Przejdź do zawartości

Raduń (rejon werenowski): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Zabytki: drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 30: Linia 30:


== Historia ==
== Historia ==
Pierwsze wzmianki z 1387 roku. W 1538 r. Raduń był już miastem, w 1792 r. otrzymał własny herb. W granicach [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] i [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]] do rozbiorów, później w granicach [[Imperium Rosyjskie]]go w [[gubernia wileńska|guberni wileńskiej]]. W latach 1921–1939 w [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], w [[Powiat lidzki (II Rzeczpospolita)|powiecie lidzkim]]. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej [[gmina Raduń|gminy Raduń]]. W okresie do II wojny światowej miejscowość zamieszkana w dużej części przez [[Żydzi|Żydów]], znana z [[jesziwa|jesziwy]]. Miejscowość we wrześniu 1939 roku zajęta przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i 2 listopada 1939 roku wcielona do [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]]. W okresie 1941–1944 pod okupacją niemiecką, następnie ponownie zajęta przez wojska sowieckie.
Pierwsze wzmianki z 1387 roku. W 1538 r. Raduń był już miastem. Pierwszy kościół katolicki zbudowano dzięki mecenatowi królowej Bony Sforza w 1556 r. lub w 1538 roku. Kolejne kościoły po zniszczeniach budowane w 1662 r. i 1752 roku. W 1792 r. otrzymał własny herb. W granicach [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] i [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]] do rozbiorów, później w granicach [[Imperium Rosyjskie]]go w [[gubernia wileńska|guberni wileńskiej]]. W 1801 roku zbudowano nowy kościół w miejscu wcześniejszego, a kolejny, także z drewna, zbudowano w 1838 r. staraniem księdza Maciejewskiego. W latach 1921–1939 w [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], w [[Powiat lidzki (II Rzeczpospolita)|powiecie lidzkim]]. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej [[gmina Raduń|gminy Raduń]]. Przed drugą wojną światową liczba raduńskich parafian wynosiła ponad 8 tysięcy. W okresie do II wojny światowej miejscowość zamieszkana w dużej części przez [[Żydzi|Żydów]], znana z [[jesziwa|jesziwy]]. Miejscowość we wrześniu 1939 roku zajęta przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i 2 listopada 1939 roku wcielona do [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]]. W okresie 1941–1944 pod okupacją niemiecką, następnie ponownie zajęta przez wojska sowieckie.


Utworzona w 1944 roku sowiecka administracja cywilna w większości składała się z byłych sowieckich partyzantów pochodzących ze wschodniej Białorusi lub z głębi ZSRR. Miejscowa ludność tylko w niewielkim stopniu otrzymała możliwość współudziału w realnym zarządzaniu miejscowością. W ówczesnych władzach rejonu raduńskiego 98 osób (prawie wszystkie) było wcześniej sowieckimi partyzantami<ref>GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 16, k. 64</ref>. Podobnie było w innych instytucjach – ze 122 komsomolców rejonu jedynie 16 było osobami miejscowymi (Polakami). Rejonowy oddział milicji w Raduniu złożony był z 30 osób, wyłącznie byłych członków sowieckiej partyzantki<ref name=szumski2>{{cytuj książkę |nazwisko = Szumski| imię = Jan| autor link = | tytuł = Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii| wydanie = 1| wydawca = ARCANA sp. z o.o.| miejsce = [[Kraków]]| rok = [[2010]]| strony = 29–55| rozdział = I.II. Sytuacja społeczno-polityczna w drugim półroczu 1944–1945. Inny obraz sowieckiego wyzwolenia| nazwisko r = Szumski| imię r = Jan| autor r link = | isbn = 978-83-60940-21-1| język = pl}}</ref>. W jednym z raportów dla władz opisano ich następująco:
Utworzona w 1944 roku sowiecka administracja cywilna w większości składała się z byłych sowieckich partyzantów pochodzących ze wschodniej Białorusi lub z głębi ZSRR. Miejscowa ludność tylko w niewielkim stopniu otrzymała możliwość współudziału w realnym zarządzaniu miejscowością. W ówczesnych władzach rejonu raduńskiego 98 osób (prawie wszystkie) było wcześniej sowieckimi partyzantami<ref>GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 16, k. 64</ref>. Podobnie było w innych instytucjach – ze 122 komsomolców rejonu jedynie 16 było osobami miejscowymi (Polakami). Rejonowy oddział milicji w Raduniu złożony był z 30 osób, wyłącznie byłych członków sowieckiej partyzantki<ref name=szumski2>{{cytuj książkę |nazwisko = Szumski| imię = Jan| autor link = | tytuł = Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii| wydanie = 1| wydawca = ARCANA sp. z o.o.| miejsce = [[Kraków]]| rok = [[2010]]| strony = 29–55| rozdział = I.II. Sytuacja społeczno-polityczna w drugim półroczu 1944–1945. Inny obraz sowieckiego wyzwolenia| nazwisko r = Szumski| imię r = Jan| autor r link = | isbn = 978-83-60940-21-1| język = pl}}</ref>. W jednym z raportów dla władz opisano ich następująco:
Linia 44: Linia 44:


