Gospodarstwo domowe

Szablon:Źródła Gospodarstwo domowe – jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących lub osobno, wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe.

Gospodarstwo domowe jest kategorią ekonomiczną, kryterium: posiadanie oraz zarządzanie wspólnym majątkiem oraz wspólnym budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych.

Klasyfikacja gospodarstw domowych:

• według liczby osób w gospodarstwie:
  • jednoosobowe- osoba utrzymująca się samodzielnie, tj. niełącząca swoich dochodów z dochodami innych osób, bez względu na to, "czy mieszka sama, czy z innymi osobami",
  • wieloosobowe- zespół osób zamieszkujących razem i wspólnie utrzymujących się; część wspólnego majątku, część wspólnych dochodów oraz wydatków;
• według kryterium aktywności zawodowej i źródeł dochodów:
  • podsektor gospodarstw indywidualnych- gospodarstwa domowe osób fizycznych pracujących najemnie,
  • gospodarstwa osób fizycznych mających niezarobkowe źródło dochodów np. emeryci,
  • podsektor gospodarstw domowych pracodawców i pracujących na własny rachunek w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie,
  • podsektor gospodarstw domowych pracodawców i pracujących na własny rachunek poza gospodarstwami indywidualnymi w rolnictwie
• według fazy rozwojowej gospodarstwa domowego:
  • gospodarstwa samotnej, młodej osoby,
  • gospodarstwa młodego małżeństwa bez dziecka,
  • gospodarstwa młodego małżeństwa z dzieckiem bądź dziećmi,
  • gospodarstwa małżeństwa w wieku 30-45lat, z dziećmi w wieku szkolnym (6-19lat)
  • gospodarstwa małżeństwa w wieku średnim (46-60lat) z dorastającymi i usamodzielniającymi się dziećmi,
  • gospodarstwa małżeństwa w starszym wieku po usamodzielnieniu się dzieci i opuszczeniu przez nie domu rodzinnego,
  • gospodarstwo samotnej starszej osoby (na ogół po śmierci małżonka).

W ramach gospodarstw domowych realizowane są następujące funkcje:

• ekonomiczne:
  • produkcyjna (wytwarzanie dóbr i usług)
  • konsumpcyjna (wydatkowanie dochodów oraz spożycie dóbr i usług, zaspokajające potrzeby członków gosp.domowego)
• społeczne:
  • oświatowa
  • ochrony zdrowia
  • wychowawcza
  • reprodukcyjna.

Celem głównym działalności gospodarstw domowych jest zaspokajanie wspólnych oraz indywidualnych potrzeb członków gospodarstwa domowego.

Funkcję celu gospodarstwa domowego podzielono na:

• funkcję wytwórczo-zaopatrzeniową, w ramach której można wyodrębnić 3 rodzaje działalności gospodarstw domowych:
  • produkowanie dóbr i usług np. budowanie domu,
  • nabywanie na rynku głównych dóbr konsumpcyjnych oraz przedmiotów wymagających przetworzenia i przygotowania do spożycia,
  • pozyskiwanie dóbr konsumpcyjnych w inny sposób niż ich wytworzenie lub nabywanie, a szczególnie poprzez system świadczeń i ubezpieczeń społecznych np. usługi medyczne, darowizna.
• funkcję konsumpcyjną, która polega na procesach zaspokajania potrzeb, czyli zużywaniu określonych dóbr materialnych oraz usług w celu zaspokajania potrzeb jego członków. W ramach tej funkcji wyróżnić można dwa rodzaje zadań:
  • zadania sprzyjające rozwojowi fizycznemu członków gospodarstw tj. prawidłowe wyżywienie, warunki mieszkaniowe, wypoczynek oraz opieka socjalna,
  • zadania sprzyjające rozwojowi intelektualnemu członków gospodarstw domowych tj. prawidłowy proces wychowania, edukacji i podnoszenia kwalifikacji, czyli kształtowanie systemu wartości i rozwoju osobowości członków gospodarstwa domowego.

Cechami charakterystycznymi gospodarstw domowych są:

• zdolność do podejmowania określonych decyzji (w tym decyzji ekonomicznych),
• dążenie do uzyskania maksymalnej satysfakcji oraz zapewnienie członkom gospodarstwa domowego maksymalnej korzyści i nabywanych dóbr.

W teorii zasada ta nosi nazwę racjonalności postępowania. Opiera się na trzech założeniach:

1. gospodarstwa domowe mają swoje preferencje i w pewnych granicach potrafią określić swoje dążenia
2. są zdolne do uporządkowania tych dążeń nadając im hierarchiczny układ
3. dokonują koniecznych wyborów kierując się zasadą maksymalizacji swojej użyteczności (zadowolenia).

Na strukturę i zachowania gospodarstw domowych istotny wpływ wywiera środowisko, czyli otoczenie, w którym gospodarstwo funkcjonuje. Wyróżnia się:

• otoczenie geograficzne,
• otoczenie gospodarcze,
• otoczenie społeczno-kulturowe.

Otoczenie geograficzne – przestrzeń wokół miejsca zamieszkania gospodarstwa domowego, tj. ukształtowanie terenu, środowisko przyrodnicze i sztuczne oraz klimat.

Otoczenie gospodarcze – przestrzeń otoczona przez różne instytucje, jak: państwo (dobra publiczne, podatki), sektor ubezpieczeń (odszkodowania, składki), sektor bankowy (kredyty, depozyty), przedsiębiorstwa (płaca,praca), rynek dóbr konsumpcyjnych (dobra konsumpcyjne, dochody), rynek kapitałowy (zysk z inwestycji, oszczędności), organ użyteczności publicznej (potrzeby, pomoc społeczna), samorządy (podatki lokalne, dobra publiczne).

Otoczenie społeczno-kulturowe:

• w wymiarze bliższym: sąsiedzi, grupa towarzyska, administracja lokalna, instytucje religijne;
• w wymiarze dalszym: instytucje administracji regionalnej, państwowej, instytucje kultury,szkoły wyższe.