Jesiotr ostronosy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
PBbot (dyskusja | edycje)
wstawienie {{Kontrola autorytatywna}}
Julo (dyskusja | edycje)
Linia 21: Linia 21:
|commons = Category:Acipenser oxyrinchus
|commons = Category:Acipenser oxyrinchus
}}
}}
'''Jesiotr ostronosy'''{{r|Grabda}}, '''jesiotr atlantycki'''{{r|Kapusta}} (''Acipenser oxyrinchus'', czasem pisane ''oxyrhynchus'') – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] wędrownej, [[gatunek anadromiczny|anadromicznej]] [[ryby]] z [[Rodzina (biologia)|rodziny]] [[jesiotrowate|jesiotrowatych]] (Acipenseridae). Jedyny jesiotr naturalnie występujący w [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]]<ref>Pozostałe gatunki z rodziny jesiotrowatych – przypuszczalnie z wyjątkiem jesiotra zachodniego – spotykane w Bałtyku to gatunki obce, zwykle uciekinierzy z hodowli.</ref>.
'''Jesiotr ostronosy'''{{r|Grabda}}, '''jesiotr atlantycki'''{{r|Kapusta}} (''Acipenser oxyrinchus'', czasem pisane ''oxyrhynchus'') – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] wędrownej, [[gatunek anadromiczny|anadromicznej]] [[ryby]] z [[Rodzina (biologia)|rodziny]] [[jesiotrowate|jesiotrowatych]] (Acipenseridae). Jedyny jesiotr naturalnie występujący w [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]]{{u|uwaga1}}.


== Podgatunki i historia ewolucyjna ==
== Podgatunki i historia ewolucyjna ==
Wyróżniono dwa [[podgatunek|podgatunki]] jesiotra ostronosego:
Wyróżniono dwa [[podgatunek|podgatunki]] jesiotra ostronosego:
* ''Acipenser oxyrinchus oxyrinchus'' <small>Mitchill, 1815</small> – zachodnia część [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]] wzdłuż wybrzeży [[Kanada|Kanady]] i [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], Europa
* ''Acipenser oxyrinchus oxyrinchus'' <small>Mitchill, 1815</small> – zachodnia część [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]] wzdłuż wybrzeży [[Kanada|Kanady]] i [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], Europa
* ''Acipenser oxyrinchus desotoi'' <small>Vladykov, 1955</small> – [[Zatoka Meksykańska]]
* ''Acipenser oxyrinchus desotoi'' <small>Vladykov, 1955</small> – [[Zatoka Meksykańska]]


