Przejdź do zawartości

Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Kelvin (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
39 878 edycji
redakcyjne, minus kursywa w cyrylicy, poprawa linków, WP:SK+mSK+ToS+Bn
MZM (dyskusja | edycje)
32 952 edycje
korekta destrukcyjnej korekty !, drobne redakcyjne
Znacznik: Przypisy do Wikipedii
Linia 26: Linia 26:
[[Plik:Moscow kremlin senate mausloleum.jpg|thumb|240px|W głębi Pałac Senacki na Kremlu, miejsce urzędowania przywódców ZSRR i Federacji Rosyjskiej]]
[[Plik:Moscow kremlin senate mausloleum.jpg|thumb|240px|W głębi Pałac Senacki na Kremlu, miejsce urzędowania przywódców ZSRR i Federacji Rosyjskiej]]
[[Plik:Wiki Staraya Square Boyarsky Dvor by Fyodor Schechtel.jpg|thumb|240px|Były budynek Wydziału Zagranicznego KC KPZR na Starym Placu 8, wcześniej hotel „Bojarski Dwór”, obecnie siedziba Administracji Prezydenta Rosji]]
[[Plik:Wiki Staraya Square Boyarsky Dvor by Fyodor Schechtel.jpg|thumb|240px|Były budynek Wydziału Zagranicznego KC KPZR na Starym Placu 8, wcześniej hotel „Bojarski Dwór”, obecnie siedziba Administracji Prezydenta Rosji]]
[[Plik:Moscow StarayaSquare2 S64.jpg|thumb|240px|Były budynek Wydziału Ogólnego KC KPZR na Starym Placu 2, wcześniej dom handlowy, siedziba Moskiewskiego Banku Kupieckiego (Московский купеческий банк), obecnie siedziba Administracji Prezydenta Rosji]]
[[Plik:Moscow StarayaSquare2 S64.jpg|thumb|240px|Były budynek Wydziału Ogólnego KC KPZR na Starym Placu 2, wcześniej dom handlowy, siedziba Moskiewskiego Banku Kupieckiego (''Московский купеческий банк''), obecnie siedziba Administracji Prezydenta Rosji]]
[[Plik:Ilyinskiye Vorota 1930s.jpg|thumb|240px|Były budynek Komitetu Kontroli Partyjnej przy KC KPZR przy ul. Ilinka 23, wcześniej b. siedziba Północnego Towarzystwa Ubezpieczeń, Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR, obecnie Administracji Prezydenta Rosji]]
[[Plik:Ilyinskiye Vorota 1930s.jpg|thumb|240px|Były budynek Komitetu Kontroli Partyjnej przy KC KPZR przy ul. Ilinka 23, wcześniej b. siedziba Północnego Towarzystwa Ubezpieczeń, Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR, obecnie Administracji Prezydenta Rosji]]
[[Plik:Москва, Старая площадь, 6.jpg|thumb|240px|Były budynek Komitetów – Miejskiego i Obwodowego KPZR na Starym Placu 6, wcześniej dom handlowy Armandów, obecnie mieszczący władze obwodu moskiewskiego]]
[[Plik:Москва, Старая площадь, 6.jpg|thumb|240px|Były budynek Komitetów – Miejskiego i Obwodowego KPZR na Starym Placu 6, wcześniej dom handlowy Armandów, obecnie mieszczący władze obwodu moskiewskiego]]
Linia 33: Linia 33:
[[Plik:Norilsk Nickel’s Annual General Meeting of Shareholders 2016-06-10 59.jpg|thumb|240px|Hotel President w Moskwie, b. hotel Oktjabrskaja-1 KC KPZR]]
[[Plik:Norilsk Nickel’s Annual General Meeting of Shareholders 2016-06-10 59.jpg|thumb|240px|Hotel President w Moskwie, b. hotel Oktjabrskaja-1 KC KPZR]]
[[Plik:Санаторий "Русь", главный корпус Империал.JPG|thumb|240px|Byłe Sanatorium KC KPZR Ruś w Soczi, budynek główny Imperial]]
[[Plik:Санаторий "Русь", главный корпус Империал.JPG|thumb|240px|Byłe Sanatorium KC KPZR Ruś w Soczi, budynek główny Imperial]]
'''Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego''' ({{ros.|Центральный комитет Коммунистической партии Советского Союза}}) – centralna instancja partii, wykonująca polecenia [[Biuro Polityczne KC KPZR|Biura Politycznego]] [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego]] (Политическое бюро ЦК КПСС – Политбюро), ''de facto'' organ zarządzania wszystkimi dziedzinami życia w tym kraju.
'''Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego''' ({{ros.|''Центральный комитет Коммунистической партии Советского Союза''}}) – centralna instancja partii, wykonująca polecenia [[Biuro Polityczne KC KPZR|Biura Politycznego]] [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego]] (''Политическое бюро ЦК КПСС – Политбюро''), ''de facto'' organ zarządzania wszystkimi dziedzinami życia w tym kraju.


