Zamek w Iłży: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zabezpieczenie i restauracja: drobne merytoryczne |
→Stan obecny: drobne merytoryczne |
||
Linia 54: | Linia 54: | ||
=== Stan obecny === |
=== Stan obecny === |
||
Współcześnie zamek jest w stanie |
Współcześnie zamek jest w stanie zabezpieczonej, udostępnionej do zwiedzania ruiny. Na terenie zamku regularnie odbywają się imprezy historyczne jak np. turnieje rycerskie. Na wieży umieszczono ochronny dach w kształcie przeźroczystego parasola, który zabezpiecza budowlę przed opadami atmosferycznymi, pomimo swojej wątpliwej wartości estetycznej. Nocą wieża jest oświetlona reflektorami umieszczonymi u jej podnóża. |
||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
Wersja z 17:40, 21 sie 2011
![]() | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
27-100 Iłża |
Typ budynku |
ruina zamku |
Styl architektoniczny | |
Inwestor |
biskup krakowski |
Rozpoczęcie budowy |
1 poł. XIV wieku |
Ważniejsze przebudowy |
I poł. XIV wieku |
Zniszczono | |
Odbudowano |
XVII wiek |
Pierwszy właściciel | |
Kolejni właściciele |
biskupi krakowscy, Tadeusz Lubomirski, TOnZ |
Położenie na mapie Polski ![]() Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Dahlberg_ilza.jpg/270px-Dahlberg_ilza.jpg)
Zamek w Iłży − ruiny gotycko-renesansowego zamku biskupów krakowskich zbudowanego prawdopodobnie w latach 1326-1347 z inicjatywy biskupa krakowskiego Jana Grota. Przebudowany w poł. XVI i w XVII wieku dzięki czemu zyskał wystrój renesansowy i nowe fortyfikacje bastejowe. Zniszczony przez wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie Jerzego Rakoczego w czasach Potopu. Odbudowany w XVII wieku i po pożarze opuszczony pod koniec wieku XVIII.
Faza gotycka
Najstarszą budowlą powstałą na zamku jest okrągła wieża (stołp) powstała najpóźniej w 1 poł. XIV wieku oraz budynek od północy, który w drugim etapie budowy uzupełniono o ciąg murów obronnych wraz z bramą od zachodu. Już w tej fazie była to dobrze ufortyfikowana siedziba, która umożliwiła schronienie się w niej biskupa Jana Grota podczas jego zatargu o dziesięciny z królem Kazimierzem Wielkim. Wkrótce zamek rozbudował biskup Florian z Mokrska. Wzmocniono bramę, uzupełniając ją o wieżę przedbramną ze skarpami oraz filarami, na których wznosił się kamienny most. W jednej z baszt znajdowała się późnogotycka kaplica z ozdobnym wykuszem. Zamek musiał być już na tyle obszerny, że mógł stanowić miejsce pobytu króla Władysława Jagiełły i jego dworu w latach 1386, 1410, 1420, 1423, 1424, 1432.
Faza renesansowa
W 1501 roku na zamku zatrzymał się Aleksander Jagiellończyk, a w roku 1511 król Zygmunt Stary. Zamek odnowił na początku XVI wieku biskup Jan Konarski, a na renesansową rezydencję przebudował go około roku 1560 biskup Filip Padniewski, ozdabiając mury i wieżę bramną attykami, a stołp nakrywając wysokim reprezentacyjnym hełmem. W XVII wieku zamek rozbudował biskup Marcin Szyszkowski. Rozebrano budynki gotyckie i wzniesiono w ich miejscu zabudowania o planie regularnym. W miejscu przedzamcza zbudowano zamek dolny. Zbudowano mury kurtynowe i dwie basteje ze strzelnicami kluczowymi oraz dzieło obronne od północy. W 1588 roku pożar zniszczył zamek, w związku z czym ponownie go zmodernizowano.
Wiek XVII
W 1. poł. XVII wieku wzmocniono fortyfikacje oraz rozbudowano budynki gospodarcze na zamku dolnym. Zbudowano także beluard broniący bramy wschodniej, kurtynę północną i nową (trzecią) basteję północno-zachodnią. W 1607 roku zatrzymał się na zamku przez trzy dni król Zygmunt III Waza. W 1637 roku na zamku spotkał się Władysław IV ze swoją późniejszą małżonką Cecylią Renatą.
Wiek XVIII
Podczas Potopu zamek po krótkiej obronie zajęli Szwedzi w dniu 17 września 1655 roku. W związku ze zniszczeniami zamek zaczęto odnawiać w 1656 r., jednak już w 1657 roku kolejnych zniszczeń dokonali żołnierze węgierskiego księcia Jerzego Rakoczego. Po tych zniszczeniach zamek odnowiono w roku 1670. Kolejne prace remontowe prowadzono w roku 1732 i w latach 1750, 1760 i 1782 z inicjatywy biskupa Kajetana J. Sołtyka gdy naprawiono dachy, okna, drzwi, rynny i wieżę.
Upadek zamku
Poważnych zniszczeń na zamku dokonano podczas walk z konfederatami barskimi. W 1789 roku Sejm Wielki postanowił zająć dobra biskupstwa krakowskiego i zamek przeszedł na własność państwa, w związku z czym wykonano ostatni inwentarz wskazujący, że zamek jest poważnie zrujnowany. W 1791 roku brama wschodnia została zniszczona przez pożar. Po Rozbiorach zamek przeszedł na rzecz państwa austriackiego, które ulokowało w nim lazaret i urządzało zabawy dla ludności. Podczas jednej z nich na zamku wybuchł pożar, który zniszczył pozostałości zabudowy i ruchomości w tym portrety biskupów. Ostatni lokator opuścił zamek w 1812 roku, a ruiny zaczęto rozbierać na materiał budowlany. Zbudowano z nich m.in. karczmę i fabrykę fajansu Sunderlanda. Pod koniec XIX wieku w celu ochrony pozostałości zamku teren zakupił Tadeusz Lubomirski i przekazał Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Pomimo tego okoliczna ludność nadal rozbierała zamek.
Zabezpieczenie i restauracja
W 1901-1902 roku został zniszczony gotycki portal w wieży. Pierwsze prace restauracyjne przeprowadził w 1910 roku Oskar Sosnowski. W czasie I Wojny Światowej ruiny uległy dalszej destrukcji. Kolejne uszkodzenia zamku nastąpiły w czasie wojny w latach 1939-1945. Między innymi w 1939 roku w stołp uderzył niemiecki pocisk artyleryjski. Do końca lat 70.XX wieku przeprowadzono częściową konserwację ruin, której autorem był Stanisław Medeksza.
Stan obecny
Współcześnie zamek jest w stanie zabezpieczonej, udostępnionej do zwiedzania ruiny. Na terenie zamku regularnie odbywają się imprezy historyczne jak np. turnieje rycerskie. Na wieży umieszczono ochronny dach w kształcie przeźroczystego parasola, który zabezpiecza budowlę przed opadami atmosferycznymi, pomimo swojej wątpliwej wartości estetycznej. Nocą wieża jest oświetlona reflektorami umieszczonymi u jej podnóża.
Bibliografia
- Jakub Lewicki, Dzieje i architektura zamku w Iłży [w:] "Siedziby Biskupów Krakowskich na terenie dawnego województwa krakowskiego", Kielce 1997