Rewolucja w Iraku (1958): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:34, 1 sie 2013

Rewolucja w Iraku, rewolucja 14 lipca - wojskowy zamach stanu w Iraku, w rezultacie którego obalone zostały rządy monarchii, oraz proces przekształceń politycznych, ekonomicznych i społecznych, jaki po nim nastąpił.

Geneza rewolucji

Organizatorami rewolucji byli wojskowi zrzeszeni w tajnej organizacji Wolnych Oficerów, utworzonej na wzór analogicznego stowarzyszenia w Egipcie, które przeprowadziło 23 lipca 1952 udaną rewolucję. Iraccy Wolni Oficerowie byli przedstawicielami najmłodszego pokolenia korpusu oficerskiego, pozostający w służbie od końca lat 30. XX wieku, wykształceni już w Iraku. Do organizacji należało ok. 200 osób, tj. 5% wszystkich oficerów^[1]. Liderem sprzysiężenia był Abd al-Karim Kasim, który związał się z nim w 1957 i jeszcze w tym samym roku objął przywództwo w organizacji. Jego dziełem była ideologia grupy i organizacja samego przewrotu^[1]. Obok niego kierowniczą rolę odgrywał Abd al-Salam Arif^[2]. Wolni Oficerowie planowali obalenie monarchii, proklamowanie republiki, opracowanie demokratycznej konstytucji i wdrożenie demokratycznych instytucji władzy, uznanie praw mniejszości narodowych, w tym Kurdów, opuszczenie paktów wojskowych, usunięcie zagranicznych baz militarnych z terytorium kraju, walkę z imperializmem, walkę z feudalizmem i wyzwolenie osobiste chłopów, bliską współpracę z innymi państwami arabskimi, w tym poparcie walki Palestyńczyków o własne państwo i przyjęcie programu panarabskiego^[2]. Nie posiadali szczegółowego programu^[1].

Wojsko wystąpiło przeciwko monarchii w poczuciu marginalizacji i upokorzenia po klęsce przewrotu Raszida Alego al-Kilaniego i po wojnie izraelsko-arabskiej 1948-1949, w której siły irackie poniosły klęskę^[1]. Oprócz samej rewolucji egipskiej z 1952, spiskowców do działania inspirowały także konsekwencje zawarcia paktu bagdadzkiego w 1955 oraz nacjonalizacja Kanału Sueskiego i związana z nią interwencja mocarstw^[2].

Sukces rewolucji umożliwił ogólny stan wrzenia politycznego w kraju, do powstania którego przyczyniły się organizacje lewicowe^[1].

Przebieg przewrotu wojskowego

Wojskowi, rozpoczynając swoje wystąpienie w dniu 14 lipca 1958, od początku zamierzali całkowicie obalić monarchię, a nie jedynie doprowadzić do dymisji rządu i zastąpienia go innym w ramach panującego ustroju. W wymienionym dniu oddziały liczące łącznie 3 tys. żołnierzy (w tym znaczna część nieuzbrojonych) opuściły koszary i zajęły kluczowe punkty w Bagdadzie i innych miastach. Śmierć poniosła rodzina królewska na czele z królem Fajsalem II oraz politycy z nią związani, wśród nich wielokrotny premier Nuri as-Sa'id^[1]. Klęska monarchii była efektem jej oderwania od społeczeństwa i minimalnego poparcia, jakim się cieszyła^[1]. O planowanym przewrocie uprzedzone były Iracka Partia Komunistyczna, Narodowa Partia Demokratyczna oraz Partia Baas^[2]. Rewolucyjną odezwę odczytał przez radio o 6.30 14 lipca Arif^[2].

Rewolucja uzyskała powszechne poparcie obywateli Iraku, którzy wierzyli, że razem z nią ostatecznie zerwana zostanie zależność kraju od Wielkiej Brytanii, a rząd będzie realizował interesy narodowe^[2]. W rezultacie przewrotu ziemiaństwo straciło wiodącą rolę w kraju na rzecz nowej elity władzy złożonej z wojskowych i cywilów-pracowników instytucji państwowych^[1].