== Zabytki ==
== Zabytki ==
* kościół Matki Boskiej Różańcowej z lat 1929–1933, dwuwieżowa bazylika z cegły i kamienia w stylu modernistycznym (z elementami neogotyku). Świątynię zbudowano według projektu architekta Jana Borowskiego, a pracami budowniczymi kierował mistrz Antoni Bepka. W kościele znajduje się pięć ołtarzy w stylu barokowym, które zachowały się od starego kościoła, oraz jeden – „pogrzebowy” – z obrazem św. Franciszka z Asyżu, znajdujący się pod prawą wieżą. Ołtarz główny jest jednopoziomowy, zrobiony jako triforium, zakończony figurami Pana Jezusa i aniołów. Pośrodku znajduje się obraz z połowy XVIII w. (prawdopodobnie trafił tu z klasztoru karmelitów w Koleśnikach), na którym Matka Boża przekazuje szkaplerz generałowi karmelitów Szymonowi Stokowi. Po obu stronach wiszą obrazy św. Marii Magdaleny (po lewej) i św. Teresy od Krzyża (po prawej).<ref>{{Cytuj |autor = Рэдакцыя |tytuł = Raduń. Kościół Matki Bożej Różańcowej |data dostępu = 2018-01-30 |opublikowany = slowo.grodnensis.by |url = http://slowo.grodnensis.by/index.php?option=com_content&view=article&id=3663:12-423&catid=12:parafii-i-swiatynie&Itemid=430&lang=pl |język = pl-pl}}</ref>.
* kościół, 1929–1933
* plebania (następnie szpital)
* [[jesziwa]], 1882
* [[jesziwa]], 1882
* cmentarz żydowski założony w XV w.
* cmentarz żydowski założony w XVI w.
* Zamczysko "królowej Bony" na planie czworokąta, położone na południowy-wschód od miasta w pobliżu wsi Horodyszcze.
* Zamczysko "królowej Bony" na planie czworokąta, położone na południowy-wschód od miasta w pobliżu wsi Horodyszcze.


Wersja z 14:25, 30 sty 2018

Raduń
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

grodzieński

Rejon

werenowski

Populacja (2010)
• liczba ludności


2700[1]

Nr kierunkowy

375 294

Kod pocztowy

231390

Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport}
Multimedia w Wikimedia Commons

Raduń (biał. Радунь) – osiedle typu miejskiego na Białorusi w obwodzie grodzieńskim w rejonie werenowskim, 30 km na północny zachód od Lidy i 82 km od Wilna; 2,7 tys. mieszkańców (2010).

Znajduje się w nim siedziba parafii pw. MB Różańcowej erygowanej w 1538 roku w dekanacie Raduń w diecezji grodzieńskiej. Działa tu także Oddział Związku Polaków na Białorusi. Miastem partenerskim jest Świdnik.

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym raduńskim w powiecie lidzkim województwa wileńskiego[2].

Historia

Pierwsze wzmianki z 1387 roku. W 1538 r. Raduń był już miastem. Pierwszy kościół katolicki zbudowano dzięki mecenatowi królowej Bony Sforza w 1556 r. lub w 1538 roku. Kolejne kościoły po zniszczeniach budowane w 1662 r. i 1752 roku. W 1792 r. otrzymał własny herb. W granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów do rozbiorów, później w granicach Imperium Rosyjskiego w guberni wileńskiej. W 1801 roku zbudowano nowy kościół w miejscu wcześniejszego, a kolejny, także z drewna, zbudowano w 1838 r. staraniem księdza Maciejewskiego. W latach 1921–1939 w II Rzeczypospolitej, w powiecie lidzkim. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Raduń. Przed drugą wojną światową liczba raduńskich parafian wynosiła ponad 8 tysięcy. W okresie do II wojny światowej miejscowość zamieszkana w dużej części przez Żydów, znana z jesziwy. Miejscowość we wrześniu 1939 roku zajęta przez ZSRR i 2 listopada 1939 roku wcielona do Białoruskiej SRR. W okresie 1941–1944 pod okupacją niemiecką, następnie ponownie zajęta przez wojska sowieckie.

