Dardanele

Hellespont i Propontyda w starożytności

Cieśnina Dardanele

Nieprawidłowe parametry: {40|16|00|N|26|31|00|E|scale:200000}{{Współrzędne}} Nieznane pola: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 oraz "zapis".

Dardanele (tur. Çanakkale Boğazı) – cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, łączy Morze Egejskie z morzem Marmara. Długość 120,5 km, szerokość 1,3-18,5 km, główne porty to Gelibolu i Çanakkale. W starożytności znana jako Hellespont.

Przez cieśninę przepływa silny prąd z morza Marmara do Morza Egejskiego. Jest, obok Bosforu, drugim wąskim gardłem na drodze do Morza Czarnego.

Cieśnina stanowiła część szlaku wodnego biegnącego między Europą i Anatolią. Nazwa wywodzi się od imienia mitycznej Helle, która zginęła w wodach cieśniny. Greckie Hellespontos oznacza "Morze Helle". Tłumaczono ją także jako "most Hellenów".

Wąska cieśnina była doskonałym miejscem do kontroli przepływających statków, co stanowiło źródło bogactwa okolicznych miast. Najwcześniejszym z nich była Troja, której zniszczenie było spowodowane najprawdopodobniej chęcią zapewnienia sobie swobodnego importu metali przez Greków. W pierwszej połowie I tysiąclecia p.n.e. Grecy założyli nad Hellespontem liczne kolonie.

Wojska perskie pod koniec VI w. p.n.e. oraz w 480 r. p.n.e. przekroczyły cieśninę po moście z łodzi.

Hellespont był newralgicznym punktem dla Aten, które były uzależnione od importu zboża z portów Morza Czarnego. Od V w. p.n.e. Ateny pobierały 10% cła od wszystkich nieateńskich statków dzięki utrzymywanej w Sestos flocie wojennej.

W roku 405 p.n.e. flota spartańska pod dowództwem Lizandra zwyciężyła flotę Aten pod Ajgospotamoj. Po tym Spartanie zablokowali import zboża, co przyczyniło się ostatecznie do przegranej Aten w wojnie peloponeskiej.

Podczas I wojny światowej o Dardanele toczyły się ciężkie walki (→ operacje morskie w Cieśninie Dardanelskiej).