Sytuacja w Iraku po przewrocie

Po przejęciu władzy przez wojsko w kraju wprowadzony został stan wyjątkowy. Na czele pierwszego rządu stanął Kasim, wicepremierem został Arif, zaś poszczególne teki ministerialne objęli przedstawiciele Narodowej Partii Demokratycznej, Partii Baas i Partii Niepodległości, jak również wojskowi, nie zaproszono natomiast do niego polityków Demokratycznej Partii Kurdystanu (choć wśród ministrów byli etniczni Kurdowie) ani komunistów. W odróżnieniu od Wolnych Oficerów egipskich, iraccy rewolucjoniści nie utworzyli Rady Rewolucyjnych Dowódców, co rozczarowało część wysokich stopniem oficerów. Równocześnie członkowie sprzysiężenia objęli stanowiska dowódcze w poszczególnych jednostkach^[2]. Osobnym organem władzy była trzyosobowa Rada Suwerenności. Skład obydwu organów władzy odzwierciedlał skład etniczny i religijny państwa^[2]. Dwuizbowy parlament został zlikwidowany^[2].

Tymczasowa konstytucja Iraku została ogłoszona dwa tygodnie po przewrocie wojskowym. Irak stał się republiką z islamem jako religią państwową, został uznany za część narodu arabskiego. Nie ustanowiono urzędu prezydenckiego, lecz zachowano kolektywne sprawowanie obowiązków głowy państwa przez Radę Suwerenności. Władza ustawodawcza i wykonawcza pozostały w kompetencji rady ministrów, z zastrzeżeniem zatwierdzania projektów ustaw przez Radę Suwerenności. Wojskowi nie ogłosili ani terminu nowych wyborów parlamentarnych, ani uchwalenia stałej konstytucji. W rzeczywistości realna władza w państwie należała do przewodzących Wolnym Oficerom Kasima i Arifa, a z czasem znalazła się w rękach samego Kasima, który zaczął być określany jako Jedyny Przywódca^[2].

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 284-285. ISBN 978-83-04-05039-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 90-93. ISBN 978-83-89899-82-8.

[zd284-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 284-285. ISBN 978-83-04-05039-6.