Utworzona w 1944 roku sowiecka administracja cywilna w większości składała się z byłych sowieckich partyzantów pochodzących ze wschodniej Białorusi lub z głębi ZSRR. Miejscowa ludność tylko w niewielkim stopniu otrzymała możliwość współudziału w realnym zarządzaniu miejscowością. W ówczesnych władzach rejonu raduńskiego 98 osób (prawie wszystkie) było wcześniej sowieckimi partyzantami[3]. Podobnie było w innych instytucjach – ze 122 komsomolców rejonu jedynie 16 było osobami miejscowymi (Polakami). Rejonowy oddział milicji w Raduniu złożony był z 30 osób, wyłącznie byłych członków sowieckiej partyzantki[4]. W jednym z raportów dla władz opisano ich następująco:

Znajdując się w oddziale partyzanckim wyróżniali się słabą dyscypliną i kiepskim zachowaniem. Obecnie prowadzą bezprawną politykę wobec miejscowej ludności, wymuszając wódkę, miód, słoninę. W przypadku odmowy przeprowadzają rewizje w domach[5].

Od 1991 r. miejscowość wchodzi w skład niepodległej Białorusi.

W II RP Gmina Raduń w powiecie lidzkim, później siedziba władz rejonu raduńskiego, od 1962 w rejonie werenowskim.

Demografia

Tuż przed rozpoczęciem wojny niemiecko sowieckiej w czerwcu 1941 roku, ludność rejonu raduńskiego wynosiła 31 300 osób, zaś w lipcu 1944 roku, po ponownym zajęciu przez Sowietów – 29 469. Według raportu sowieckiego sekretarza Leskina, rejon zamieszkiwali w przeważającej masie Polacy, było trochę Białorusinów i Litwinów[4].

Zabytki

  • kościół Matki Boskiej Różańcowej z lat 1929–1933, dwuwieżowa bazylika z cegły i kamienia w stylu modernistycznym (z elementami neogotyku). Świątynię zbudowano według projektu architekta Jana Borowskiego, a pracami budowniczymi kierował mistrz Antoni Bepka. W kościele znajduje się pięć ołtarzy w stylu barokowym, które zachowały się od starego kościoła, oraz jeden – „pogrzebowy” – z obrazem św. Franciszka z Asyżu, znajdujący się pod prawą wieżą. Ołtarz główny jest jednopoziomowy, zrobiony jako triforium, zakończony figurami Pana Jezusa i aniołów. Pośrodku znajduje się obraz z połowy XVIII w. (prawdopodobnie trafił tu z klasztoru karmelitów w Koleśnikach), na którym Matka Boża przekazuje szkaplerz generałowi karmelitów Szymonowi Stokowi. Po obu stronach wiszą obrazy św. Marii Magdaleny (po lewej) i św. Teresy od Krzyża (po prawej).[6].
  • plebania (następnie szpital)
  • jesziwa, 1882
  • cmentarz żydowski założony w XVI w.
  • Zamczysko "królowej Bony" na planie czworokąta, położone na południowy-wschód od miasta w pobliżu wsi Horodyszcze.

Galeria zdjęć

  • Znak wjazdu do Radunia na trasie z Grodna
    Znak wjazdu do Radunia na trasie z Grodna
  • Pomnik sowieckiego żołnierza w parku
    Pomnik sowieckiego żołnierza w parku
  • Remiza straży pożarnej
    Remiza straży pożarnej
  • Przystanek autobusowy
    Przystanek autobusowy
  • Bank
    Bank
  • Gwiazda Dawida nad wejściem na Cmentarz Żydowski
    Gwiazda Dawida nad wejściem na Cmentarz Żydowski
  • Mogiła zbiorowa na Cmentarzu Żydowskim
    Mogiła zbiorowa na Cmentarzu Żydowskim
  • Nagrobki na Cmentarzu Żydowskim
    Nagrobki na Cmentarzu Żydowskim
  • Widok na bramę Żydowskiego Cmentarza
    Widok na bramę Żydowskiego Cmentarza
  • Brama Żydowskiego Cmentarza
    Brama Żydowskiego Cmentarza
  • Nagrobek na Cmentarzu Żydowskim
    Nagrobek na Cmentarzu Żydowskim

Przypisy

  1. ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
  2. ↑ Вялiкi гicтарычны атлас Беларусi Т.2, Mińsk 2013, s. 88.
  3. ↑ GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 16, k. 64
  4. ↑ a b Jan Szumski: I.II. Sytuacja społeczno-polityczna w drugim półroczu 1944–1945. Inny obraz sowieckiego wyzwolenia. W: Jan Szumski: Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii. Wyd. 1. Kraków: ARCANA sp. z o.o., 2010, s. 29–55. ISBN 978-83-60940-21-1. (pol.).
  5. ↑ GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 3 k. 22. Protokół nr 8 raduńskiego RK KP(b)B, 8.XII.1944 r.
  6. ↑ Рэдакцыя, Raduń. Kościół Matki Bożej Różańcowej [online], slowo.grodnensis.by [dostęp 2018-01-30] (pol.).

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Raduń_(rejon_werenowski)&oldid=52355932”