Wyspy Briońskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
rozbudowa, źródła/przypisy |
rozbudowa |
||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
[[Grafika:Croatia_-_Brioni.PNG|thumb|250px|Położenie Wysp Briońskich na Adriatyku]] |
[[Grafika:Croatia_-_Brioni.PNG|thumb|250px|Położenie Wysp Briońskich na Adriatyku]] |
||
'''Wyspy Briońskie''' ([[Język chorwacki|chorw.]] ''Brijuni'', [[Język włoski|wł.]] ''Brioni'') - grupa czternastu małych [[wyspa|wysp]] położonych na [[Chorwacja|chorwackiej]] części północnego [[Morze Adriatyckie|Adriatyku]], u południowo-zachodnich wybrzeży półwyspu [[Istria]]. Od [[Istria|Istrii]] oddzielone przez wąską [[cieśnina|cieśninę]]. Łączna powierzchnia wysp wynosi 7,36 km².<ref name="Lenz">Lenz Marian: ''Z biletem na Brioni'', w: "Poznaj Świat" R. XXXIV, nr 3 (398), marzec 1986, s. 13-15</ref> Największa z wysp, Veliki Brijun (pow. 5,723 km²; linia brzegowa 23,415 km<ref name="Geoadria">{{cytuj stronę| url = http://hrcak.srce.hr/file/14783| tytuł = Coastline Lenghts and Areas of Islands in the Croatian Part of the Adriatic Sea Determined from the Topographic Maps at the Scale of 1:25 000| data dostępu = 2010-11-13| autor = | opublikowany = | praca = | data = | strony = 13| język = en}}</ref>), leży 2 km od półwyspu. |
'''Wyspy Briońskie''' ([[Język chorwacki|chorw.]] ''Brijuni'', [[Język włoski|wł.]] ''Brioni'') - grupa czternastu małych [[wyspa|wysp]] położonych na [[Chorwacja|chorwackiej]] części północnego [[Morze Adriatyckie|Adriatyku]], u południowo-zachodnich wybrzeży półwyspu [[Istria]]. Od [[Istria|Istrii]] oddzielone przez wąską [[cieśnina|cieśninę]]. Łączna powierzchnia wysp wynosi 7,36 km².<ref name="Lenz">Lenz Marian: ''Z biletem na Brioni'', w: "Poznaj Świat" R. XXXIV, nr 3 (398), marzec 1986, s. 13-15</ref> Największa z wysp, Veliki Brijun (dł. 4,5 km, szer. do 3 km, pow. 5,723 km²; linia brzegowa 23,415 km<ref name="Geoadria">{{cytuj stronę| url = http://hrcak.srce.hr/file/14783| tytuł = Coastline Lenghts and Areas of Islands in the Croatian Part of the Adriatic Sea Determined from the Topographic Maps at the Scale of 1:25 000| data dostępu = 2010-11-13| autor = | opublikowany = | praca = | data = | strony = 13| język = en}}</ref>), leży w odległości 2 km od półwyspu. |
||
== Warunki naturalne == |
== Warunki naturalne == |
||
Klimat wysp jest łagodny, śródziemnomorski.Średnie temperatury wynoszą: zimy 6,3 °C, wiosny 12,2°C, lata 22,2 °C, jesieni 14,8°C. Roczne opady wynoszą ok. 800 mm, przy czym opad śniegu jest rzadkością występującą raz na 20 lat. Występuje tu ok. 680 gatunków roślin i wiele gatunków zwierząt, w tym 250 gatunków ptaków.<ref name="Lenz"/> |
Wyspy są stosunkowo niskie. Najwyższy punkt wyspy Veliki Brijun wznosi się na 42 m n.p.m. Klimat wysp jest łagodny, śródziemnomorski. Średnie temperatury wynoszą: zimy 6,3 °C, wiosny 12,2°C, lata 22,2 °C, jesieni 14,8°C. Roczne opady wynoszą ok. 800 mm, przy czym opad śniegu jest rzadkością występującą raz na 20 lat. Występuje tu ok. 680 gatunków roślin i wiele gatunków zwierząt, w tym 250 gatunków ptaków.