== Komórki organizacyjne ==
== Komórki organizacyjne ==
Do października 1989 aparat KC KPZR składał się z następujących komórek<ref>Отделы, комиссии, институты ЦК РКП(б) – ВКП(б) – КПСС (wydziały, komisje, instytuty), [w:] [http://www.knowbysight.info/2_KPSS/03499.asp].</ref>:
Do października 1989 aparat KC KPZR składał się z następujących komórek<ref>Отделы, комиссии, институты ЦК РКП(б) – ВКП(б) – КПСС (wydziały, komisje, instytuty), [w:] [http://www.knowbysight.info/2_KPSS/03499.asp].</ref>:
# Wydział Wojskowy (Военный отдел); na jego prawach funkcjonował Główny Zarząd Polityczny [[Armia Czerwona|Armii Radzieckiej]] (Главное Политическое Управление Советской Армии и Военно-Морского Флота);
# '''Wydział Wojskowy''' (''Военный отдел''); na jego prawach funkcjonował '''Główny Zarząd Polityczny''' [[Armia Czerwona|Armii Radzieckiej]] (''Главное Политическое Управление Советской Армии и Военно-Морского Флота'');
# Wydział Międzynarodowy (Международный отдел)<ref>Powołany 13 czerwca 1943, przejął obowiązki [[Międzynarodówka Komunistyczna|Kominternu]]. Kreował i prowadził politykę zagraniczną KPZR i ZSRR. Kierowany był przez osobę w randze sekretarza KC. Miał siedzibę przy Starym Placu 8/5, tzw. 3 podjeździe, tj. 3 budynku KC. Dysponował hotelem (zbud. w 1965) przy per. Płotnikow 12 (Плотников пер.), hotelem Oktiabrskaja-2 (Гостиница Октябрьская-2), obecnie Hotel Arbat (Гостиница Арбат).</ref>;
# '''Wydział Międzynarodowy''' (''Международный отдел'')<ref>Powołany 13 czerwca 1943, przejął obowiązki [[Międzynarodówka Komunistyczna|Kominternu]]. Kreował i prowadził politykę zagraniczną KPZR i ZSRR. Kierowany był przez osobę w randze sekretarza KC. Miał siedzibę przy Starym Placu 8/5, tzw. 3 podjeździe, tj. 3 budynku KC. Dysponował hotelem (zbud. w 1965) przy per. Płotnikow 12 (''Плотников пер.''), hotelem Oktiabrskaja-2 (''Гостиница Октябрьская''-2), obecnie Hotel Arbat (''Гостиница Арбат'').</ref>;
# Wydział Przemysłu Obronnego (Отдел оборонной промышленности);
# '''Wydział Przemysłu Obronnego''' (''Отдел оборонной промышленности'');
# Wydział Ogólny (Общий отдел)<ref>Komórka organizacyjna zajmująca się obróbką dokumentów.</ref>;
# '''Wydział Ogólny''' (''Общий отдел'')<ref>Komórka organizacyjna zajmująca się obróbką dokumentów.</ref>;
# Wydział Organów Administracyjnych (Отдел административных органов);
# '''Wydział Organów Administracyjnych''' (''Отдел административных органов'');
# Wydział Handlu Zagranicznego (Отдел внешней торговли);
# '''Wydział Handlu Zagranicznego''' (''Отдел внешней торговли'');
# Wydział Informacji (Отдел информации);
# '''Wydział Informacji''' (''Отдел информации'');
# Wydział Kultury (Отдел культуры);
# '''Wydział Kultury''' (''Отдел культуры'');
# Wydział Przemysłu Lekkiego i Dóbr Konsumpcyjnych (Отдел лёгкой промышленности и товаров народного потребления);
# '''Wydział Przemysłu Lekkiego i Dóbr Konsumpcyjnych''' (''Отдел лёгкой промышленности и товаров народного потребления'');
# Wydział Przemysłu Maszynowego (Отдел машиностроения);
# '''Wydział Przemysłu Maszynowego''' (''Отдел машиностроения'');
# Wydział Informacji Międzynarodowej (Отдел международной информации);
# '''Wydział Informacji Międzynarodowej''' (''Отдел международной информации'');
# Wydział Nauki i Wyższych Uczelni (Отдел науки и учебных заведений);
# '''Wydział Nauki i Wyższych Uczelni''' (''Отдел науки и учебных заведений'');
# Wydział Pracy Organizacyjno-Partyjnej (Отдел организационно-партийной работы).
# '''Wydział Pracy Organizacyjno-Partyjnej''' (''Отдел организационно-партийной работы'');
# Wydział Organów Planowania i Finansowych (Отдел плановых и финансовых органов);
# '''Wydział Organów Planowania i Finansowych''' (''Отдел плановых и финансовых органов'');
# Wydział Propagandy i Agitacji (Отдел пропаганды и агитации);
# '''Wydział Propagandy i Agitacji''' (''Отдел пропаганды и агитации'');
# Wydział Kadr Zagranicznych i Wyjazdów Zagranicznych (Отдел по работе с заграничными кадрами и выездом за границу), 99 zatrudnionych;
# '''Wydział Kadr Zagranicznych i Wyjazdów Zagranicznych''' (''Отдел по работе с заграничными кадрами и выездом за границу''), 99 zatrudnionych;
# Wydział Łączności z Partiami Komunistycznymi i Robotniczymi Krajów Socjalistycznych (Отдел ЦК КПСС по связям с коммунистическими и рабочими партиями социалистических стран)<ref>Powołany 21 lutego 1957, po [[Powstanie węgierskie 1956|kryzysie węgierskim]]. Wydział nazywany był również Wydziałem krajów socjalistycznych (Отделом по соцстранам), lub II Międzynarodowym (2-м международным). Zlikwidowany w październiku 1988.</ref>;
# '''Wydział Łączności z Partiami Komunistycznymi i Robotniczymi Krajów Socjalistycznych''' (''Отдел ЦК КПСС по связям с коммунистическими и рабочими партиями социалистических стран'')<ref>Powołany 21 lutego 1957, po [[Powstanie węgierskie 1956|kryzysie węgierskim]]. Wydział nazywany był również '''Wydziałem krajów socjalistycznych''' (''Отделом по соцстранам''), lub II Międzynarodowym (2-''м международным''). Zlikwidowany w październiku 1988.</ref>;
# Wydział Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego (Отдел сельского хозяйства и пищевой промышленности);
# '''Wydział Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego''' (''Отдел сельского хозяйства и пищевой промышленности'');
# Wydział Budownictwa (Отдел строительства);
# '''Wydział Budownictwa''' (''Отдел строительства'');
# Wydział Handlu i Usług (Отдел торговли и бытового обслуживания);
# '''Wydział Handlu i Usług''' (''Отдел торговли и бытового обслуживания'');
# Wydział Transportu i Łączności (Отдел транспорта и связи);
# '''Wydział Transportu i Łączności''' (''Отдел транспорта и связи'');
# Wydział Przemysłu Ciężkiego i Energetyki (Отдел тяжёлой промышленности и энергетики);
# '''Wydział Przemysłu Ciężkiego i Energetyki''' (''Отдел тяжёлой промышленности и энергетики'');
# Wydział Przemysłu Chemicznego (Отдел химической промышленности);
# '''Wydział Przemysłu Chemicznego''' (''Отдел химической промышленности'');
# Wydział Ekonomiczny (Экономический отдел);
# '''Wydział Ekonomiczny''' (''Экономический отдел'');
# Inspekcja (Инспекция);
# '''Inspekcja''' (''Инспекция'');
# Zarząd Administracji (Управление делами)<ref>Komórka zajmująca się szeroko pojętą administracją, m.in. obiektów KC, sferą bytową personelu m.in. mieszkalnictwem (np. przy szosie Rublewo-Uspieńskiej i ul. Gorkiego wraz z szosą Leningradzką), wypoczynkiem (sieć własnych domów wczasowych i pensjonatów), ochroną zdrowia (sieć własnych sanatoriów), oświatą dzieci pracowników np. w szkole średniej nr 27 przy pr. Kutuzowskim i przedszkolu, wyżywieniem i dystrybucją artykułów deficytowych; 217 zatrudnionych.</ref>.
# '''Zarząd Administracji''' (''Управление делами'')<ref>Komórka zajmująca się szeroko pojętą administracją, m.in. obiektów KC, sferą bytową personelu m.in. mieszkalnictwem (np. przy szosie Rublewo-Uspieńskiej i ul. Gorkiego wraz z szosą Leningradzką), wypoczynkiem (sieć własnych domów wczasowych i pensjonatów), ochroną zdrowia (sieć własnych sanatoriów), oświatą dzieci pracowników np. w szkole średniej nr 27 przy pr. Kutuzowskim i przedszkolu, wyżywieniem i dystrybucją artykułów deficytowych; 217 zatrudnionych.</ref>.


