Swoisty antygen sterczowy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Dexbot (dyskusja | edycje)
34 373 edycje
DrPZ (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
18 271 edycji
weryfikacja treści wg jednego z lz, dodanie drugiego źródła, usunięcie drugiego lz (brak istotnego związku), drobne redakcyjne
Linia 1: Linia 1:
{{disambigR|biologii|[[PSA|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{DisambigR|biologii|[[PSA|inne znaczenia tego słowa]]}}
'''PSA''' (z [[Język angielski|ang.]] ''prostate-specific Antigen'' – swoisty antygen sterczowy){{r|eur|mpd}} – najlepiej poznana ludzka [[Proteazy serynowe|proteaza serynowa]] z rodziny [[Kalikreiny|kalikrein]]{{r|mpd}}, kodowanej w regionie [[Chromosom 19|19q13.4]]{{r|mpd}}. Jest [[Glikoproteiny|glikoproteiną]] wytwarzaną w [[Gruczoł krokowy|gruczole krokowym]] (sterczu){{r|eur}}, obecną we [[Krew|krwi]] w stężeniu podwyższonym m.in. w przypadku [[Zapalenie gruczołu krokowego|zapalenia gruczołu krokowego]]{{r|eur}}, [[Łagodny przerost prostaty|łagodnego przerostu prostaty]]{{r|eur}} lub [[Rak gruczołu krokowego|raka gruczołu krokowego]]{{r|eur|mpd}}.
{{źródła|data=2010-03}}

'''PSA''' (z [[język angielski|ang.]] ''Prostate Specific Antigen'' – ''antygen swoisty dla prostaty'') – [[antygen]] [[Gruczoł krokowy|gruczołu krokowego]] ([[Gruczoł krokowy|prostaty]]). Jest [[Glikoproteiny|glikoproteiną]] wytwarzaną w tym [[gruczoł|gruczole]], obecną we [[krew|krwi]] w stężeniu podwyższonym w przypadku rozrostu prostaty lub [[Rak gruczołu krokowego|raka prostaty]].
⚫
{{fakt|PSA występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów stercza. Jedynymi opisanymi dotąd komórkami spoza stercza, wykazującymi dodatnią reakcję na obecność PSA, są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.|data=2012-11}}

⚫
== Historia ==
PSA po raz pierwszy wykryto w 1970 w [[Sperma|nasieniu]]{{r|eur}}. Wykryta substancja nazwana została gamma-seminoproteiną{{r|eur}}. Obecność PSA w tkance gruczołu krokowego wykazano w 1979, a w 1980 potwierdzono identyczność PSA obecnego we krwi z frakcją sterczową{{r|eur}}.

== Zastosowanie ==
Oznaczenie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986{{r|eur}}–1988{{r|mpd}}.

Dotychczas (2010){{r|mpd}}, zastosowanie oznaczenia PSA jako [[Badanie przesiewowe|testu przesiewowego]] budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego{{r|mpd}} oraz dużej ilości wyników fałszywie dodatnich (ok. 25%) oraz fałszywie ujemnych (ok. 20%){{r|eur}}. Standardy [[EAU]] zalecają coroczne oznaczenie PSA u mężczyzn po 50 roku życia{{r|eur}}. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczenie PSA od 40 roku życia{{r|eur}}.


{| class="wikitable" style="text-align:center"
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+ Prawidłowe stężenie PSA<br>we krwi
|+ {{fakt|Prawidłowe stężenie PSA<br>we krwi|data=2012-11}}
! style="width:100px" | Wiek
! style="width:100px" | Wiek
! style="width:100px" | Stężenie<br>[[Kilogram|ng]]/[[Litr|ml]]
! style="width:100px" | Stężenie<br>[[[Kilogram|ng]]/[[Litr|ml]]]
|-
|-
| 40–49
| 40–49
| < 2,5
| <2,5
|-
|-
| 50–59
| 50–59
| < 3,5
| <3,5
|-
|-
| 60–69
| 60–69
| < 4,5
| <4,5
|-
|-
| 70–79
| 70–79
| < 6,5
| <6,5
|}
|}


