Swoisty antygen sterczowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Michał Sobkowski przeniósł stronę PSA (antygen) do Swoisty antygen sterczowy: normalna nazwa zamiast akronimu |
m →Zastosowanie: zamiana szablonu "źródła" na "dopracować" |
||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
<ref name="eur">{{Cytuj stronę|tytuł=PSA - swoisty antygen sterczowy|praca=Słownik terminów|url=http://eurologia.pl/a/177,psa|opublikowany=Eurologia|data dostępu=2012-11-11}}</ref> |
<ref name="eur">{{Cytuj stronę|tytuł=PSA - swoisty antygen sterczowy|praca=Słownik terminów|url=http://eurologia.pl/a/177,psa|opublikowany=Eurologia|data dostępu=2012-11-11}}</ref> |
||
<ref name="mpd">{{Cytuj pismo|autor=Manish Kohli, Donald J. Tindall (tłum. Paweł Lesiak; kom. Henryk Zieliński)|tytuł=Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer)|czasopismo=Medycyna po Dyplomie|strony=54–65|data=luty 2011|numer=2|wolumin=20|url=http://www.podyplomie.pl/index.php?id=5692}}</ref> |
<ref name="mpd">{{Cytuj pismo|autor=Manish Kohli, Donald J. Tindall (tłum. Paweł Lesiak; kom. Henryk Zieliński)|tytuł=Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer)|czasopismo=Medycyna po Dyplomie|strony=54–65|data=luty 2011|numer=2|wolumin=20|url=http://www.podyplomie.pl/index.php?id=5692}}</ref> |
||
<ref name="Börgermann">{{Cytuj pismo | nazwisko = Börgermann | imię = C. | nazwisko2 = Loertzer | imię2 = H. | nazwisko3 = Hammerer | imię3 = P. | nazwisko4 = Fornara | imię4 = P. | nazwisko5 = Graefen | imię5 = M. | tytuł =Probleme, Zielsetzung und Inhalt der Früherkennung beim Prostatakarzinom | czasopismo = Der Urologe| wolumin = 49 | numer = 2 | strony = 18118-18119 | rok = 2010 | doi = 10.1007/s00120-010-2234-7 | pmid = 20180057 |
<ref name="Börgermann">{{Cytuj pismo | nazwisko = Börgermann | imię = C. | nazwisko2 = Loertzer | imię2 = H. | nazwisko3 = Hammerer | imię3 = P. | nazwisko4 = Fornara | imię4 = P. | nazwisko5 = Graefen | imię5 = M. | tytuł =Probleme, Zielsetzung und Inhalt der Früherkennung beim Prostatakarzinom | czasopismo = Der Urologe| wolumin = 49 | numer = 2 | strony = 18118-18119 | rok = 2010 | doi = 10.1007/s00120-010-2234-7 | pmid = 20180057}}</ref> |
||
<ref name="Roobol">{{Cytuj pismo | nazwisko = Roobol | imię = MJ. | nazwisko2 = Roobol | imię2 = DW. | nazwisko3 = Schröder | imię3 = FH. | tytuł = Is additional testing necessary in men with prostate-specific antigen levels of 1.0 ng/mL or less in a population-based screening setting? (ERSPC, section Rotterdam) | czasopismo = Urology | wolumin = 65 | numer = 2 | strony = 343-346 | rok = 2005 | doi = 10.1016/j.urology.2004.09.046 | pmid = 15708050 |
<ref name="Roobol">{{Cytuj pismo | nazwisko = Roobol | imię = MJ. | nazwisko2 = Roobol | imię2 = DW. | nazwisko3 = Schröder | imię3 = FH. | tytuł = Is additional testing necessary in men with prostate-specific antigen levels of 1.0 ng/mL or less in a population-based screening setting? (ERSPC, section Rotterdam) | czasopismo = Urology | wolumin = 65 | numer = 2 | strony = 343-346 | rok = 2005 | doi = 10.1016/j.urology.2004.09.046 | pmid = 15708050}}</ref> |
||
<ref name="Schaeffer">{{Cytuj pismo | nazwisko = Schaeffer | imię = EM. | nazwisko2 = Carter | imię2 = HB. | nazwisko3 = Kettermann | imię3 = A. | nazwisko4 = Loeb | imię4 = S. | nazwisko5 = Ferrucci | imię5 = L. | tytuł = Prostate specific antigen testing among the elderly—when to stop? | czasopismo = J Urol | wolumin = 181 | numer = 4 | strony = 1606-1616 | rok = 2009 | doi = 10.1016/j.juro.2008.11.117 | pmid = 19246059 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2668165/pdf/nihms100062.pdf}}</ref> |
<ref name="Schaeffer">{{Cytuj pismo | nazwisko = Schaeffer | imię = EM. | nazwisko2 = Carter | imię2 = HB. | nazwisko3 = Kettermann | imię3 = A. | nazwisko4 = Loeb | imię4 = S. | nazwisko5 = Ferrucci | imię5 = L. | tytuł = Prostate specific antigen testing among the elderly—when to stop? | czasopismo = J Urol | wolumin = 181 | numer = 4 | strony = 1606-1616 | rok = 2009 | doi = 10.1016/j.juro.2008.11.117 | pmid = 19246059 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2668165/pdf/nihms100062.pdf}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
Wersja z 13:05, 16 gru 2013
Swoisty antygen sterczowy (PSA, z ang. prostate-specific antigen)[1][2] – najlepiej poznana ludzka proteaza serynowa z rodziny kalikrein[2], kodowana w regionie 19q13.4[2]. Jest glikoproteiną wytwarzaną w gruczole krokowym (sterczu)[1], obecną we krwi w stężeniu podwyższonym m.in. w przypadku zapalenia gruczołu krokowego[1], łagodnego przerostu prostaty[1] lub raka gruczołu krokowego[1][2].
