Intelligenzaktion Litzmannstadt: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 22:38, 30 sty 2013

Intelligenzaktion Litzmannstadt (pol. Akcja Inteligencja - Litzmanstadt) – kryptonim regionalnej akcji specjalnej przeprowadzonej przez Niemców w okupowanej Polsce w ramach tzw. Intelligenzaktion^[1].

Historia

Akcja ta wymierzona była w działaczy żydowskich partii lewicowych^[2], przedstawicieli mieszczaństwa i inteligencji żydowskiej w Łodzi, zwłaszcza działaczy politycznych i społecznych^[3], polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie łódzkim miała na celu jej całkowitą eliminację i była pierwszym krokiem do germanizacji tego regionu Polski po klęsce wrześniowej. Wymordowano w niej około 500 urzędników, znanych w regionie działaczy społeczno-politycznych i gospodarczych, duchownych, nauczycieli^[4].

W wyniku akcji przeprowadzonej między 9 a 11 listopada 1939 niemiecka policja aresztowała na podstawie specjalnych list proskrypcyjnych tzw. "Sonderfahndungsbuch Polen" około 1.500 osób. Zatrzymanych umieszczono w kinie "Wolność" w Pabianicach, w fabryce Arnolda Bayera w Rudzie Pabianickiej oraz w obozie w fabryce włókienniczej Michała Glazera na Radogoszczu, który w następnych dniach stał się głównym obozem tej akcji. Z czasem, do końca listopada 1939 r., przeniesiono do niego aresztantów z Pabianic i Rudy Pabianickiej po wstępnie dokonanej selekcji. Stąd zabierano ich do siedziby łódzkiego gestapo przy ul. K. Anstadta gdzie funkcjonował sąd doraźny. W ciągu kilkuminutowej rozprawy zapadały w zasadzie tylko wyroki śmierci, które były natychmiast wykonywane zbiorowo w położnym kilka kilometrów na północny-zachód od Zgierza lesie lućmierskim. Pierwsza egzekucja ok. 40 osób odbyła się dzień później w lesie łagiewnickim i rozstrzelano w niej głównie łódzkich nauczycieli. Kolejne egzekucje odbyły się w dniach 21–30 XI 1939 r. – między innymi też na poligonie Brus w Łodzi – i były kontynuowane do 1940^[5].

Ofiary akcji

W regionalnej akcji Intelligenzaktion w regionie łódzkim zginęli m.in.:

Aleksy Rżewski - były prezydent Łodzi,
Edward Dudkiewicz - prezes Zarządu Oddziału Grodzkiego Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP),
Tomasz Wasilewski - senator RP i prezes Oddziału (ZNP),
Feliks Wołoszczuk - inspektor szkolny,
Jan Gertner - nauczyciel z Łodzi.
Jan Ring - dyrektor Kolei Elektrycznych i prezes Oddziału Łódzkiego Związku Obrony Kresów Zachodnich,
Wacław Lambrecht - urzędnik Zarządu Miejskiego,
Czesław Kowalski - sekretarz grodzki BBWR,
Władysław Łuczakowski - członek Stronnictwa Ludowego.
Karol Hiller - artysta malarz, prezes Klubu Demokratycznego w Łodzi,
Aleksander Margolis - lekarz, działacz Bundu,
Stefan Kulczyński - prezes Polskiego Związku Zawodowego Dziewiarzy,
Władysław Wierzbicki - harcmistrz RP,
Zygmunt Kłys - działacz społeczny z Pabianic
Józef Ab – właściciel i dyrektor szkoły w Łodzi, działacz oświatowy,
Mieczysław Hertz - łódzki fabrykant, historyk, działacz społeczny
Aron Luboszycki – łódzki nauczyciel, pedagog, poeta, prozaik, krytyk literacki pochodzenia żydowskiego,
Chaim Lajb Poznański – żydowski nauczyciel i działacz oświatowy oraz polityczny i społeczny w Łodzi,
Wolf Wiener – dziennikarz i pisarz, łódzki działacz oświatowy pochodzenia żydowskiego, działacz syjonistyczny.

Zobacz też

↑ Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939-1940. Pod. red. Antoniego Galińskiego i Sławomira Abramowicza. Łódź 199_
↑ "Już w roku 1939 zginęło siedmiu działaczy Bundu, między innymi Chaim Poznański i Aleksander Margolis" Zaginiona dzielnica: Łódź żydowska-ludzie i miejsca. 2006; Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi: słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Tom 1, 2004.
↑ "I tak w przeddzień wcielenia Łodzi do Rzeszy, 10 listopada 1939 r. hitlerowcy wymordowali kilkunastoosobową grupę, składającą się z przedstawicieli inteligencji żydowskiej, zebranych w kawiarni "Astoria". w: Mirosław Cygański. Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi. 1965. str. 53
↑ "Na wielką skalę odbywały się aresztowania działaczy politycznych i społecznych, przedstawicieli inteligencji i duchowieństwa, Żydów oraz więźniów, zwolnionych przez władze polskie z chwilą wybuchu wojny" w: Stanisław Nawrocki. Policja hitlerowska w tzw. Kraju Warty w latach 1939-1945.
↑ "Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej", Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005 ISBN 8390742225

[1] Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939-1940. Pod. red. Antoniego Galińskiego i Sławomira Abramowicza. Łódź 199_

[2] "Już w roku 1939 zginęło siedmiu działaczy Bundu, między innymi Chaim Poznański i Aleksander Margolis" Zaginiona dzielnica: Łódź żydowska-ludzie i miejsca. 2006; Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi: słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Tom 1, 2004.

