Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie: Różnice pomiędzy wersjami

Kościół Znalezienia Krzyża Świętego
w Grodnie
Касцёл Адшукання Святога Крыжа, Гродна
	kościół parafialny
	; Kościół Znalezienia Krzyża Świętego
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Grodno
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	Znalezienie Krzyża Świętego
	Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	obraz Matki Boskiej Messyńskiej
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1595
Data zakończenia budowy	1617
Data poświęcenia	1618
Aktualne przeznaczenie	kościół parafialny przy seminarium
Fundator	Anna z Druckich-Sokolińska Piotrowa Kroszyńska, Zygmunt III Waza, Hieronim Wołłowicz, Lew Sapieha, Andrzej Woyna, Aleksander Massalski, Barbara Bądzyńska, Mikołaj Grochowski, Paweł Wołłowicz, Andrzej Wołłowicz, Hrehory Massalski, Andrzej Kazimierz Eysmontt
Dane świątyni
Styl	barok
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Ołtarz; • liczba ołtarzy	; 14
Liczba naw	3
Dzwonnica; • nazwa dzwonu	zwarty; Św. Franciszek, Św. Ludwik, Niepokalanej
	Położenie na mapie Białorusi Kościół Znalezienia Krzyża Świętego; w Grodnie
	53°40′30,1″N 23°49′49,1″E/53,675028 23,830306
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:41, 22 sty 2020

Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie – kościół bernardynów, wybudowany w latach 1595–1617. Jest to trójnawowa bazylika z półkoliście zamkniętym prezbiterium.

Historia

Najstarszą częścią kościoła jest gotyckie prezbiterium z lat 1595–1600, które wzorowane było na grodzieńskiej Farze Witoldowej^[1]. W 1601 roku fundację bernardyńską zatwierdził król Zygmunt III Waza, który przekazał na budowę 3200 florenów. Kolejnym etapem, było wzniesienie w latach 1602–1617 nowej nawy głównej przez muratorów z Lublina, przez co świątynia ta jest najstarszym przykładem przerzutu architektury w tzw. typie lubelskim na ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego^[1]. Legenda głosi, że przebudowę tę sfinansowano z datków żołnierzy wracających po zdobyciu Smoleńska w 1611 roku podczas wojny polsko-rosyjskiej, którzy ofiarowali po talarze od końskiego kopyta. Na pamiątkę tego zdarzenia herby fundatorów umieszczono w głównej nawie. Kościół konsekrował biskup wileński Eustachy Wołłowicz w dniu 13 maja 1618 roku. Fasada została zbudowana na wzór rzymskiego kościoła Il Gesù.

Budynek został częściowo zniszczony w 1656 podczas najazdu moskiewskiego. Zespół kościoła i klasztoru wyremontowano i rozbudowano w latach 1679–1686. Prace częściowo sfinansował wojewoda wileński Michał Pac, który po uzyskaniu zgody na budowę na gruntach klasztoru drewnianego pałacu zobowiązał się zbudować domek loretański przy kościele. W 1680 roku zbudowano nowy ołtarz główny. W 1685 roku powstała obecnie istniejąca parawanowa fasada^[1]. Po 1753 roku dokonano przebudowy dwóch górnych pięter wieży w stylu wileńskiego baroku. W latach 1780–1790 wybudowano przed fasadą czworoboczną kruchtę. W 1794 roku konwent grodzieński przekazał na potrzeby obrony Rzeczypospolitej 26,4 kg srebra.

W 1852 roku, tuż przed kasatą klasztoru bernardynów przez władze rosyjskie, przy kościele utworzono parafię. Sam kościół – pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego – był nieprzerwanie czynny. 2 listopada 1894 roku w kościele odbył się ślub Elizy Orzeszkowej ze Stanisławem Nahorskim.

Architektura

Kościół ten, a ściślej korpus nawowy, wykazuje cechy stylistyczne łączące go z kościołem bernardynów w Lublinie i poprzez nią do kolegiaty w Zamościu, m.in. wskazują na to pilastry wnętrza, filar na osi chóru, bliźniacze okna, układ chóru, arkadowo-pilastrowy system elewacji. Wieża została nadbudowana po połowie XVIII wieku w stylu baroku wileńskiego, jednak sam kościół prezentuje wcześniejsze barokowe cechy stylistyczne. W 2009 roku niekorzystnie zmieniono kolorystykę kościoła wg projektu narzuconego przez miejscowe władze.

Dwukondygnacyjny klasztor tworzy wraz z kościołem zamkniętą całość. W XVII i XVIII w. w klasztorze tym odbywały się sejmiki powiatu grodzieńskiego. Na samym początku XIX wieku biblioteka konwentu liczyła 1322 pozycje. Klasztor został zamknięty przez Rosjan w 1853 roku, a budynki zajęły wojska zaborcze. W 1919 roku Rada Miejska jednogłośnie zwróciła klasztor zakonnikom. W 1941 roku od niemieckiego ostrzału zniszczone zostały XVIII wieczne organy, trzy barokowe ołtarze z kaplicy św. Barbary, dachy kościoła i hełm wieży. Po II wojnie światowej w budynku klasztornym mieściły się laboratoria, biura sądowe i stacja sanitarno-epidemiologiczna. Od sierpnia 1990 roku obiekt jest siedzibą miejscowego Wyższego Seminarium Duchownego.

