Monsun

Chmury monsunowe w Indiach

Monsun, (z grec. μουσώνες - zmienny) układ wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku. Są to wiatry sezonowe między oceanem a lądem.

Rozróżnia się:

• monsun letni (morski) z pogodą deszczową, związaną z niskim ciśnieniem nad lądem i wysokim nad morzem,
• monsun zimowy (lądowy) z pogodą suchą, spowodowaną wysokim ciśnieniem nad lądem i piłką

W monsunie letnim wiatr wieje z morza w stronę lądu, w monsunie zimowym - odwrotnie.

• Jeszcze niedawno główną przyczynę powstawania monsunów upatrywano w różnicach w nagrzewaniu się powierzchni lądowych i wodnych. Latem ląd nagrzewa się szybciej niż woda, co powoduje unoszenie się nagrzanego powietrza, a tym samym spadek ciśnienia. W związku z różnicą ciśnień między wodą a lądem pojawiają się gwałtowne wiatry wiejące znad morza w głąb lądu. Zimą niże tworzą się nad cieplejszymi wodami, co powoduje wianie monsunów od lądu w stronę morza (wiatry wieją z obszarów o wyższym ciśnieniu do obszarów o niższym ciśnieniu).
• Obecnie powstawanie monsunów tłumaczy się przesuwaniem się w ciągu roku Międzyzwrotnikowej Strefy Zbieżności Pasatów (MSZ). Latem, za punktem podsłonecznym, linia MSZ przesuwa się na północ od równika, daleko w głąb kontynentu azjatyckiego, w związku z czym pasaty przekraczają równik i zmieniają kierunek z południowo-wschodniego na południowo zachodni i przynoszą znad oceanu zachmurzenie i opady. Zimą dzieje się odwrotnie. Nowa teoria nie traktuje pasatów jako zaburzenia ogólnej cyrkulacji atmosfery, ale mówi, że są one składową ogólnej cyrkulacji atmosfery. Teoria ta znajduje potwierdzenie, gdyż badania nie potwierdziły istnienia górnych prądów - antymonsunów, przeciwnych do monsunów, których obecność jest przyjmowana w pierwszej przedstawionej teorii.

Monsuny tworzą się u południowych i wschodnich wybrzeży Azji oraz w Zatoce Gwinejskiej i Ameryce Środkowej. Monsun letni ma duże znaczenie w rolnictwie w Azji - pomaga nawadniać suche obszary w głębi kontynentu. Monsun letni jest wiatrem ciepłym i wilgotnym, a monsun zimowy jest wiatrem suchym, a zarazem zimnym.

Bibliografia

• A. Woś Meteorologia dla geografów, PWN 2002