<ref name="Lenz"/> |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Pierwsi ludzie pojawili się na wyspach w okresie [[neolit]]u, ok. 3 tys. lat p.n.e. Około XVII w. p.n.e. archipelag opanowały przybyłe z Istrii plemiona Protoilirów. Dopiero w 177 r. p.n.e. Protoilirowie ulegli Rzymianom. Ci ostatni szybko docenili korzystne warunki naturalne archipelagu i wybudowali tu szereg obiektów rezydencyjnych i wypoczynkowych. Do lat 30. XIV w. wyspy należały do patriarchów Akwilei, którzy na przełomie XII i XIII w. wznieśli na Brioni pierwsze budowle obronne. Od [[XIV wiek]]u Wyspy Briońskie należały do [[Republika Wenecka|Republiki Weneckiej]], jednak już pod koniec XV w. opustoszały na skutek panującej tu malarii. Po upadku Republiki Weneckiej w [[1797]] r. dostały się we władanie [[Austria|Austrii]], która uzyskała potwierdzenie tego nabytku na [[kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]] w 1815 r. W połowie XIX w., w związku z przekształceniem Puli w port wojenny i bazę cesarskiej floty, na osłaniających ją wyspach wzniesiono fortyfikacje z największymi na Morzu Śródziemnym armatami kalibru 210 mm. Podczas pierwszej wojny światowej Veliki Brijun był bazą okrętów podwodnych cesarsko-królewskiej floty. |
|||
Wyspy Briońskie należały od [[XIV wiek]]u do [[Republika Wenecka|Republiki Weneckiej]]. Następnie po jej upadku w [[1797]] dostały się we władanie [[Austria|Austrii]]. W 1893 r. kupił je wiedeński przemysłowiec [[Paul Kupelwieser]], który postanowił urządzić tu kurort. Na wyspach zbudowano hotele, największe w Europie pola golfowe, korty tenisowe i kąpieliska, założono nawet stadninę koni wierzchowych. Przyjeżdżała tutaj cała europejska elita.<ref name="Lenz"/> Po zakończeniu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] należały do [[Włochy|Włoch]]. |
|||
W 1893 r. wyspy kupił wiedeński przemysłowiec [[Paul Kupelwieser]], który postanowił urządzić tu kurort. Do zwalczenia ognisk malarii zaangażował znanego lekarza epidemiologa, [[Robert Koch|Roberta Kocha]]. Na wyspach zbudowano hotele, największe w Europie pola golfowe, korty tenisowe i kąpieliska, założono nawet stadninę koni wierzchowych. Przyjeżdżała tutaj cała europejska elita. Po zakończeniu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] należały do [[Włochy|Włoch]]. W latach międzywojennych, gdy interesy właścicieli wysp szły coraz gorzej, kontrolę nad nimi przejęła w 1934 r. Banca di Verona a po niej w 1935 r. szwajcarskie konsorcjum bankowe z Puli. W 1936 r. nieruchomości te przeszły pod kontrolę włoskiego Ministerstwa Finansów.<ref name="Lenz"/> |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | W [[1947]] r., gdy Wyspy Briońskie stały się częścią [[Jugosławia|Jugosławii]], komunistyczny przywódca [[Josip Broz Tito]] przekształcił wyspy w swoją letnią rezydencję. W obiektach na wyspie Veliki Brijun przyjmował szereg zagranicznych delegacji i wielu światowych przywódców. Od 1952 r. Tito miał również swój dom na sąsiedniej wysepce Vanga, w którym przebywała jego rodzina i byli goszczeni najbliżsi przyjaciele. W [[1983]] na archipelagu utworzono [[park narodowy]]. |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Wersja z 21:31, 8 gru 2011
.JPG) {{{opis zdjęcia}}} | |
| Kontynent |
Europa |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen |
{{{akwen}}} |
| Archipelag |
{{{archipelag}}} |
| Liczba wysp |
{{{liczba wysp}}} |
| Powierzchnia |
{{{powierzchnia}}} km² |
| Populacja • liczba ludności |
|
| • gęstość |
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km² |
| Mapa [[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie|]] | |
Położenie na mapie Chorwacji  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} | |
Wyspy Briońskie (chorw. Brijuni, wł. Brioni) - grupa czternastu małych wysp położonych na chorwackiej części północnego Adriatyku, u południowo-zachodnich wybrzeży półwyspu Istria. Od Istrii oddzielone przez wąską cieśninę. Łączna powierzchnia wysp wynosi 7,36 km².[1] Największa z wysp, Veliki Brijun (dł. 4,5 km, szer. do 3 km, pow. 5,723 km²; linia brzegowa 23,415 km[2]), leży w odległości 2 km od półwyspu.
