Aleatoryzm: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.7.1) (robot dodaje fa:موسیقی تصادفی |
GrouchoBot (dyskusja | edycje) m r2.6.4) (Robot dodał el:Αλεατορική μουσική |
||
Linia 41: | Linia 41: | ||
[[de:Aleatorik]] |
[[de:Aleatorik]] |
||
[[et:Aleatooriline muusika]] |
[[et:Aleatooriline muusika]] |
||
[[el:Αλεατορική μουσική]] |
|||
[[en:Aleatoric music]] |
[[en:Aleatoric music]] |
||
[[es:Música aleatoria]] |
[[es:Música aleatoria]] |
Wersja z 19:15, 31 gru 2011
Aleatoryzm (z łac. alea, kostka do gry) – kierunek w muzyce współczesnej polegający na wprowadzeniu elementu przypadku zarówno w pracy kompozytorskiej, jak i wykonawczej. Jego rozwój nastąpił w latach 50. XX wieku.
Autor może używać czynnika losowego już na etapie komponowania (podobnie jak w dadaizmie), albo pozostawić pewną dowolność wykonawcy. W zapisie nutowym polega to na celowo niedookreślonym zapisie, np. nieregularna linia falista na pięciolinii zamiast określonych dźwięków. Inną metodą jest budowanie kompozycji z krótkich elementów składowych, których kolejność wybierana jest losowo w czasie wykonywania utworu (np. Klavierstück XI Stockhausena).
Czasem obok skomponowanego dzieła, dopuszcza się udział innych dźwięków, nie podlegających zapisowi, jak na przykład w jednej z kompozycji Johna Cage, w którym użyto 12 odbiorników radiowych przypadkowo przestrajanych w trakcie wykonywania utworu. Do innych metod stosowanych w muzyce aleatorycznej należy komponowanie na zespół instrumentalny o dowolnym składzie, organizowany ad hoc, w czysto przypadkowy sposób (zobacz: teoria formy otwartej).
Aleatoryzmu nie można mylić z improwizacją występującą np. w muzyce jazzowej, gdyż przypadkowość czy też dowolność realizowana jest tu w inny sposób.
Z akustycznego punktu widzenia każde wykonanie utworu jest zjawiskiem aleatorycznym, gdyż precyzyjna notacja muzyczna nie równa się absolutnej precyzji wykonawczej.
Zastosowanie
Technika aleatoryczna pojawia się w twórczości kompozytorów muzyki poważnej, takich jak:
- Pierre Boulez - np. Sonata fortepianowa nr 3
- Sylvano Bussotti
- John Cage
- Marek Jasiński
- Witold Lutosławski - wprowadził pojęcie aleatoryzmu kontrolowanego
- Karlheinz Stockhausen – np. Klavierstück XI, ale stosuje również formę otwartą
a także przeniknęła do muzyki rockowej i jazzowej np. w utworach:
- Franka Zappy
- Johna Zorna
- Lou Reeda - solówki gitarowe w niektórych utworach The Velvet Underground
- The Dillinger Escape Plan
Źródła/Bibliografia
- Mała encyklopedia muzyki, Stefan Śledziński (red. naczelny), PWN, Warszawa 1981, ISBN 83-01-00958-6