W październiku 1989 ilość wydziałów zredukowano do 10:
W październiku 1989 ilość wydziałów zredukowano do 10:
# Wydział Rozwoju Partyjnego i Pracy Kadrowej (Отдел партийного строительства и кадровой работы);
# '''Wydział Rozwoju Partyjnego i Pracy Kadrowej''' (''Отдел партийного строительства и кадровой работы'');
# Wydział Ideologiczny (Идеологический отдел);
# '''Wydział Ideologiczny''' (''Идеологический отдел'');
# Wydział Socjalno-Ekonomiczny (Социально-экономический отдел);
# '''Wydział Socjalno-Ekonomiczny''' (''Социально-экономический отдел'');
# Wydział Rolny (Аграрный отдел);
# '''Wydział Rolny''' (''Аграрный отдел'');
# Wydział Obrony (Оборонный отдел);
# '''Wydział Obrony''' (''Оборонный отдел'');
# Wydział Państwowo-Prawny (Государственно-правовой отдел);
# '''Wydział Państwowo-Prawny''' (''Государственно-правовой отдел'');
# Wydział Międzynarodowy (Международный отдел);
# '''Wydział Międzynarodowy''' (''Международный отдел'');
# Wydział Ogólny (Общий отдел);
# '''Wydział Ogólny''' (''Общий отдел'');
# Zarząd Administracji (Управление делами);
# '''Zarząd Administracji''' (''Управление делами'');
# Wydział Stosunków z Organizacjami Społeczno-Politycznymi (Отдел для связей с общественно-политическими организациями).
# '''Wydział Stosunków z Organizacjami Społeczno-Politycznymi''' (''Отдел для связей с общественно-политическими организациями'').


Przy KC funkcjonowały:
Przy KC funkcjonowały:
* Komitet Kontroli Partyjnej przy KC KPZR (Комитет Партийного Контроля при ЦК КПСС);
* '''Komitet Kontroli Partyjnej przy KC KPZR''' (''Комитет Партийного Контроля при ЦК КПСС'');
* [[Instytut Marksizmu-Leninizmu przy KC KPZR]] (Институт марксизма-ленинизма при ЦК КПСС)<ref>Obecnie Państwowa Biblioteka Społeczno-Polityczna (Государственная общественно-политическая библиотека) oraz Rosyjskie Centrum Ochrony i Analizowania Dokumentów Historii Najnowszej (Российский центр хранения и изучения документов новейшей истории).</ref>;
* [[Instytut Marksizmu-Leninizmu przy KC KPZR]] (''Институт марксизма-ленинизма при ЦК КПСС'')<ref>Obecnie '''Państwowa Biblioteka Społeczno-Polityczna''' (''Государственная общественно-политическая библиотека'') oraz '''Rosyjskie Centrum Ochrony i Analizowania Dokumentów Historii Najnowszej''' (''Российский центр хранения и изучения документов новейшей истории'').</ref>;
* [[Instytut Nauk Społecznych przy KC KPZR]] (Институт общественных наук при ЦК КПСС);
* [[Instytut Nauk Społecznych przy KC KPZR]] (''Институт общественных наук при ЦК КПСС'');
* [[Wyższa Szkoła Partyjna KPZR|Wyższa Szkoła Partyjna przy KC KPZR]] (Высшая партийная школа при ЦК КПСС);
* [[Wyższa Szkoła Partyjna KPZR|Wyższa Szkoła Partyjna przy KC KPZR]] (''Высшая партийная школа при ЦК КПСС'');
* [[Rosyjska Akademia Gospodarki Narodowej i Administracji Publicznej przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej|Akademia Nauk Społecznych przy KC KPZR]] (Академия общественных наук при ЦК КПСС);
* [[Rosyjska Akademia Gospodarki Narodowej i Administracji Publicznej przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej|Akademia Nauk Społecznych przy KC KPZR]] (''Академия общественных наук при ЦК КПСС'');
* Gazeta [[Prawda (gazeta)|„Prawda”]];
* Gazeta [[Prawda (gazeta)|„Prawda”]];
* [[President Hotel|Hotel Oktjabrskaja-1]] (гостиница Октябрьская-1) przy ul. B. Jakimanka 24 (ул. Б. Якиманка), zbud. w 1983 dla partyjno-państwowych gości państwa radzieckiego, od 1992 eksploatowany pod nazwą hotelu Prezydent (Президент Отель) przez Administrację Prezydenta FR.
* [[President Hotel|Hotel Oktjabrskaja-1]] (''гостиница Октябрьская''-1) przy ul. B. Jakimanka 24 (''ул. Б. Якиманка''), zbud. w 1983 dla partyjno-państwowych gości państwa radzieckiego, od 1992 eksploatowany pod nazwą hotelu '''Prezydent''' (''Президент Отель'') przez Administrację Prezydenta FR.