Warunki naturalne
Wyspy są stosunkowo niskie. Najwyższy punkt wyspy Veliki Brijun wznosi się na 42 m n.p.m. Klimat wysp jest łagodny, śródziemnomorski. Średnie temperatury wynoszą: zimy 6,3 °C, wiosny 12,2°C, lata 22,2 °C, jesieni 14,8°C. Roczne opady wynoszą ok. 800 mm, przy czym opad śniegu jest rzadkością występującą raz na 20 lat. Występuje tu ok. 680 gatunków roślin i wiele gatunków zwierząt, w tym 250 gatunków ptaków.[1]
Historia
Pierwsi ludzie pojawili się na wyspach w okresie neolitu, ok. 3 tys. lat p.n.e. Około XVII w. p.n.e. archipelag opanowały przybyłe z Istrii plemiona Protoilirów. Dopiero w 177 r. p.n.e. Protoilirowie ulegli Rzymianom. Ci ostatni szybko docenili korzystne warunki naturalne archipelagu i wybudowali tu szereg obiektów rezydencyjnych i wypoczynkowych. Do lat 30. XIV w. wyspy należały do patriarchów Akwilei, którzy na przełomie XII i XIII w. wznieśli na Brioni pierwsze budowle obronne. Od XIV wieku Wyspy Briońskie należały do Republiki Weneckiej, jednak już pod koniec XV w. opustoszały na skutek panującej tu malarii. Po upadku Republiki Weneckiej w 1797 r. dostały się we władanie Austrii, która uzyskała potwierdzenie tego nabytku na kongresie wiedeńskim w 1815 r. W połowie XIX w., w związku z przekształceniem Puli w port wojenny i bazę cesarskiej floty, na osłaniających ją wyspach wzniesiono fortyfikacje z największymi na Morzu Śródziemnym armatami kalibru 210 mm. Podczas pierwszej wojny światowej Veliki Brijun był bazą okrętów podwodnych cesarsko-królewskiej floty.
W 1893 r. wyspy kupił wiedeński przemysłowiec Paul Kupelwieser, który postanowił urządzić tu kurort. Do zwalczenia ognisk malarii zaangażował znanego lekarza epidemiologa, Roberta Kocha. Na wyspach zbudowano hotele, największe w Europie pola golfowe, korty tenisowe i kąpieliska, założono nawet stadninę koni wierzchowych. Przyjeżdżała tutaj cała europejska elita. Po zakończeniu I wojny światowej należały do Włoch. W latach międzywojennych, gdy interesy właścicieli wysp szły coraz gorzej, kontrolę nad nimi przejęła w 1934 r. Banca di Verona a po niej w 1935 r. szwajcarskie konsorcjum bankowe z Puli. W 1936 r. nieruchomości te przeszły pod kontrolę włoskiego Ministerstwa Finansów.[1]
W 1947 r., gdy Wyspy Briońskie stały się częścią Jugosławii, komunistyczny przywódca Josip Broz Tito przekształcił wyspy w swoją letnią rezydencję. W obiektach na wyspie Veliki Brijun przyjmował szereg zagranicznych delegacji i wielu światowych przywódców. Od 1952 r. Tito miał również swój dom na sąsiedniej wysepce Vanga, w którym przebywała jego rodzina i byli goszczeni najbliżsi przyjaciele. W 1983 na archipelagu utworzono park narodowy.
- ↑ a b c Lenz Marian: Z biletem na Brioni, w: "Poznaj Świat" R. XXXIV, nr 3 (398), marzec 1986, s. 13-15
- ↑ Coastline Lenghts and Areas of Islands in the Croatian Part of the Adriatic Sea Determined from the Topographic Maps at the Scale of 1:25 000. s. 13. [dostęp 2010-11-13]. (ang.).