{{Przypisy|przypisy=
⚫
PSA występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów stercza. Jedynymi opisanymi dotąd komórkami spoza stercza, wykazującymi dodatnią reakcję na obecność PSA, są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.
⚫
<ref name="eur">{{Cytuj stronę|tytuł=PSA - swoisty antygen sterczowy|praca=Słownik terminów|url=http://eurologia.pl/a/177,psa|opublikowany=Eurologia|data dostępu=2012-11-11}}</ref>

<ref name="mpd">{{Cytuj pismo|autor=Manish Kohli, Donald J. Tindall (tłum. Paweł Lesiak; kom. Henryk Zieliński)|tytuł=Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer)|czasopismo=Medycyna po Dyplomie|strony=54–65|data=luty 2011|numer=2|wolumin=20}}</ref>
⚫
=== Historia ===
}}
PSA wykryty został w roku [[1970]] w tkance gruczołu krokowego{{fakt|data=2010-03}}. W roku [[1971]] wykazano obecność PSA w nasieniu, a w roku [[1979]] wyizolowano czystą postać PSA z tkanki prostaty, zaś w roku [[1980]] wykryto obecność PSA w [[Surowica (hematologia)|surowicy krwi]] i dokonano pomiaru jego stężenia. Jest oznaczany w badaniu laboratoryjnym krwi od [[1979]] roku. Od połowy [[lata 80. XX wieku|lat 80. XX wieku]] PSA stał się szeroko stosowany w praktyce klinicznej jako [[Markery nowotworowe|marker nowotworowy]] [[Rak gruczołu krokowego|raka prostaty]].


{{Zastrzeżenia|Medycyna}}
{{Zastrzeżenia|Medycyna}}

=== Linki zewnętrzne ===
* [http://www.brachyterapia.coi.pl/html/prost.html#kwal Kwalifikacja do leczenia w Brachyterapii]
⚫
* {{Cytuj stronę | nazwisko = | imię = | tytuł = PSA - swoisty antygen sterczowy | url = http://eurologia.pl/a/177,psa | opublikowany = Eurologia | data = | data dostępu = 2011-01-28 }}



[[Kategoria:Geny na chromosomie 19]]
[[Kategoria:Geny na chromosomie 19]]

Wersja z 12:07, 11 lis 2012

PSA (z ang. prostate-specific Antigen – swoisty antygen sterczowy)[1][2] – najlepiej poznana ludzka proteaza serynowa z rodziny kalikrein[2], kodowanej w regionie 19q13.4[2]. Jest glikoproteiną wytwarzaną w gruczole krokowym (sterczu)[1], obecną we krwi w stężeniu podwyższonym m.in. w przypadku zapalenia gruczołu krokowego[1], łagodnego przerostu prostaty[1] lub raka gruczołu krokowego[1][2].

PSA występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów stercza. Jedynymi opisanymi dotąd komórkami spoza stercza, wykazującymi dodatnią reakcję na obecność PSA, są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.[potrzebny przypis]

Historia

PSA po raz pierwszy wykryto w 1970 w nasieniu[1]. Wykryta substancja nazwana została gamma-seminoproteiną[1]. Obecność PSA w tkance gruczołu krokowego wykazano w 1979, a w 1980 potwierdzono identyczność PSA obecnego we krwi z frakcją sterczową[1].

Zastosowanie

Oznaczenie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986[1]–1988[2].

Dotychczas (2010)[2], zastosowanie oznaczenia PSA jako testu przesiewowego budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego[2] oraz dużej ilości wyników fałszywie dodatnich (ok. 25%) oraz fałszywie ujemnych (ok. 20%)[1]. Standardy EAU zalecają coroczne oznaczenie PSA u mężczyzn po 50 roku życia[1]. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczenie PSA od 40 roku życia[1].

Prawidłowe stężenie PSA
we krwi[potrzebny przypis]
Wiek Stężenie
[[[Kilogram|ng]]/ml]
40–49 <2,5
50–59 <3,5
60–69 <4,5
70–79 <6,5
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l PSA - swoisty antygen sterczowy. [w:] Słownik terminów [on-line]. Eurologia. [dostęp 2012-11-11].
  2. ↑ a b c d e f g Manish Kohli, Donald J. Tindall (tłum. Paweł Lesiak; kom. Henryk Zieliński). Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer). „Medycyna po Dyplomie”. 20 (2), s. 54–65, luty 2011. 
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Szablon:Link GA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Swoisty_antygen_sterczowy&oldid=33444628”