[3] "I tak w przeddzień wcielenia Łodzi do Rzeszy, 10 listopada 1939 r. hitlerowcy wymordowali kilkunastoosobową grupę, składającą się z przedstawicieli inteligencji żydowskiej, zebranych w kawiarni "Astoria". w: Mirosław Cygański. Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi. 1965. str. 53

[4] "Na wielką skalę odbywały się aresztowania działaczy politycznych i społecznych, przedstawicieli inteligencji i duchowieństwa, Żydów oraz więźniów, zwolnionych przez władze polskie z chwilą wybuchu wojny" w: Stanisław Nawrocki. Policja hitlerowska w tzw. Kraju Warty w latach 1939-1945.

[5] "Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej", Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005 ISBN 8390742225

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Plik:Lucmierz-Las, memorial 01.jpg|300px|thumb|Monument w [[Lućmierz-Las|lasach lućmierskich]] upamiętniający ofiary Intelligenzaktion Litzmannstadt.]]
-'''Intelligenzaktion Litzmannstadt''' (pol. Akcja Inteligencja - Litzmanstadt) - kryptonim regionalnej akcji specjalnej przeprowadzonej przez Niemców w okupowanej Polsce w ramach tzw. [[Intelligenzaktion]]<ref>Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939-1940. Pod. red. Antoniego Galińskiego i Sławomira Abramowicza. Łódź 199_</ref>.
+'''Intelligenzaktion Litzmannstadt''' (pol. Akcja Inteligencja - Litzmanstadt) – kryptonim regionalnej akcji specjalnej przeprowadzonej przez Niemców w okupowanej Polsce w ramach tzw. [[Intelligenzaktion]]<ref>Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939-1940. Pod. red. Antoniego Galińskiego i Sławomira Abramowicza. Łódź 199_</ref>.
-==Historia==
+== Historia ==
+Akcja ta wymierzona była w działaczy żydowskich partii lewicowych<ref>"Już w roku 1939 zginęło siedmiu działaczy Bundu, między innymi Chaim Poznański i Aleksander Margolis" Zaginiona dzielnica: Łódź żydowska-ludzie i miejsca. 2006; Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi: słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Tom 1, 2004.</ref>, przedstawicieli mieszczaństwa i inteligencji żydowskiej w [[Łódź|Łodzi]], zwłaszcza działaczy politycznych i społecznych<ref>"I tak w przeddzień wcielenia Łodzi do Rzeszy, 10 listopada 1939 r. hitlerowcy wymordowali kilkunastoosobową grupę, składającą się z przedstawicieli inteligencji żydowskiej, zebranych w kawiarni "Astoria". w: Mirosław Cygański. Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi. 1965. str. 53</ref>, polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie łódzkim miała na celu jej całkowitą eliminację i była pierwszym krokiem do [[germanizacja|germanizacji]] tego regionu Polski po [[kampania wrześniowa|klęsce wrześniowej]]. Wymordowano w niej około 500 urzędników, znanych w regionie działaczy społeczno-politycznych i gospodarczych, duchownych, nauczycieli<ref>"Na wielką skalę odbywały się aresztowania działaczy politycznych i społecznych, przedstawicieli inteligencji i duchowieństwa, Żydów oraz więźniów, zwolnionych przez władze polskie z chwilą wybuchu wojny" w: Stanisław Nawrocki. Policja hitlerowska w tzw. Kraju Warty w latach 1939-1945.</ref>.
+W wyniku akcji przeprowadzonej między 9 a 11 listopada 1939 niemiecka policja aresztowała na podstawie specjalnych list proskrypcyjnych tzw. "[[Sonderfahndungsbuch Polen]]" około 1.500 osób. Zatrzymanych umieszczono w kinie "Wolność" w Pabianicach, w fabryce Arnolda Bayera w Rudzie Pabianickiej oraz w [[Radogoszcz (obóz przejściowy)|obozie w fabryce włókienniczej Michała Glazera na Radogoszczu]], który w następnych dniach stał się głównym obozem tej akcji. Z czasem, do końca listopada 1939 r., przeniesiono do niego aresztantów z Pabianic i Rudy Pabianickiej po wstępnie dokonanej selekcji. Stąd zabierano ich do siedziby łódzkiego gestapo przy ul. K. Anstadta gdzie funkcjonował [[Sondergericht|sąd doraźny]]. W ciągu kilkuminutowej rozprawy zapadały w zasadzie tylko wyroki śmierci, które były natychmiast wykonywane zbiorowo w położnym kilka kilometrów na północny-zachód od Zgierza lesie lućmierskim. Pierwsza egzekucja ok. 40 osób odbyła się dzień później w lesie łagiewnickim i rozstrzelano w niej głównie łódzkich nauczycieli. Kolejne egzekucje odbyły się w dniach 21–30 XI 1939 r. – między innymi też na poligonie Brus w Łodzi – i były kontynuowane do 1940<ref>"Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej", Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005 ISBN 8390742225</ref>.