Ochrona dostojników partyjnych i państwowych oraz zarządzanie rezydencjami państwowymi wchodziło w zakres IX Zarządu [[KGB]] (1954–1990)<ref>https://pl.wikipedia.org/wiki/KGB#Struktura_organizacyjna_1980_%E2%80%93_1991.</ref><ref>Андрей Артамонов: Госдачи Крыма. История создания правительственных резиденций и домов отдыха в Крыму. Правда и вымысел, Litres 2018.</ref>.
Ochrona dostojników partyjnych i państwowych, praktycznie członków i zastępców Biura Politycznego jak i sekretarzy KC, oraz zarządzanie rezydencjami państwowymi wchodziło w zakres IX Zarządu [[KGB]] (1954–1990)<ref>https://pl.wikipedia.org/wiki/KGB#Struktura_organizacyjna_1980_%E2%80%93_1991.</ref><ref>Андрей Артамонов: ''Госдачи Крыма. История создания правительственных резиденций и домов отдыха в Крыму. Правда и вымысел'', Litres 2018.</ref>.


== Siedziba Komitetu Centralnego ==
== Siedziba Komitetu Centralnego ==
Jeśli dla wszystkich symbolem władzy w ZSRR był [[Kreml moskiewski|moskiewski Kreml]], gdzie m.in. znajdował się gabinet sekretarza generalnego KPZR, tak dla przedstawicieli władzy jej synonimem był położony w historycznej dzielnicy miasta [[Kitaj-gorod|Kitajgrodzie]] (Китай-город) – Stary Plac (Старая площадь), gdzie od połowy lat dwudziestych do 1991 miał swoją siedzibę KC KPZR; oficjalny adres – Staraja Pł. (Старая пл., Stary Pl.) 4.
Jeśli dla wszystkich symbolem władzy w ZSRR był [[Kreml moskiewski|moskiewski Kreml]], gdzie m.in. znajdował się gabinet sekretarza generalnego KPZR, tak dla przedstawicieli władzy jej synonimem był położony w historycznej dzielnicy miasta [[Kitaj-gorod|Kitajgrodzie]] (''Китай-город'') – Stary Plac (''Старая площадь''), gdzie od połowy lat dwudziestych do 1991 miał swoją siedzibę KC KPZR; oficjalny adres – Staraja Pł. (''Старая пл.'', Stary Pl.) 4.


Łącznie w kompleksie kilkunastu (14?) obiektów KC KPZR, określanym „partyjnym miastem” (партийный город) zlokalizowanych w kwartale ulic położonych przy Starym placu, ulicy Ilinka (Ильинка ул.) i zaułku Ipatiewskim (Ипатьевский пер.), jak i poza nim – w zaułku Nikolskim (Никольский пер.), było zatrudnionych w latach dwudziestych około 1500 pracowników merytorycznych, w 1988 – 3 tys. osób (1940 pracowników merytorycznych plus 1275 obsługi), dysponujących w centrum Moskwy własnym zapleczem gastronomicznym, w tym 3-piętrową restauracją i wieloma bufetami, kasami lotniczymi i kolejowymi, pocztą nr 132 (городское отделение почтовой связи Москва-132)<ref>Funkcjonuje obecnie (sprawdzono 04.02.14).</ref>, księgarnią, centrum kultury wraz z salą widowiskowo-kinową, oraz kompleksem sportowym.
Łącznie w kompleksie kilkunastu (14?) obiektów KC KPZR, określanym „partyjnym miastem” (партийный город) zlokalizowanych w kwartale ulic położonych przy Starym placu, ulicy Ilinka (''Ильинка ул.'') i zaułku Ipatiewskim (''Ипатьевский пер.''), jak i poza nim – w zaułku Nikolskim (''Никольский пер.''), było zatrudnionych w latach dwudziestych około 1500 pracowników merytorycznych, w 1988 – 3 tys. osób (1940 pracowników merytorycznych plus 1275 obsługi), dysponujących w centrum Moskwy własnym zapleczem gastronomicznym, w tym 3-piętrową restauracją i wieloma bufetami, kasami lotniczymi i kolejowymi, pocztą nr 132 (''городское отделение почтовой связи Москва''-132)<ref>Funkcjonuje obecnie (sprawdzono 02.07.20).</ref>, księgarnią, centrum kultury wraz z salą widowiskowo-kinową, oraz kompleksem sportowym.