Wnętrze

zespół 13 murowanych ołtarzy z lat 80. XVIII wieku, w tym ołtarz główny
w prawej nawie znajduje się słynący cudami obraz Matki Boskiej Messyńskiej z połowy XVII wieku, który pochodzi z kościoła brygidek w Grodnie
Kaplica Matki Boskiej Loretańskiej ze stiukowymi dekoracjami z lat 80. XVII wieku
ambona w stylu klasycystycznym z około 1800 roku
Konfesjonały z około 1800 roku
Droga krzyżowa z lat 80. XVIII wieku
Stalle z ok. 1800 roku
Balustrada komunijna z ok. 1790
cenne kute kraty
tablica na cześć pisarki Elizy Orzeszkowej, która w 1894 roku zawarła tutaj związek małżeński

Fasada frontowa
Prezbiterium
Kościół wg N. Ordy
Widok na klasztor i kościół
Wnętrze świątyni
Ołtarz główny
Ołtarz
Ołtarze boczne
Ołtarz boczny
Tablica Eysmontowska

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Dorota Piramidowicz, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, s. 267, il. 378 (rozdział: Kościół pw. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w Grodnie, s. 19–88, il. 1-278).

Bibliografia

Kościół Znalezienia Krzyża Św. i klasztor Bernardynów w Grodnie – Zdjęcia i opis na stronie Radzima.org
Parafie diecezji grodzieńskiej
Seminarium Maius Grodniense – Historia
Dorota Piramidowicz, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, s. 267, il. 378 (rozdział: Kościół p.w. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w Grodnie, s. 19–88, il. 1-278).
Dorota Piramidowicz, Etapy budowy pobernardyńskiego kościoła w Grodnie, w: Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., Lublin 2000, s. 393–426, il. 1-12
Dorota Piramidowicz, Wpływ wileńskiego baroku na architekturę i wyposażenie kościoła bernardynów w Grodnie, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 3-4, R. LXXIII, 2011, s. 439–452, il. 1-13

[:0-1] Dorota Piramidowicz, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, s. 267, il. 378 (rozdział: Kościół pw. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w Grodnie, s. 19–88, il. 1-278).

[1]