Dawniej uważano, że w [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] żył [[jesiotr zachodni]] (''Acipenser sturio''). W [[1996]] w [[Estonia|Estonii]] złowiono wielkiego jesiotra i zbadano jego [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]]. Okazało się, że jest bliżej spokrewniony z jesiotrem ostronosym ze wschodnich brzegów [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]] niż z jesiotrem zachodnim. Również analizy genetyczne pradawnych populacji jesiotrów z Polski – jednej z III wieku p.n.e., a drugiej z IX–XIII wieku n.e. – potwierdziły ich bliskie pokrewieństwo z kanadyjskimi populacjami ''A. oxyrinchus''{{r|Stankovic}}. Jesiotr ostronosy skolonizował Bałtyk prawdopodobnie 4–5 tysięcy lat temu, a od co najmniej 2 tysięcy jest tam dominującym gatunkiem jesiotra. Niektóre okazy archeologiczne i muzealne mają [[allel]]e typowe dla jesiotra zachodniego, co wskazuje, że między tymi gatunkami doszło do [[krzyżowanie|hybrydyzacji]], prawdopodobnie jeszcze zanim jesiotry ostronose skolonizowały Bałtyk{{r|Baltyk}}. Obecnie populacja bałtycka, określana nazwą '''jesiotr bałtycki''', uznawana jest za wymarłą, choć próbuje się ją [[restytucja gatunku|odtworzyć]] przy wykorzystaniu materiału biologicznego z [[Saint John (rzeka w Ameryce Północnej)|St John River]]{{r|restytucja|restytucja2}}. Populacje zasiedlające kanadyjskie rzeki St John i St Lawrence powstały przypuszczalnie, odpowiednio, 9000 i 7400 lat temu{{r|Baltyk}}.
Dawniej uważano, że w [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] żył [[jesiotr zachodni]] (''Acipenser sturio''). W [[1996]] w [[Estonia|Estonii]] złowiono wielkiego jesiotra i zbadano jego [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]]. Okazało się, że jest bliżej spokrewniony z jesiotrem ostronosym ze wschodnich brzegów [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]] niż z jesiotrem zachodnim. Również analizy genetyczne pradawnych populacji jesiotrów z Polski – jednej z III wieku p.n.e., a drugiej z IX–XIII wieku n.e. – potwierdziły ich bliskie pokrewieństwo z kanadyjskimi populacjami ''A. oxyrinchus''{{r|Stankovic}}. Jesiotr ostronosy skolonizował Bałtyk prawdopodobnie 4–5 tysięcy lat temu, a od co najmniej 2 tysięcy jest tam dominującym gatunkiem jesiotra. Niektóre okazy archeologiczne i muzealne mają [[allel]]e typowe dla jesiotra zachodniego, co wskazuje, że między tymi gatunkami doszło do [[krzyżowanie|hybrydyzacji]], prawdopodobnie jeszcze zanim jesiotry ostronose skolonizowały Bałtyk{{r|Baltyk}}. Obecnie populacja bałtycka, określana nazwą '''jesiotr bałtycki''', uznawana jest za wymarłą, choć próbuje się ją [[restytucja gatunku|odtworzyć]] przy wykorzystaniu materiału biologicznego z [[Saint John (rzeka w Ameryce Północnej)|St. John River]]{{r|restytucja|restytucja2}}. Populacje zasiedlające kanadyjskie rzeki St. John i [[Rzeka Świętego Wawrzyńca|St. Lawrence]] powstały przypuszczalnie, odpowiednio, 9000 i 7400 lat temu{{r|Baltyk}}.
{{osobny artykuł|jesiotr bałtycki}}
{{osobny artykuł|jesiotr bałtycki}}


== Budowa ==
== Budowa ==
Ciało lekko spłaszczone grzbieto-brzusznie. Rostrum duże i silnie spłaszczone, u dorosłych osobników stanowi połowę długości głowy. Osiąga do 4 [[metr|m]] i 350 [[kilogram|kg]] masy ciała, przeciętnie 2,5 m i od 100 do 150 kg. [[Linia boczna]] jest wyraźnie widoczna.
Ciało lekko spłaszczone grzbieto-brzusznie. Rostrum duże i silnie spłaszczone, u dorosłych osobników stanowi połowę długości głowy. Osiąga do 4 m i 350 kg masy ciała, przeciętnie 2,5 m i od 100 do 150 kg. [[Linia boczna]] jest wyraźnie widoczna.


== Odżywianie ==
== Odżywianie ==
Jego pokarm stanowi [[fauna]] denna, którą wygrzebuje z miękkiego podłoża ryjkowatym pyskiem. Głównie są to [[mięczaki]], [[skorupiaki]], larwy owadów, niekiedy drobne ryby (babki i dobijaki).
Jego pokarm stanowi [[fauna]] denna, którą wygrzebuje z miękkiego podłoża ryjkowatym pyskiem. Głównie są to [[mięczaki]], [[skorupiaki]], larwy owadów, niekiedy drobne ryby (babki i dobijaki).