* Pierwszym przejętym obiektem przez ówczesny KC Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików) WKP(b) w rejonie Starego Placu, był zbudowany w latach 1912–1915 (arch. Władymir Szerłud) sześcio-kondygnacyjny dom handlowy W.I. Titowa (Stary pl. 4). W latach dwudziestych mieścił on też władze centralne [[Komsomoł]]u. Do rozwiązania partii pozostał głównym budynkiem KC KPZR, w którym na V piętrze mieli swoje gabinety sekretarze KC, w tym gabinet nr 6 sekretarza generalnego<ref>Рой Медведев: Советский Союз: Последние годы жизни, Издательство „Время” Москва 2016.</ref>.
* Pierwszym przejętym obiektem przez ówczesny KC Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików) WKP(b) w rejonie Starego Placu, był zbudowany w latach 1912–1915 (arch. Władymir Szerłud) sześcio-kondygnacyjny dom handlowy W.I. Titowa (Stary pl. 4). W latach dwudziestych mieścił on też władze centralne [[Komsomoł]]u. Do rozwiązania partii pozostał głównym budynkiem KC KPZR, w którym na V piętrze mieli swoje gabinety sekretarze KC, w tym gabinet nr 6 sekretarza generalnego<ref>Рой Медведев: ''Советский Союз: Последние годы жизни'', Издательство „Время” Москва 2016.</ref>.
* Budynek przy Starym pl. 8, zbud. 1901–1903 (arch. [[Fiodor Schechtel]]) przez Moskiewskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia (Московское страховое от огня общество), b. dom handlowy (piętra 1-3) i hotel „Bojarski Dwór” (Боярский двор, ''Hôtel Boiar''), 150 pokoi na 4-5 p.. M.in. gościł w nim [[Maksim Gorki|Maksym Gorki]] (1914-1915). W latach dwudziestych obiekt sprzedano Ludowemu Komisariatowi Rolnictwa. W październiku 1941 budynek był częściowo zbombardowany. Do 1991 mieścił się w nim m.in. Wydział Międzynarodowy KC (około 300 osób personelu)<ref>Гостиница „Боярский двор” (hotel Bojarski Dwór), [w:] [http://k-i-t-a-y-gorod.livejournal.com/34296.html].</ref>.
* Budynek przy Starym pl. 8, zbud. 1901–1903 (arch. [[Fiodor Schechtel]]) przez Moskiewskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia (''Московское страховое от огня общество''), b. dom handlowy (piętra 1-3) i hotel „Bojarski Dwór” (''Боярский двор'', ''Hôtel Boiar''), 150 pokoi na 4-5 p.. M.in. gościł w nim [[Maksim Gorki|Maksym Gorki]] (1914-1915). W latach dwudziestych obiekt sprzedano Ludowemu Komisariatowi Rolnictwa. W październiku 1941 budynek był częściowo zbombardowany. Do 1991 mieścił się w nim m.in. Wydział Międzynarodowy KC (około 300 osób personelu)<ref>''Гостиница „Боярский двор”'' (hotel Bojarski Dwór), [w:] [http://k-i-t-a-y-gorod.livejournal.com/34296.html].</ref>.
* Budynek przy Starym pl. 2/ul. Ilinka 14, zbud. 1894 (Borys Freidenberg) jako dom handlowy, siedziba Moskiewskiego Banku Kupieckiego (Московский купеческий банк), [[Ludowy Komisariat Handlu Zagranicznego|Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR]] (Народный комиссариат внешней торговли CCCP). Do 1991 mieścił się w nim Wydział Ogólny KC KPZR (w 1982 232 zatr.).
* Budynek przy Starym pl. 2/ul. Ilinka 14, zbud. 1894 (Borys Freidenberg) jako dom handlowy, siedziba Moskiewskiego Banku Kupieckiego (''Московский купеческий банк''), [[Ludowy Komisariat Handlu Zagranicznego|Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR]] (''Народный комиссариат внешней торговли CCCP''). Do 1991 mieścił się w nim Wydział Ogólny KC KPZR (w 1982 232 zatr.).
* Zespół budynków przy ul. Ilinka 21-23, zbud. 1909–1911 (arch. Iwan Rerberg), b. budynek Północnego Towarzystwa Ubezpieczeń (Северное страховое общество), następnie Ludowego Komisariatu Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej RFSR, Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR, Komitetu Kontroli Partyjnej przy KC KPZR i wydawnictwa Maskowskij raboczij (издательство „Московский рабочий”).
* Zespół budynków przy ul. Ilinka 21-23, zbud. 1909–1911 (arch. Iwan Rerberg), b. budynek Północnego Towarzystwa Ubezpieczeń (''Северное страховое общество''), następnie Ludowego Komisariatu Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej RFSR, Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR, Komitetu Kontroli Partyjnej przy KC KPZR i wydawnictwa Maskowskij raboczij (''издательство „Московский рабочий”'').


Obecnie budynki pełnią rolę zaplecza administracyjnego Administracji Prezydenta Rosji. W zachodnim korpusie zespołu przy ul. Ilinka 21-23 mieści się obecnie Ministerstwo Pracy i Ochrony Socjalnej Federacji Rosyjskiej (Министерство труда и социальной защиты Российской Федерации) (2008-).
Obecnie budynki pełnią rolę zaplecza administracyjnego Administracji Prezydenta Rosji. W zachodnim korpusie zespołu przy ul. Ilinka 21-23 mieści się obecnie Ministerstwo Pracy i Ochrony Socjalnej Federacji Rosyjskiej (''Министерство труда и социальной защиты Российской Федерации'') (2008-).


W skład kompleksu wchodził też budynek komitetów – Miejskiego i Obwodowego KPZR, który obecnie zajmują władze obwodu moskiewskiego.
W skład kompleksu wchodził też budynek komitetów – Miejskiego i Obwodowego KPZR, który obecnie zajmują władze obwodu moskiewskiego.
* Budynek przy Starym pl. 6, zbud. 1912–1915 (arch. Władymir Szerłud), b. dom handlowy E.A. i E. Armandów, w okresie międzywojennym siedziba Ludowego Komisariatu Pracy. Gabinet I sekretarza obu komitetów (funkcja personalnie połączona!) mieścił się na szóstym piętrze.
* Budynek przy Starym pl. 6, zbud. 1912–1915 (arch. Władymir Szerłud), b. dom handlowy E.A. i E. Armandów, w okresie międzywojennym siedziba Ludowego Komisariatu Pracy. Gabinet I sekretarza obu komitetów (funkcja personalnie połączona !) mieścił się na szóstym piętrze.


