Róża francuska: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Biologia i ekologia: drobne merytoryczne |
m zamieniam magiczny ISBN na szablon |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
== Zmienność == |
== Zmienność == |
||
* Tworzy [[mieszaniec|mieszańce]] z [[róża drobnokwiatowa|różą drobnokwiatową]], [[róża dzika|r. dziką]], [[róża Jundziłła|r. Jundziłła]], [[róża kutnerowata|r. kutnerowatą]], [[róża polna|r. polną]], [[róża rdzawa|r. rdzawą]], [[róża sina|r. siną]], [[róża Sherarda|r. Sherarda]]<ref>Rutkowski Lucjan. ''Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej.'' Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN |
* Tworzy [[mieszaniec|mieszańce]] z [[róża drobnokwiatowa|różą drobnokwiatową]], [[róża dzika|r. dziką]], [[róża Jundziłła|r. Jundziłła]], [[róża kutnerowata|r. kutnerowatą]], [[róża polna|r. polną]], [[róża rdzawa|r. rdzawą]], [[róża sina|r. siną]], [[róża Sherarda|r. Sherarda]]<ref>Rutkowski Lucjan. ''Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej.'' Wyd. Naukowe PWN, 2006. {{ISBN|83-01-14342-8}}</ref>. |
||
* [[Odmiana (biologia)|Odmiany ozdobne]]. Z krzyżówek róży francuskiej powstało wiele hybryd, które ogólnie stanowią grupę zwaną '''różami francuskimi''', zalicza się je do najstarszych róż ogrodowych określanych jako "Róże historyczne". Do najbardziej znanych odmian zalicza się: |
* [[Odmiana (biologia)|Odmiany ozdobne]]. Z krzyżówek róży francuskiej powstało wiele hybryd, które ogólnie stanowią grupę zwaną '''różami francuskimi''', zalicza się je do najstarszych róż ogrodowych określanych jako "Róże historyczne". Do najbardziej znanych odmian zalicza się: |
Wersja z 23:12, 1 gru 2016
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Klad | |
Klad | |
Klasa | |
Klad | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
róża francuska |
Nazwa systematyczna | |
{{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 1:492. 1753 |
Róża francuska (Rosa gallica L.) – gatunek krzewu należący do rodziny różowatych (Rosaceae Juss.). Występuje w południowej, wschodniej i centralnej Europie oraz w Turcji i na Kaukazie[2]. Kiedyś pospolity na terenie Polski, obecnie w środowisku naturalnym rzadki. Występuje w południowej Polsce, głównie na Nizinie Śląskiej, w pasie wyżyn, w górach w piętrze pogórza[3]. Uprawiany był w Europie już przed rokiem 1500[4].
Morfologia
- Pokrój
- Rozłożysty krzew dorastający do 1,2 m wysokości. Pędy cienkie, nagie i proste z dwoma rodzajami drobnych kolców (nie cierni); sierpowato zakrzywionych i prostych, a także z drobnymi igiełkowatymi szczecinkami. Pędy podziemne: krótkie, czołgające się dość grube kłącze.
- Liście
- Liście pierzasto-złożone, najczęściej 5-listkowe, o listkach szerokojajowatych, brzegiem gruczołkowato ząbkowanych. Wierzch ciemnozielony, pozornie skórzasty, spodem jaśniejszy, na nerwach delikatnie owłosione.
- Kwiaty
- Duże, pojedyncze, pięciopłatkowe, w ciemnoróżowym kolorze, charakteryzujące się silnym zapachem. Kielich o pierzastych działkach, mocno odgiętych w dół, szybko odpadający. Szyjki słupka nagie, lub nieco tylko owłosione.
- Owoce
- Niełupki. Duża liczba niełupek powstaje w czerwonym, kulistopodłużnym owocu pozornym, powstającym z rozrośniętego dna kwiatowego.
Biologia i ekologia
Rośnie w zaroślach, na miedzach, przydrożach. Preferuje miejsca suche. Kwitnie w czerwcu i lipcu, po róży dzikiej[5].
Zmienność
- Tworzy mieszańce z różą drobnokwiatową, r. dziką, r. Jundziłła, r. kutnerowatą, r. polną, r. rdzawą, r. siną, r. Sherarda[6].
- Odmiany ozdobne. Z krzyżówek róży francuskiej powstało wiele hybryd, które ogólnie stanowią grupę zwaną różami francuskimi, zalicza się je do najstarszych róż ogrodowych określanych jako "Róże historyczne". Do najbardziej znanych odmian zalicza się:
- Rosa galica var. officinalis – o czerwono-karminowych kwiatach, zwana u nas różą aptekarzy. Róża ta w Wojnie Dwóch Róż była emblematem rodu Lancasterów. Z tego powodu róża ta jest znana także pod nazwą "róży Lancasterów".
- Rosa galica var. violacea – o pąkach ciemnofioletowych, wpadających prawie w czerń i purpurowych kwiatach
- Rosa galica var. complicata – o kwiatach czerwonych z białymi środkami.
- Rosa galica var. versicolor – dwukolorowa, czerwono-różowa zwana też Rosa Mundi.
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce ochroną gatunkową od 2004 r. Ścisłą ochroną objęte są dziko rosnące okazy. Na wielu stanowiskach wyginęła w wyniku zniszczenia siedlisk. Jest także zagłuszana i zacieniana w wyniku naturalnej sukcesji zespołów leśnych[3]. Jedno z liczniejszych stanowisk róż francuskich dziko rosnących w Polsce znajduje się w Wielkopolsce (droga z Nowieczka do Ostrowieczna).
W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest umieszczona w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V)[7]. Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin – gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia VU)[8][9].
Zastosowanie
- Roślina ozdobna – częsta w uprawie jako jedna z grup "róż parkowych" (jej odmiany i mieszańce). Strefy mrozoodporności 5-9[4]. Jest odporna na choroby liści. Znana była od czasów antycznych i uprawiana już przez Rzymian na terenie prawie całego Imperium. W tekstach Pliniusza Starszego (23-79 n.e.), identyfikowana jest z opisaną przez niego Różą z Miletu. Można ją też rozpoznać na freskach z Pompeii. Rembertus Dodonaeus (ok. 1550) nazywa ją Rosa sativa. Od Średniowiecza była szeroko używana ze względu na swe właściwości medyczne. W 1596 w swym katalogu roślin angielski chemik i botanik John Gerard nazywa ją Rosa rubra, natomiast w "Hortus Eystettensis" niemieckiego botanika Basiliusa Beslera (1561-1629) występuje pod nazwą Rosa Milesia rubra flore pleno. W 1753 Linneusz skatalogował ją pod nazwa Rosa gallica.
- Roślina lecznicza. Ma podobne własności, jak róża dzika.
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-04-29]. (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
- ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ a b Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ Reinhard Witt, Przewodnik Krzewy, Warszawa 1997
- ↑ Rutkowski Lucjan. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.