądrową.
Wśród błon retikulum można wyróżnić :
- forma szorstka pokryta jest rybosomami, uczestniczy w procesie syntezy białek, najczęściej błonowych,
- forma gładka natomiast bierze udział w syntezie lipidów i w procesach wydzielniczych
Procesy zachodzące w cytoplazmie podstawowej
biosynteza białek (translacja)
początkowy etap oddychania (glikoliza lub oksydacyjny szlak pentozofosforanowy)
Ruchy cytoplazmy
- cyrkulacyjny – cytoplazma płynie w różnych kierunkach w pomostach cytoplazmatycznych
- rotacyjny – cytoplazma płynie w jednym kierunku wokół wakuoli, inaczej nazywany cyklozą
- pulsacyjny – cytoplazma płynie raz w jednym, raz w drugim kierunku (wokół wakuoli)
- fontannowy – szczególna odmiana ruchu cyrkulacyjnego, w którym cytoplazma płynie wokół dwóch wakuoli w przeciwnych kierunkach
Ruchy cytoplazmy spowodowane są skurczami włókienek kurczliwych
- plazmoliza – proces odstawania protoplastu od ściany komórkowej – zachodzi w roztworze hipertonicznym.
- deplazmoliza – proces odwrotny do procesu plazmolizy – zachodzi w roztworze hipotonicznym
-
Ruch rotacyjny cytozolu wokół wakuoli
-
Ruch pulsacyjny cytozolu wokół wakuoli
-
Ruch cyrkulacyjny cytozolu wokół wakuoli