== Majątek partii ==
== Majątek partii ==
Linia 113: Linia 113:
* 23 obiekty sanatoryjne i domy wypoczynkowe,
* 23 obiekty sanatoryjne i domy wypoczynkowe,
* 145 baz transportowych,
* 145 baz transportowych,
* 840 garaży<ref>[https://www.ntv.ru/peredacha/Delo_temnoe/m33240/o309106/video/ Дело тёмное: Золото партии], film [[NTV (Rosja)|NTV]] 2015 г.</ref>.
* 840 garaży<ref>[https://www.ntv.ru/peredacha/Delo_temnoe/m33240/o309106/video/ ''Дело тёмное: Золото партии''], film [[NTV (Rosja)|NTV]] 2015 г.</ref>.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
Linia 125: Linia 125:


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* Николай Митрохин: Кадры решают не все, [[Forbes]] 28 июня 2010, [w:] [http://www.forbes.ru/ekonomika/vlast/51824-kadry-reshayut-vse]
* Николай Митрохин: ''Кадры решают не все'', [[Forbes]] 28 июня 2010, [w:] [http://www.forbes.ru/ekonomika/vlast/51824-kadry-reshayut-vse]
* Николай Митрохин: Аппарат ЦК КПСС в 1953–1985 годах как пример «закрытого» общества, [w:] НЛО Независимый филологический журнал nr 100/2009, [w:] [http://magazines.russ.ru/nlo/2009/100/mi44.html]
* Николай Митрохин: ''Аппарат ЦК КПСС в 1953–1985 годах как пример «закрытого» общества'', [w:] НЛО Независимый филологический журнал nr 100/2009, [w:] [http://magazines.russ.ru/nlo/2009/100/mi44.html]
* Михаил Сергеевич Восленский: Номенклатура. Господствующий класс Советского Союза, [w:] [http://www.pseudology.org/Nomenklatura/index.htm], [http://lib.ru/POLITOLOG/woslenskij.txt_with-big-pictures.html]
* Михаил Сергеевич Восленский: ''Номенклатура. Господствующий класс Советского Союза'', [w:] [http://www.pseudology.org/Nomenklatura/index.htm], [http://lib.ru/POLITOLOG/woslenskij.txt_with-big-pictures.html]
* Леонид Млечин: Железный Шурик, [w:] [http://bookz.ru/authors/leonid-mle4in/jeleznii_455/page-23-jeleznii_455.html]
* Леонид Млечин: ''Железный Шурик'', [w:] [http://bookz.ru/authors/leonid-mle4in/jeleznii_455/page-23-jeleznii_455.html]
* М. В. Зеленов: Перестройка аппарата ЦК ВКП(б) в 1946 г., в июле 1948 и октябре 1952 г.: структура, кадры и функции (источники для изучения), [w:] [http://history.spbu.ru/userfiles/Zelenov_01.pdf]
* М. В. Зеленов: ''Перестройка аппарата ЦК ВКП(б) в 1946 г., в июле 1948 и октябре 1952 г.: структура, кадры и функции (источники для изучения)'', [w:] [http://history.spbu.ru/userfiles/Zelenov_01.pdf]


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}

Wersja z 17:23, 2 lip 2020

Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego
Центральный комитет Коммунистической партии Советского Союза
Logo
Ilustracja
Główny budynek KC byłej KPZR na Starym Placu 4, obecnie siedziba Administracji Prezydenta Rosji
Państwo

 ZSRR

Data utworzenia

1918

Data likwidacji

1991

Zatrudnienie

1940 + 1275 (1988)

Adres
Stary Plac 4
Старая пл.
Moskwa
Położenie na mapie Moskwy
Mapa konturowa Moskwy, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego”
Ziemia55°45′20,7″N 37°37′49,3″E/55,755750 37,630361
W głębi Pałac Senacki na Kremlu, miejsce urzędowania przywódców ZSRR i Federacji Rosyjskiej
Były budynek Wydziału Zagranicznego KC KPZR na Starym Placu 8, wcześniej hotel „Bojarski Dwór”, obecnie siedziba Administracji Prezydenta Rosji
Były budynek Wydziału Ogólnego KC KPZR na Starym Placu 2, wcześniej dom handlowy, siedziba Moskiewskiego Banku Kupieckiego (Московский купеческий банк), obecnie siedziba Administracji Prezydenta Rosji
Były budynek Komitetu Kontroli Partyjnej przy KC KPZR przy ul. Ilinka 23, wcześniej b. siedziba Północnego Towarzystwa Ubezpieczeń, Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR, obecnie Administracji Prezydenta Rosji
Były budynek Komitetów – Miejskiego i Obwodowego KPZR na Starym Placu 6, wcześniej dom handlowy Armandów, obecnie mieszczący władze obwodu moskiewskiego
Była siedziba Instytutu Marksizmu-Leninizmu przy KC KPZR
Były budynek Wyższej Szkoły Partyjnej przy KC KPZR w Moskwie
Hotel President w Moskwie, b. hotel Oktjabrskaja-1 KC KPZR
Byłe Sanatorium KC KPZR Ruś w Soczi, budynek główny Imperial

Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (ros. Центральный комитет Коммунистической партии Советского Союза) – centralna instancja partii, wykonująca polecenia Biura Politycznego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (Политическое бюро ЦК КПСС – Политбюро), de facto organ zarządzania wszystkimi dziedzinami życia w tym kraju.