@@ Linia 69: / Linia 69: @@
 == Historia ==
-Najstarszą częścią kościoła jest gotyckie prezbiterium z lat 1595–1600, które wzorowane było na grodzieńskiej Farze Witoldowej<ref name=":0">[[Dorota Piramidowicz]], ''Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej'', cz. IV, ''Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego'', t. 1, ''Kościoły i klasztory Grodna'', opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, s. 267, il. 378 (rozdział: ''Kościół pw. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w ''Grodnie, s. 19–88, il. 1-278).</ref>. W 1601 roku fundację bernardyńską zatwierdził król [[Zygmunt III Waza]], który przekazał na budowę 3200 [[floren]]ów. Kolejnym etapem, było wzniesienie w latach 1602–1617 nowej nawy głównej przez muratorów z Lublina, przez co świątynia ta jest najstarszym przykładem przerzutu architektury lubelskiej na ziemie [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]<ref name=":0" />. Legenda głosi, że przebudowę tę sfinansowano z datków żołnierzy wracających po [[Oblężenie Smoleńska 1609-1611|zdobyciu Smoleńska w 1611]] roku podczas [[Wojna polsko-rosyjska (1609–1618)|wojny polsko-rosyjskiej]], którzy ofiarowali po [[talar]]ze od końskiego kopyta. Na pamiątkę tego zdarzenia herby fundatorów umieszczono w głównej nawie. Kościół konsekrował biskup wileński [[Eustachy Wołłowicz (biskup wileński)|Eustachy Wołłowicz]] w dniu 13 maja 1618 roku.
+Najstarszą częścią kościoła jest gotyckie prezbiterium z lat 1595–1600, które wzorowane było na grodzieńskiej [[Kościół Najświętszej Maryi Panny w Grodnie|Farze Witoldowej]]<ref name=":0">[[Dorota Piramidowicz]], ''Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej'', cz. IV, ''Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego'', t. 1, ''Kościoły i klasztory Grodna'', opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, s. 267, il. 378 (rozdział: ''Kościół pw. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w ''Grodnie, s. 19–88, il. 1-278).</ref>. W 1601 roku fundację bernardyńską zatwierdził król [[Zygmunt III Waza]], który przekazał na budowę 3200 [[floren]]ów. Kolejnym etapem, było wzniesienie w latach 1602–1617 nowej nawy głównej przez muratorów z Lublina, przez co świątynia ta jest najstarszym przykładem przerzutu architektury w tzw. [[Renesans lubelski|typie lubelskim]] na ziemie [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]<ref name=":0" />. Legenda głosi, że przebudowę tę sfinansowano z datków żołnierzy wracających po [[Oblężenie Smoleńska 1609-1611|zdobyciu Smoleńska w 1611]] roku podczas [[Wojna polsko-rosyjska (1609–1618)|wojny polsko-rosyjskiej]], którzy ofiarowali po [[talar]]ze od końskiego kopyta. Na pamiątkę tego zdarzenia herby fundatorów umieszczono w głównej nawie. Kościół konsekrował biskup wileński [[Eustachy Wołłowicz (biskup wileński)|Eustachy Wołłowicz]] w dniu 13 maja 1618 roku. Fasada została zbudowana na wzór rzymskiego [[Kościół Najświętszego Imienia Jezus w Rzymie|kościoła Il Gesù]].
 Budynek został częściowo zniszczony w 1656 podczas [[Wojna polsko-rosyjska (1654–1667)|najazdu moskiewskiego]]. Zespół kościoła i klasztoru wyremontowano i rozbudowano w latach 1679–1686. Prace częściowo sfinansował wojewoda wileński [[Michał Kazimierz Pac|Michał Pac]], który po uzyskaniu zgody na budowę na gruntach klasztoru drewnianego pałacu zobowiązał się zbudować domek loretański przy kościele. W 1680 roku zbudowano nowy ołtarz główny. W 1685 roku powstała obecnie istniejąca parawanowa fasada<ref name=":0" />. Po 1753 roku dokonano przebudowy dwóch górnych pięter wieży w stylu [[barok wileński|wileńskiego baroku]]. W latach 1780–1790 wybudowano przed fasadą czworoboczną kruchtę. W 1794 roku konwent grodzieński przekazał na potrzeby obrony Rzeczypospolitej 26,4 kg srebra.
@@ Linia 76: / Linia 76: @@
 == Architektura ==
-Kościół ten, a ściślej korpus nawowy, wykazuje cechy stylistyczne łączące go z kościołem bernardynów w Lublinie i poprzez nią do kolegiaty w Zamościu, m.in. wskazują na to pilastry wnętrza, filar na osi chóru, bliźniacze okna, układ chóru, arkadowo-pilastrowy system elewacji. Wieża została nadbudowana po połowie XVIII wieku w stylu baroku wileńskiego, jednak sam kościół prezentuje wcześniejsze barokowe cechy stylistyczne. W 2009 roku niekorzystnie zmieniono kolorystykę kościoła wg projektu narzuconego przez miejscowe władze.
+Kościół ten, a ściślej korpus nawowy, wykazuje cechy stylistyczne łączące go z kościołem bernardynów w Lublinie i poprzez nią do [[Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu|kolegiaty w Zamościu]], m.in. wskazują na to [[Pilaster|pilastry]] wnętrza, filar na osi chóru, bliźniacze okna, układ chóru, arkadowo-pilastrowy system elewacji. Wieża została nadbudowana po połowie XVIII wieku w stylu [[Barok wileński|baroku wileńskiego]], jednak sam kościół prezentuje wcześniejsze barokowe cechy stylistyczne. W 2009 roku niekorzystnie zmieniono kolorystykę kościoła wg projektu narzuconego przez miejscowe władze.
 Dwukondygnacyjny klasztor tworzy wraz z kościołem zamkniętą całość. W [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek|XVIII]] w. w klasztorze tym odbywały się [[Sejmiki ziemskie|sejmiki]] powiatu grodzieńskiego. Na samym początku XIX wieku biblioteka konwentu liczyła 1322 pozycje. Klasztor został zamknięty przez Rosjan w 1853 roku, a budynki zajęły wojska zaborcze. W 1919 roku Rada Miejska jednogłośnie zwróciła klasztor zakonnikom. W 1941 roku od niemieckiego ostrzału zniszczone zostały XVIII wieczne organy, trzy barokowe ołtarze z kaplicy św. Barbary, dachy kościoła i hełm wieży. Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] w budynku klasztornym mieściły się laboratoria, biura sądowe i stacja sanitarno-epidemiologiczna. Od sierpnia 1990 roku obiekt jest siedzibą miejscowego [[Wyższe Seminarium Duchowne w Grodnie|Wyższego Seminarium Duchownego]].
@@ Linia 92: / Linia 92: @@
 * tablica na cześć pisarki Elizy Orzeszkowej, która w 1894 roku zawarła tutaj związek małżeński
-<gallery>
+<gallery widths="150" heights="150">
 Plik:Bernardins monastery.jpg|<center>Fasada frontowa</center>
 Plik:BERNARDINE CATHEDRAL - GRODNO BELARUS.jpg|<center>Prezbiterium</center>
@@ Linia 102: / Linia 102: @@
 Plik:Znalezienia Grodno fc07.jpg|<center>Ołtarze boczne</center>
 Plik:Znalezienia Grodno fc04.jpg|<center>Ołtarz boczny</center>
 Plik:Tablica Ejsmontowska w Grodnie.jpg|<center>Tablica Eysmontowska</center>
 </gallery>