Teodozij Starak

Teodozjusz Starak

Teodozjusz Starak, ukr. Tеодозій Старак (ur. 12 sierpnia 1931 w Międzybrodziu koło Sanoka, zm. 1 października 1999 we Lwowie) – ukraiński dysydent, działacz społeczny i dyplomata. Pierwszy poseł niepodległej Ukrainy w Polsce (1991).

Teodozjusz Starak urodził się na Łemkowszczyżnie jako syn Wasyla Staraka- działacza ukraińskiego stowarzyszenia społeczno-oświatowego Proswita.

W marcu 1945 we wstępnym etapie wyrównywania granic deportowany z rodziną do Lwowa. W listopadzie roku 1949 aresztowany przez NKWD jako syn wroga ludu i uczestnik kółek samokształceniowych w gimnazjum. Po krótkim śledztwie zesłany do obozu koncentracyjnego – (łagru) w Karagandzie. Po sześciu latach łagru i zesłania po amnestii chruszczowowskiej wraca do Lwowa. W latach 1956-1961 studiował na wydziale slawistyki Uniwersytetu Lwowskiego otrzymując dyplom magistra filologii polskiej. Następnie pracował na Uniwersytecie Lwowskim włączając się w ruch szestdysiatnykiw – młodego pokolenia ukraińskiej inteligencji, które zaktywizowało się w ramach odwilży po XX i XXII Zjeździe KPZR. Najważniejszymi postaciami tego pokolenia byli również Dmytro Pawłyczko, Wasyl Stus, Iwan Dracz,Wiaczesław Czornowił, Bohdan Horyń, Mychajło Horyń i Łewko Łukjanenko. Łewko Łukjanenko, prawnik, za zorganizowanie konspiracyjnej partii – Ukraiński Związek Robotniczo-Chłopski został skazany w roku 1961 na karę śmierci (złagodzoną do piętnastu lat więzienia, które odsiedział w całości).

Teodozjusz Starak w roku 1965 został usunięty z pracy i aresztowany wraz z Bohdanem i Mychajło Horyniami na fali aresztowań ukraińskiej inteligencji, równoległej do pokazowego procesu Daniel – Siniawski w Moskwie. Po uwolnieniu utrzymywał się z pracy dorywczej jako wiejski nauczyciel, wreszcie w roku 1969 został zatrudniony jako redaktor w redakcji polskiej wydawnictwa Radianska Szkoła, gdzie pracował oficjalnie do roku 1990. Równolegle redagował podziemną gazetę zakazanego w ZSRR od roku 1945 Kościoła greckokatolickiego Wira Bat'kiw (Wiara ojców).

Po upadku ZSRR i uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę (1991) został pierwszym reprezentantem dyplomatycznym niepodległego państwa ukraińskiego w Polsce w randze posła – charge d'affaires. Organizuje placówkę dyplomatyczną od podstaw – w znacznej mierze za własne środki – (stąd przydomek latającego ambasadora, który nie miał nawet własnego kierowcy). Po podniesieniu rangi przedstawicielstw dyplomatycznych Polski i Ukrainy do szczebla ambasad – do kwietnia 1998 roku pierwszy radca Ambasady Ukrainy w Polsce (pierwszy zastępca ambasadora).

W roku 1998 wybrany honorowym Prezesem Światowego Związku Łemków.

Współautor (wraz z S. Łewynską) Słownika polsko-ukraińskiego 1998. Po roku 1991 jest autorem wielu wywiadów i publikacji w prasie ukraińskiej i polskiej.

Zmarł po długotrwałej ciężkiej chorobie we Lwowie 1 października 1999. Pochowany w Kwaterze Represjonowanych i Więźniów Politycznych Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie.

Na wniosek Towarzystwa Gospodarczego Polska-Ukraina z 13 października 1999 Teodozjusz Starak został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP. Odznaczenie wdowie, ukraińskiej poetce Lubow Gorbenko, wręczyli 19 marca 2002 w Ratuszu we Lwowie w imieniu Rzeczypospolitej Andrzej Rosiński i Zbigniew Misiak. Teodozjusz Starak jest jedynym oprócz późniejszego ambasadora Ukrainy w Polsce – Dmytra Pawłyczki (poety i dysydenta) obywatelem Ukrainy uhonorowanym w ten sposób.

Bibliografia

• Słownik polsko-ukraiński, Lviv 1998; ISBN 5-7773-0884-8
• Litaučij ambasador : Teodozij Starak : osobistist', Lviv 2001; ISBN 5-7773--0450-8

Linki zewnętrzne

• informacje po ukraińsku
• informacje po angielsku