Ludność służebna: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
uzupełnienie |
|||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Ludność służebna''' - |
'''Ludność służebna''' - we wczesnym [[Średniowiecze|średniowieczu]] w Czechach, Polsce i na Węgrzech grupy ludności wieśniaczej, zobowiązanej dziedzicznie do wyspecjalizowanych świadczeń i posług na rzecz monarchii w zamian za zwolnienie z niektórych danin i ciężarów. |
||
'''Ludność służebna''' - ludność wolna lub niewolna, pracująca wyłącznie na potrzeby dworu książęcego. Mieszkańcy wykonywali różne powinności, które były powodem utworzenia ich nazw. |
|||
Ludność służebna powstała na terenach Polski prawdopodobnie X-XI wieku w okresie powstawania i konsolidacji państwa (podobnie w Czechach i na Węgrzech). Nieliczne jej kategorie przetrwały do XIII w. |
|||
Ludność służebna pełniła funkcję bezpośredniego zaplecza gospodarczego książąt i monarchii. |
|||
Ludność służebna wykonująca posługi dla dworu i aparatu państwowego: |
|||
* [[kucharz]]e |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
* [[mydlnicy]] |
|||
* [[piekarz]]e |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
* [[stróż]]e |
|||
* woźnicy |
|||
⚫ | |||
Ludność służebna wytwarzająca różnorodne przedmioty i dobra: |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
* bednarze - produkcja naczyń klepkowych z drewna - beczki, kadzie, faski itp. |
* bednarze - produkcja naczyń klepkowych z drewna - beczki, kadzie, faski itp. |
||
* cieśle |
|||
* [[grotnik|grotnicy]] - wyrób grotów do włóczni i strzał |
* grotnicy [[grotnik|grotnicy]] - wyrób grotów do włóczni i strzał |
||
* jadownicy - wytwarzali jady do grotów |
* jadownicy - wytwarzali jady do grotów |
||
* kobiernicy |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
* korabnicy - wytwarzanie łodzi |
* korabnicy - wytwarzanie łodzi |
||
* |
* [[kowal]]e - wyrób broni i innych żelaznych przedmiotów |
||
* kucharze - |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
* mącznicy - mielenie zboża w żarnach |
* mącznicy - mielenie zboża w żarnach |
||
* mydlnicy - wytwarzający mydło |
* mydlnicy - wytwarzający mydło |
||
* niewodnicy - wyrób sieci rybackich |
* niewodnicy - wyrób sieci rybackich |
||
* rudnicy |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
* rzeszotarze - wyrób sit, przetaków |
* rzeszotarze - wyrób sit, przetaków |
||
* sannicy - wyrób sani |
* sannicy - wyrób sani |
||
* szczytnicy |
|||
* [[szewc]]y |
|||
* szłomnicy |
|||
* [[tokarz]]e |
|||
* [[winiarz]]e |
|||
⚫ | |||
* [[zdun]]i |
|||
* złotnicy |
|||
Ludność służebna zajmująca się hodowlą zwierząt: |
|||
⚫ | |||
* [[owczarz]]e |
|||
* skotnicy - wypas bydła książęcego |
* skotnicy - wypas bydła książęcego |
||
* [[świniarz]]e |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
Ludność służebna zajmująca się obsługa łowów monarchy: |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
* sokolnicy |
|||
* strzelcy |
|||
Ludność służebna wykonująca czynności urzędowe niższego rzędu: |
|||
* komornicy |
|||
Inne: |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
Organizacja ludności służebnej jest niepewna, poszczególne grupy prawdopodobnie podporządkowane były rożnym agendom monarchii. Poza ludnością służebna podległa monarchii byli także służebni kościelni, którzy wywodzili się prawdopodobnie z nadania ich Kościołowi przez monarchę. W Polsce znani jako świątnicy, w Czechach jako dzwonnicy lub stróże kościołów. |
|||
Osady zamieszkałe dawniej przez ludność służebną zachowały nazwy, związane z wykonywanymi czynnościami tej ludności: np. [[Bobrowniki]], [[Jastrzębniki]], [[Konary]], [[Kobylniki]], [[Kuchary]], [[Owczary]], [[Psary]], [[Rybitwy]], [[Sanniki]], [[Skotniki]], [[Słomniki]], [[Sokolniki]], [[Szczytniki]], [[Świniary]], [[Winiary]], [[Złotniki]] itd. |
|||
===Zobacz też=== |
===Zobacz też=== |
||
*[[Wieś służebna]], [[osada służebna]] |
*[[Wieś służebna]], [[osada służebna]] |
||
jadownicy - zatruwanie strzał |
|||
=== Źródła: === |
|||
* Historia Polski. 1. Polska do 1586. Biblioteka Gazety Wyborczej. wyd. PWN, Warszawa 2007. |
|||
[[Kategoria:Historia Polski]] |
[[Kategoria:Historia Polski]] |
||
[[Kategoria:Geografia Polski]] |
[[Kategoria:Geografia Polski]] |
Wersja z 18:54, 28 wrz 2007
Ludność służebna - we wczesnym średniowieczu w Czechach, Polsce i na Węgrzech grupy ludności wieśniaczej, zobowiązanej dziedzicznie do wyspecjalizowanych świadczeń i posług na rzecz monarchii w zamian za zwolnienie z niektórych danin i ciężarów.