[jam90-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 90-93. ISBN 978-83-89899-82-8.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{wEdycji|Loraine}}
+[[Plik:Aref with Qasim.png|200px|right|thumb|Przywódcy rewolucji 14 lipca 1958 [[Abd al-Karim Kasim]] i [[Abd al-Salam Arif]]]]
 '''Rewolucja w Iraku''', rewolucja 14 lipca - wojskowy [[zamach stanu]] w [[Irak]]u, w rezultacie którego obalone zostały rządy monarchii, oraz proces przekształceń politycznych, ekonomicznych i społecznych, jaki po nim nastąpił.
 == Geneza rewolucji ==
-Organizatorami rewolucji byli wojskowi zrzeszeni w tajnej organizacji [[Wolni Oficerowie (Irak)|Wolnych Oficerów]], utworzonej na wzór analogicznego [[Wolni Oficerowie (Egipt)|stowarzyszenia]] w Egipcie, które przeprowadziło 23 lipca 1952 [[rewolucja w Egipcie (1952)|udaną rewolucję]]. Iraccy Wolni Oficerowie byli przedstawicielami najmłodszego pokolenia korpusu oficerskiego, pozostający w służbie od końca lat 30. XX wieku, wykształceni już w Iraku. Do organizacji należało ok. 200 osób, tj. 5% wszystkich oficerów<ref name="zd284">{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 284-285| isbn = 9788304050396}}</ref>. Liderem sprzysiężenia był [[Abd al-Karim Kasim]], który związał się z nim w 1957 i jeszcze w tym samym roku objął przywództwo w organizacji. Jego dziełem była ideologia grupy i organizacja samego przewrotu<ref name="zd284"/>. Obok niego kierowniczą rolę odgrywał [[Abd al-Salam Arif]]<ref name="jam90"/>. Wolni Oficerowie planowali obalenie monarchii, proklamowanie republiki, opracowanie demokratycznej konstytucji i wdrożenie demokratycznych instytucji władzy, uznanie praw mniejszości narodowych, w tym [[Kurdowie|Kurdów]], opuszczenie paktów wojskowych, usunięcie zagranicznych baz militarnych z terytorium kraju, walkę z [[imperializm]]em, walkę z [[feudalizm]]em i wyzwolenie osobiste chłopów, bliską współpracę z innymi państwami arabskimi, w tym poparcie walki Palestyńczyków o własne państwo i przyjęcie programu [[panarabizm|panarabskiego]]<ref name="jam90"/>.
+Organizatorami rewolucji byli wojskowi zrzeszeni w tajnej organizacji [[Wolni Oficerowie (Irak)|Wolnych Oficerów]], utworzonej na wzór analogicznego [[Wolni Oficerowie (Egipt)|stowarzyszenia]] w Egipcie, które przeprowadziło 23 lipca 1952 [[rewolucja w Egipcie (1952)|udaną rewolucję]]. Iraccy Wolni Oficerowie byli przedstawicielami najmłodszego pokolenia korpusu oficerskiego, pozostający w służbie od końca lat 30. XX wieku, wykształceni już w Iraku. Do organizacji należało ok. 200 osób, tj. 5% wszystkich oficerów<ref name="zd284">{{cytuj książkę |autor = Zdanowski J. | autor link = Jerzy Zdanowski| tytuł = Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| miejsce = Wrocław| rok = 2010| strony = 284-285| isbn = 9788304050396}}</ref>. Liderem sprzysiężenia był [[Abd al-Karim Kasim]], który związał się z nim w 1957 i jeszcze w tym samym roku objął przywództwo w organizacji. Jego dziełem była ideologia grupy i organizacja samego przewrotu<ref name="zd284"/>. Obok niego kierowniczą rolę odgrywał [[Abd al-Salam Arif]]<ref name="jam90"/>. Wolni Oficerowie planowali obalenie monarchii, proklamowanie republiki, opracowanie demokratycznej konstytucji i wdrożenie demokratycznych instytucji władzy, uznanie praw mniejszości narodowych, w tym [[Kurdowie|Kurdów]], opuszczenie paktów wojskowych, usunięcie zagranicznych baz militarnych z terytorium kraju, walkę z [[imperializm]]em, walkę z [[feudalizm]]em i wyzwolenie osobiste chłopów, bliską współpracę z innymi państwami arabskimi, w tym poparcie walki Palestyńczyków o własne państwo i przyjęcie programu [[panarabizm|panarabskiego]]<ref name="jam90"/>. Nie posiadali szczegółowego programu<ref name="zd284"/>.
 Wojsko wystąpiło przeciwko monarchii w poczuciu marginalizacji i upokorzenia po klęsce [[zamach stanu Al-Gajlaniego|przewrotu]] [[Raszid Ali al-Kilani|Raszida Alego al-Kilaniego]] i po wojnie [[I wojna izraelsko-arabska 1948-1949|izraelsko-arabskiej 1948-1949]], w której siły irackie poniosły klęskę<ref name="zd284"/>. Oprócz samej rewolucji egipskiej z 1952, spiskowców do działania inspirowały także konsekwencje zawarcia [[pakt bagdadzki|paktu bagdadzkiego]] w 1955 oraz [[kryzys sueski|nacjonalizacja Kanału Sueskiego i związana z nią interwencja mocarstw]]<ref name="jam90"/>.