Komórki organizacyjne

Do października 1989 aparat KC KPZR składał się z następujących komórek[1]:

  1. Wydział Wojskowy (Военный отдел); na jego prawach funkcjonował Główny Zarząd Polityczny Armii Radzieckiej (Главное Политическое Управление Советской Армии и Военно-Морского Флота);
  2. Wydział Międzynarodowy (Международный отдел)[2];
  3. Wydział Przemysłu Obronnego (Отдел оборонной промышленности);
  4. Wydział Ogólny (Общий отдел)[3];
  5. Wydział Organów Administracyjnych (Отдел административных органов);
  6. Wydział Handlu Zagranicznego (Отдел внешней торговли);
  7. Wydział Informacji (Отдел информации);
  8. Wydział Kultury (Отдел культуры);
  9. Wydział Przemysłu Lekkiego i Dóbr Konsumpcyjnych (Отдел лёгкой промышленности и товаров народного потребления);
  10. Wydział Przemysłu Maszynowego (Отдел машиностроения);
  11. Wydział Informacji Międzynarodowej (Отдел международной информации);
  12. Wydział Nauki i Wyższych Uczelni (Отдел науки и учебных заведений);
  13. Wydział Pracy Organizacyjno-Partyjnej (Отдел организационно-партийной работы);
  14. Wydział Organów Planowania i Finansowych (Отдел плановых и финансовых органов);
  15. Wydział Propagandy i Agitacji (Отдел пропаганды и агитации);
  16. Wydział Kadr Zagranicznych i Wyjazdów Zagranicznych (Отдел по работе с заграничными кадрами и выездом за границу), 99 zatrudnionych;
  17. Wydział Łączności z Partiami Komunistycznymi i Robotniczymi Krajów Socjalistycznych (Отдел ЦК КПСС по связям с коммунистическими и рабочими партиями социалистических стран)[4];
  18. Wydział Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego (Отдел сельского хозяйства и пищевой промышленности);
  19. Wydział Budownictwa (Отдел строительства);
  20. Wydział Handlu i Usług (Отдел торговли и бытового обслуживания);
  21. Wydział Transportu i Łączności (Отдел транспорта и связи);
  22. Wydział Przemysłu Ciężkiego i Energetyki (Отдел тяжёлой промышленности и энергетики);
  23. Wydział Przemysłu Chemicznego (Отдел химической промышленности);
  24. Wydział Ekonomiczny (Экономический отдел);
  25. Inspekcja (Инспекция);
  26. Zarząd Administracji (Управление делами)[5].

W październiku 1989 ilość wydziałów zredukowano do 10:

  1. Wydział Rozwoju Partyjnego i Pracy Kadrowej (Отдел партийного строительства и кадровой работы);
  2. Wydział Ideologiczny (Идеологический отдел);
  3. Wydział Socjalno-Ekonomiczny (Социально-экономический отдел);
  4. Wydział Rolny (Аграрный отдел);
  5. Wydział Obrony (Оборонный отдел);
  6. Wydział Państwowo-Prawny (Государственно-правовой отдел);
  7. Wydział Międzynarodowy (Международный отдел);
  8. Wydział Ogólny (Общий отдел);
  9. Zarząd Administracji (Управление делами);
  10. Wydział Stosunków z Organizacjami Społeczno-Politycznymi (Отдел для связей с общественно-политическими организациями).

Przy KC funkcjonowały:

Ochrona dostojników partyjnych i państwowych, praktycznie członków i zastępców Biura Politycznego jak i sekretarzy KC, oraz zarządzanie rezydencjami państwowymi wchodziło w zakres IX Zarządu KGB (1954–1990)[7][8].

Siedziba Komitetu Centralnego

Jeśli dla wszystkich symbolem władzy w ZSRR był moskiewski Kreml, gdzie m.in. znajdował się gabinet sekretarza generalnego KPZR, tak dla przedstawicieli władzy jej synonimem był położony w historycznej dzielnicy miasta Kitajgrodzie (Китай-город) – Stary Plac (Старая площадь), gdzie od połowy lat dwudziestych do 1991 miał swoją siedzibę KC KPZR; oficjalny adres – Staraja Pł. (Старая пл., Stary Pl.) 4.

Łącznie w kompleksie kilkunastu (14?) obiektów KC KPZR, określanym „partyjnym miastem” (партийный город) zlokalizowanych w kwartale ulic położonych przy Starym placu, ulicy Ilinka (Ильинка ул.) i zaułku Ipatiewskim (Ипатьевский пер.), jak i poza nim – w zaułku Nikolskim (Никольский пер.), było zatrudnionych w latach dwudziestych około 1500 pracowników merytorycznych, w 1988 – 3 tys. osób (1940 pracowników merytorycznych plus 1275 obsługi), dysponujących w centrum Moskwy własnym zapleczem gastronomicznym, w tym 3-piętrową restauracją i wieloma bufetami, kasami lotniczymi i kolejowymi, pocztą nr 132 (городское отделение почтовой связи Москва-132)[9], księgarnią, centrum kultury wraz z salą widowiskowo-kinową, oraz kompleksem sportowym.

  • Pierwszym przejętym obiektem przez ówczesny KC Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików) WKP(b) w rejonie Starego Placu, był zbudowany w latach 1912–1915 (arch. Władymir Szerłud) sześcio-kondygnacyjny dom handlowy W.I. Titowa (Stary pl. 4). W latach dwudziestych mieścił on też władze centralne Komsomołu. Do rozwiązania partii pozostał głównym budynkiem KC KPZR, w którym na V piętrze mieli swoje gabinety sekretarze KC, w tym gabinet nr 6 sekretarza generalnego[10].
  • Budynek przy Starym pl. 8, zbud. 1901–1903 (arch. Fiodor Schechtel) przez Moskiewskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia (Московское страховое от огня общество), b. dom handlowy (piętra 1-3) i hotel „Bojarski Dwór” (Боярский двор, Hôtel Boiar), 150 pokoi na 4-5 p.. M.in. gościł w nim Maksym Gorki (1914-1915). W latach dwudziestych obiekt sprzedano Ludowemu Komisariatowi Rolnictwa. W październiku 1941 budynek był częściowo zbombardowany. Do 1991 mieścił się w nim m.in. Wydział Międzynarodowy KC (około 300 osób personelu)[11].
  • Budynek przy Starym pl. 2/ul. Ilinka 14, zbud. 1894 (Borys Freidenberg) jako dom handlowy, siedziba Moskiewskiego Banku Kupieckiego (Московский купеческий банк), Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR (Народный комиссариат внешней торговли CCCP). Do 1991 mieścił się w nim Wydział Ogólny KC KPZR (w 1982 232 zatr.).
  • Zespół budynków przy ul. Ilinka 21-23, zbud. 1909–1911 (arch. Iwan Rerberg), b. budynek Północnego Towarzystwa Ubezpieczeń (Северное страховое общество), następnie Ludowego Komisariatu Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej RFSR, Ludowego Komisariatu Handlu Zagranicznego ZSRR, Komitetu Kontroli Partyjnej przy KC KPZR i wydawnictwa Maskowskij raboczij (издательство „Московский рабочий”).