-Akcja ta wymierzona była w działaczy żydowskich partii lewicowych<ref>"Już w roku 1939 zginęło siedmiu działaczy Bundu, między innymi Chaim Poznański i Aleksander Margolis" Zaginiona dzielnica: Łódź żydowska-ludzie i miejsca. 2006; Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi: słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Tom 1, 2004.</ref>, przedstawicieli mieszczaństwa i inteligencji żydowskiej w Łodzi, zwłaszcza działaczy politycznych i społecznych<ref>"I tak w przeddzień wcielenia Łodzi do Rzeszy, 10 listopada 1939 r. hitlerowcy wymordowali kilkunastoosobową grupę, składającą się z przedstawicieli inteligencji żydowskiej, zebranych w kawiarni "Astoria". w: Mirosław Cygański. Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi. 1965. str. 53</ref>, polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie [[Łódź|łódzkim]] miała na celu jej całkowitą eliminację i była pierwszym krokiem do [[germanizacja|germanizacji]] tego regionu Polski po [[kampania wrześniowa|klęsce wrześniowej]]. Wymordowano w niej około 500 urzędników, znanych w regionie działaczy społeczno-politycznych i gospodarczych, duchownych, nauczycieli<ref>"Na wielką skalę odbywały się aresztowania działaczy politycznych i społecznych, przedstawicieli inteligencji i duchowieństwa, Żydów oraz więźniów, zwolnionych przez władze polskie z chwilą wybuchu wojny" w: Stanisław Nawrocki. Policja hitlerowska w tzw. Kraju Warty w latach 1939-1945.</ref>.
-W wyniku akcji przeprowadzonej między 9 a 11 listopada [[1939]] niemiecka policja aresztowała na podstawie specjalnych list proskrypcyjnych tzw. "[[Sonderfahndungsbuch Polen]]" około 1.500 osób. Zatrzymanych umieszczono w kinie "Wolność" w Pabianicach, w fabryce Arnolda Bayera w Rudzie Pabianickiej oraz w [[Radogoszcz (obóz przejściowy)|obozie w fabryce włókienniczej Michała Glazera na Radogoszczu]], który w następnych dniach stał się głównym obozem tej akcji. Z czasem, do końca listopada 1939 r., przeniesiono do niego aresztantów z Pabianic i Rudy Pab. po wstępnie dokonanej selekcji. Stąd zabierno ich do siedziby łódzkiego gestapo przy ul. K. Anstadta gdzie funkcjonował [[Sondergericht|sąd doraźny]]. W ciągu kilkuminutowej rozprawy zapdały w zasadzie tylko wyroki śmierci, które były natychmiast wykonywane zbiorowo w położnym kilka kilometrów na północny-zachód od Zgierza lesie lucmierskim. Pierwsza egzekucja ok. 40 osób odbyła się dzień później w lesie łagiewnickim i rozstrzelano w niej głównie łódzkich nauczycieli. Kolejne egzekucje odbyły się w dniach 21-30 XI 1939 r. - między innymi też na poligonie Brus w Łodzi - i były kontynuowane do 1940.<ref>"Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej", Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005 ISBN 8390742225</ref>
 == Ofiary akcji ==
@@ Linia 23: / Linia 22: @@
 * [[Aleksander Margolis]] - lekarz, działacz [[Bund (partia)|Bundu]],
 * [[Stefan Kulczyński]] - prezes Polskiego Związku Zawodowego Dziewiarzy,
-* [[Władysław Wierzbicki]] - harcmistrz RP,
+* [[Piotr Wierzbicki|Władysław Wierzbicki]] - harcmistrz RP,
 * Zygmunt Kłys - działacz społeczny z Pabianic
 * [[Józef Ab]] – właściciel i dyrektor szkoły w Łodzi, działacz oświatowy,
@@ Linia 30: / Linia 29: @@
 * [[Chaim Lajb Poznański]] – żydowski nauczyciel i działacz oświatowy oraz polityczny i społeczny w Łodzi,
 * [[Wolf Wiener]] – dziennikarz i pisarz, łódzki działacz oświatowy pochodzenia żydowskiego, działacz syjonistyczny.
-{{Przypisy}}
 == Zobacz też ==
@@ Linia 50: / Linia 47: @@
 * [[Operacja Tannenberg]]
 * [[Zweite Sonderaktion Krakau]]
+{{Przypisy}}
 [[Kategoria:Zbrodnie niemieckie w Kraju Warty]]