@@ Linia 12: / Linia 13: @@
 Wojskowi, rozpoczynając swoje wystąpienie w dniu 14 lipca 1958, od początku zamierzali całkowicie obalić monarchię, a nie jedynie doprowadzić do dymisji rządu i zastąpienia go innym w ramach panującego ustroju. W wymienionym dniu oddziały liczące łącznie 3 tys. żołnierzy (w tym znaczna część nieuzbrojonych) opuściły koszary i zajęły kluczowe punkty w [[Bagdad]]zie i innych miastach. Śmierć poniosła rodzina królewska na czele z królem [[Fajsal II|Fajsalem II]] oraz politycy z nią związani, wśród nich wielokrotny premier [[Nuri as-Sa'id]]<ref name="zd284"/>. Klęska monarchii była efektem jej oderwania od społeczeństwa i minimalnego poparcia, jakim się cieszyła<ref name="zd284"/>. O planowanym przewrocie uprzedzone były [[Iracka Partia Komunistyczna]], [[Narodowa Partia Demokratyczna]] oraz [[Partia Baas]]<ref name="jam90"/>. Rewolucyjną odezwę odczytał przez radio o 6.30 14 lipca Arif<ref name="jam90"/>.
-Rewolucja uzyskała powszechne poparcie obywateli Iraku, którzy wierzyli, że razem z nią ostatecznie zerwana zostanie zależność kraju od [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], a rząd będzie realizował interesy narodowe<ref name="jam90">{{cytuj książkę |autor = Jamsheer H. A. | tytuł = Współczesna historia Iraku| wydawca = Wydawnictwo Akademickie DIALOG| miejsce = Warszawa| rok = 2007| strony = 90-93| isbn = 9788389899828}}</ref>.
+Rewolucja uzyskała powszechne poparcie obywateli Iraku, którzy wierzyli, że razem z nią ostatecznie zerwana zostanie zależność kraju od [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], a rząd będzie realizował interesy narodowe<ref name="jam90">{{cytuj książkę |autor = Jamsheer H. A. | tytuł = Współczesna historia Iraku| wydawca = Wydawnictwo Akademickie DIALOG| miejsce = Warszawa| rok = 2007| strony = 90-93| isbn = 9788389899828}}</ref>. W rezultacie przewrotu ziemiaństwo straciło wiodącą rolę w kraju na rzecz nowej elity władzy złożonej z wojskowych i cywilów-pracowników instytucji państwowych<ref name="zd284"/>.
+== Sytuacja w Iraku po przewrocie ==
+Po przejęciu władzy przez wojsko w kraju wprowadzony został stan wyjątkowy. Na czele pierwszego rządu stanął Kasim, wicepremierem został Arif, zaś poszczególne teki ministerialne objęli przedstawiciele Narodowej Partii Demokratycznej, Partii Baas i [[Partia Niepodległości (Irak)|Partii Niepodległości]], jak również wojskowi, nie zaproszono natomiast do niego polityków [[Demokratyczna Partia Kurdystanu|Demokratycznej Partii Kurdystanu]] (choć wśród ministrów byli etniczni [[Kurdowie]]) ani komunistów. W odróżnieniu od Wolnych Oficerów egipskich, iraccy rewolucjoniści nie utworzyli Rady Rewolucyjnych Dowódców, co rozczarowało część wysokich stopniem oficerów. Równocześnie członkowie sprzysiężenia objęli stanowiska dowódcze w poszczególnych jednostkach<ref name="jam90"/>. Osobnym organem władzy była trzyosobowa Rada Suwerenności. Skład obydwu organów władzy odzwierciedlał skład etniczny i religijny państwa<ref name="jam90"/>. Dwuizbowy parlament został zlikwidowany<ref name="jam90"/>.
+Tymczasowa konstytucja Iraku została ogłoszona dwa tygodnie po przewrocie wojskowym. Irak stał się republiką z [[islam]]em jako religią państwową, został uznany za ''część narodu arabskiego''. Nie ustanowiono urzędu prezydenckiego, lecz zachowano kolektywne sprawowanie obowiązków głowy państwa przez Radę Suwerenności. Władza ustawodawcza i wykonawcza pozostały w kompetencji rady ministrów, z zastrzeżeniem zatwierdzania projektów ustaw przez Radę Suwerenności. Wojskowi nie ogłosili ani terminu nowych wyborów parlamentarnych, ani uchwalenia stałej konstytucji. W rzeczywistości realna władza w państwie należała do przewodzących Wolnym Oficerom Kasima i Arifa, a z czasem znalazła się w rękach samego Kasima, który zaczął być określany jako Jedyny Przywódca<ref name="jam90"/>.
 {{Przypisy}}
 [[Kategoria:Historia Iraku]]