Obecnie budynki pełnią rolę zaplecza administracyjnego Administracji Prezydenta Rosji. W zachodnim korpusie zespołu przy ul. Ilinka 21-23 mieści się obecnie Ministerstwo Pracy i Ochrony Socjalnej Federacji Rosyjskiej (Министерство труда и социальной защиты Российской Федерации) (2008-).

W skład kompleksu wchodził też budynek komitetów – Miejskiego i Obwodowego KPZR, który obecnie zajmują władze obwodu moskiewskiego.

  • Budynek przy Starym pl. 6, zbud. 1912–1915 (arch. Władymir Szerłud), b. dom handlowy E.A. i E. Armandów, w okresie międzywojennym siedziba Ludowego Komisariatu Pracy. Gabinet I sekretarza obu komitetów (funkcja personalnie połączona !) mieścił się na szóstym piętrze.

Majątek partii

W momencie zakończenia działalności Komitetu Centralnego KPZR w bilansie partii znajdowały się budynki „Domów Przyjaźni” w ZSRR i krajach europejskich, budynki komitetów republikańskich, obwodowych, miejskich, rejonowych, i wyższych szkół partyjnych, m.in.

  • 4228 budynków biurowych,
  • 131 ośrodków społeczno-politycznych,
  • 134 hoteli,
  • 112 archiwów,
  • 16 instytutów badawczych,
  • 41 instytucji edukacyjnych,
  • 54 domy-muzea W.I. Lenina,
  • 23 obiekty sanatoryjne i domy wypoczynkowe,
  • 145 baz transportowych,
  • 840 garaży[12].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Отделы, комиссии, институты ЦК РКП(б) – ВКП(б) – КПСС (wydziały, komisje, instytuty), [w:] [1].
  2. ↑ Powołany 13 czerwca 1943, przejął obowiązki Kominternu. Kreował i prowadził politykę zagraniczną KPZR i ZSRR. Kierowany był przez osobę w randze sekretarza KC. Miał siedzibę przy Starym Placu 8/5, tzw. 3 podjeździe, tj. 3 budynku KC. Dysponował hotelem (zbud. w 1965) przy per. Płotnikow 12 (Плотников пер.), hotelem Oktiabrskaja-2 (Гостиница Октябрьская-2), obecnie Hotel Arbat (Гостиница Арбат).
  3. ↑ Komórka organizacyjna zajmująca się obróbką dokumentów.
  4. ↑ Powołany 21 lutego 1957, po kryzysie węgierskim. Wydział nazywany był również Wydziałem krajów socjalistycznych (Отделом по соцстранам), lub II Międzynarodowym (2-м международным). Zlikwidowany w październiku 1988.
  5. ↑ Komórka zajmująca się szeroko pojętą administracją, m.in. obiektów KC, sferą bytową personelu m.in. mieszkalnictwem (np. przy szosie Rublewo-Uspieńskiej i ul. Gorkiego wraz z szosą Leningradzką), wypoczynkiem (sieć własnych domów wczasowych i pensjonatów), ochroną zdrowia (sieć własnych sanatoriów), oświatą dzieci pracowników np. w szkole średniej nr 27 przy pr. Kutuzowskim i przedszkolu, wyżywieniem i dystrybucją artykułów deficytowych; 217 zatrudnionych.
  6. ↑ Obecnie Państwowa Biblioteka Społeczno-Polityczna (Государственная общественно-политическая библиотека) oraz Rosyjskie Centrum Ochrony i Analizowania Dokumentów Historii Najnowszej (Российский центр хранения и изучения документов новейшей истории).
  7. ↑ https://pl.wikipedia.org/wiki/KGB#Struktura_organizacyjna_1980_%E2%80%93_1991.
  8. ↑ Андрей Артамонов: Госдачи Крыма. История создания правительственных резиденций и домов отдыха в Крыму. Правда и вымысел, Litres 2018.
  9. ↑ Funkcjonuje obecnie (sprawdzono 02.07.20).
  10. ↑ Рой Медведев: Советский Союз: Последние годы жизни, Издательство „Время” Москва 2016.
  11. ↑ Гостиница „Боярский двор” (hotel Bojarski Dwór), [w:] [2].
  12. ↑ Дело тёмное: Золото партии, film NTV 2015 г.

Bibliografia

  • Николай Митрохин: Кадры решают не все, Forbes 28 июня 2010, [w:] [3]
  • Николай Митрохин: Аппарат ЦК КПСС в 1953–1985 годах как пример «закрытого» общества, [w:] НЛО Независимый филологический журнал nr 100/2009, [w:] [4]
  • Михаил Сергеевич Восленский: Номенклатура. Господствующий класс Советского Союза, [w:] [5], [6]
  • Леонид Млечин: Железный Шурик, [w:] [7]
  • М. В. Зеленов: Перестройка аппарата ЦК ВКП(б) в 1946 г., в июле 1948 и октябре 1952 г.: структура, кадры и функции (источники для изучения), [w:] [8]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komitet_Centralny_Komunistycznej_Partii_Związku_Radzieckiego&oldid=60253426”