Ludność służebna - ludność wolna lub niewolna, pracująca wyłącznie na potrzeby dworu książęcego. Mieszkańcy wykonywali różne powinności, które były powodem utworzenia ich nazw.
Ludność służebna powstała na terenach Polski prawdopodobnie X-XI wieku w okresie powstawania i konsolidacji państwa (podobnie w Czechach i na Węgrzech). Nieliczne jej kategorie przetrwały do XIII w.
Ludność służebna pełniła funkcję bezpośredniego zaplecza gospodarczego książąt i monarchii.
Ludność służebna wykonująca posługi dla dworu i aparatu państwowego:
- kucharze
- łagiewnicy - wytwarzający piwo
- łażnicy - wykonywanie usług w łaźniach książęcych
- mydlnicy
- piekarze
- pracze - pranie odzieży książęcej i dworzan
- rybitwi (rybitwy) rybołówstwo - dostarczanie ryb na dwór księcia
- stróże
- woźnicy
- żerdnicy - rozstawianie namiotów i organizowanie pobytu w czasie podróży księcia.
Ludność służebna wytwarzająca różnorodne przedmioty i dobra:
- bednarze - produkcja naczyń klepkowych z drewna - beczki, kadzie, faski itp.
- cieśle
- grotnicy grotnicy - wyrób grotów do włóczni i strzał
- jadownicy - wytwarzali jady do grotów
- kobiernicy
- korabnicy - wytwarzanie łodzi
- kowale - wyrób broni i innych żelaznych przedmiotów
- mącznicy - mielenie zboża w żarnach
- mydlnicy - wytwarzający mydło
- niewodnicy - wyrób sieci rybackich
- rudnicy
- rzeszotarze - wyrób sit, przetaków
- sannicy - wyrób sani
- szczytnicy
- szewcy
- szłomnicy
- tokarze
- winiarze
- woźnicy - wytwarzanie wozów
- zduni
- złotnicy
Ludność służebna zajmująca się hodowlą zwierząt:
- konary czyli koniarze - doglądanie stadnin i stajni książęcych
- owczarze
- skotnicy - wypas bydła książęcego
- świniarze
Ludność służebna zajmująca się obsługa łowów monarchy:
- bobrownicy - opiekowali się bobrami
- psarze (psiarze) - hodowla i tresura psów
- sokolnicy
- strzelcy
Ludność służebna wykonująca czynności urzędowe niższego rzędu:
- komornicy
Inne:
- bartodzieje (bartnicy) - zajmowali się pszczelnictwem (bartnictwem)
- jastrzębnicy - hodowla i tresura jastrzębi
- kobylnicy - hodowla koni
- łazękowie:
- wypalanie i karczowanie lasów lub
- zadania wywiadowcze
Organizacja ludności służebnej jest niepewna, poszczególne grupy prawdopodobnie podporządkowane były rożnym agendom monarchii. Poza ludnością służebna podległa monarchii byli także służebni kościelni, którzy wywodzili się prawdopodobnie z nadania ich Kościołowi przez monarchę. W Polsce znani jako świątnicy, w Czechach jako dzwonnicy lub stróże kościołów.
Osady zamieszkałe dawniej przez ludność służebną zachowały nazwy, związane z wykonywanymi czynnościami tej ludności: np. Bobrowniki, Jastrzębniki, Konary, Kobylniki, Kuchary, Owczary, Psary, Rybitwy, Sanniki, Skotniki, Słomniki, Sokolniki, Szczytniki, Świniary, Winiary, Złotniki itd.
Zobacz też
Źródła:
- Historia Polski. 1. Polska do 1586. Biblioteka Gazety Wyborczej. wyd. PWN, Warszawa 2007.