PSA występuje prawie wyłącznie w komórkach wydzielniczych przewodów stercza. Jedynymi opisanymi dotąd komórkami spoza stercza, wykazującymi dodatnią reakcję na obecność PSA, są komórki nabłonkowe gruczołów okołocewkowych u kobiet.[potrzebny przypis]
Historia
PSA po raz pierwszy wykryto w 1970 w nasieniu[1]. Wykryta substancja nazwana została gamma-seminoproteiną[1]. Obecność PSA w tkance gruczołu krokowego wykazano w 1979, a w 1980 potwierdzono identyczność PSA obecnego we krwi z frakcją sterczową[1].
Zastosowanie
Oznaczenie stężenia enzymu we krwi w wykrywaniu, diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu raka gruczołu krokowego weszło do powszechnego użycia od 1986[1]–1988[2].
Dotychczas (2010)[2], zastosowanie oznaczenia PSA jako testu przesiewowego budzi kontrowersje, ze względu na brak dowodów z badań klinicznych na zmniejszenie umieralności na raka gruczołu krokowego[2] oraz dużej ilości wyników fałszywie dodatnich (ok. 25%) oraz fałszywie ujemnych (ok. 20%)[1]. Standardy EAU zalecają coroczne oznaczenie PSA u mężczyzn po 50 roku życia[1]. Mężczyznom z dodatnim wywiadem rodzinnym (rak gruczołu krokowego u ojca lub brata) zaleca się coroczne oznaczenie PSA od 40 roku życia[1].
Strategia wczesnego wykrywania raka stercza powinna obejmować oznaczenie poziomu PSA w surowicy krwi, a także przeprowadzenie wywiadu lekarskiego i badania DRE. Według wytycznych EAU pierwsze oznaczenie tzw. wyjściowego poziomu PSA można przeprowadzić w 40 roku życia, a następnie powtarzać w odpowiednich odstępach czasu ustalonych na podstawie własnego doświadczenia klinicznego (np. co rok lub co 2 lata)[3].
U mężczyzn z wyjściowym poziomem PSA ≤ 1 ng/ml wystarczającym odstępem pomiędzy badaniami przesiewowymi może być okres wynoszący 8 lat[4].
U mężczyzn w wieku powyżej 75 lat można zaniechać dalszego oznaczania poziomu PSA z uwagi na niewielkie znaczenie kliniczne ewentualnego wczesnego rozpoznania raka stercza[3][5].
| Wiek | Stężenie [ ng/ml ] |
|---|---|
| 40–49 | <2,5 |
| 50–59 | <3,5 |
| 60–69 | <4,5 |
| 70–79 | <6,5 |
- ↑ a b c d e f g h i j k l PSA - swoisty antygen sterczowy. [w:] Słownik terminów [on-line]. Eurologia. [dostęp 2012-11-11].
- ↑ a b c d e f g Manish Kohli, Donald J. Tindall (tłum. Paweł Lesiak; kom. Henryk Zieliński). Postępy w diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego (New Developments in the Medical Management of Prostate Cancer). „Medycyna po Dyplomie”. 20 (2), s. 54–65, luty 2011.
- ↑ a b C. Börgermann, H. Loertzer, P. Hammerer, P. Fornara i inni. Probleme, Zielsetzung und Inhalt der Früherkennung beim Prostatakarzinom. „Der Urologe”. 49 (2), s. 18118-18119, 2010. DOI: 10.1007/s00120-010-2234-7. PMID: 20180057.
- ↑ MJ. Roobol, DW. Roobol, FH. Schröder. Is additional testing necessary in men with prostate-specific antigen levels of 1.0 ng/mL or less in a population-based screening setting? (ERSPC, section Rotterdam). „Urology”. 65 (2), s. 343-346, 2005. DOI: 10.1016/j.urology.2004.09.046. PMID: 15708050.
- ↑ EM. Schaeffer, HB. Carter, A. Kettermann, S. Loeb i inni. Prostate specific antigen testing among the elderly—when to stop?. „J Urol”. 181 (4), s. 1606-1616, 2009. DOI: 10.1016/j.juro.2008.11.117. PMID: 19246059.