== Rozród ==
== Rozród ==
Jesiotr ostronosy do rozrodu potrzebuje chłodniejszej wody (13,3–17,8 °C, a jesiotr zachodni co najmniej 20 °C). Masa ciała dojrzałych wędrujących samców wynosi 30–45 kg, a samic 50–110 kg. Długość życia nawet 35 lat.
Jesiotr ostronosy do rozrodu potrzebuje chłodniejszej wody (13,3–17,8 °C, a jesiotr zachodni co najmniej 20 °C). Masa ciała dojrzałych wędrujących samców wynosi 30–45 kg, a samic 50–110 kg. Długość życia nawet 35 lat.


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Ryby Polski]]
* [[Ryby Polski]]

== Uwagi ==
{{Uwagi|
<ref name="uwaga1">Pozostałe gatunki z rodziny jesiotrowatych – przypuszczalnie z wyjątkiem jesiotra zachodniego – spotykane w Bałtyku to gatunki obce, zwykle uciekinierzy z hodowli.</ref>
}}


== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy|
{{Przypisy|
<ref name="Baltyk">{{cytuj pismo |autor = Danijela Popović, Hanna Panagiotopoulou, Mateusz Baca, Krzysztof Stefaniak, Paweł Mackiewicz, Daniel Makowiecki, Tim L. King, Jakub Gruchota, Piotr Węgleński, Anna Stanković |tytuł = The history of sturgeon in the Baltic Sea |czasopismo = Journal of Biogeography |wolumin = 41 |wydanie = 8 |strony = 1590–1602 |rok = 2014 |doi = 10.1111/jbi.12307 |język = en}}</ref>
* <ref name=Grabda>{{Cytuj książkę | tytuł= Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces |nazwisko=Grabda |imię=Eugeniusz|nazwisko2=Heese|imię2=Tomasz| rok=1991 | wydawca=Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie|miejsce=Koszalin}}</ref>
<ref name="Grabda">{{cytuj książkę |nazwisko = Grabda |imię = Eugeniusz |nazwisko2 = Heese |imię2 = Tomasz |tytuł = Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby Cyclostomata et Pisces |rok = 1991 |wydawca = Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie |miejsce = Koszalin}}</ref>
* <ref name=Kapusta>{{Cytuj pismo | autor = Kapusta i in | tytuł = Wzrost i rozsiedlenie jesiotrów atlantyckich Acipenser oxyrinchus Mitchill wprowadzonych do Drwęcy | czasopismo = Komunikaty Rybackie | wolumin = 6 | strony = 6–8 | data = 2010}}</ref>
<ref name="Kapusta">{{cytuj pismo |autor = Kapusta i in |tytuł = Wzrost i rozsiedlenie jesiotrów atlantyckich Acipenser oxyrinchus Mitchill wprowadzonych do Drwęcy |czasopismo = Komunikaty Rybackie |wolumin = 6 |strony = 6–8 |data = 2010}}</ref>
* <ref name=Stankovic>{{Cytuj książkę |autor r=Ana Stanković |rozdział=The Past and Future of Sturgeons in Poland: The Genetic Approach |autor=Patrick Williot, Eric Rochard, Nathalie Desse-Berset, Frank Kirschbaum, Jörn Gessner (red.) |tytuł=Biology and Conservation of the European Sturgeon ''Acipenser sturio'' L. 1758. The Reunion of the European and Atlantic Sturgeons |wydawca=Springer Berlin Heidelberg |rok=2011 |strony=561–571 |adres rozdziału=http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-20611-5_42 |doi=10.1007/978-3-642-20611-5 |isbn=978-3-642-20611-5 |język=en}}</ref>
* <ref name=Baltyk>{{Cytuj pismo |autor=Danijela Popović, Hanna Panagiotopoulou, Mateusz Baca, Krzysztof Stefaniak, Paweł Mackiewicz, Daniel Makowiecki, Tim L. King, Jakub Gruchota, Piotr Węgleński, Anna Stanković |tytuł=The history of sturgeon in the Baltic Sea |czasopismo=Journal of Biogeography |wolumin=41 |wydanie=8 |strony=1590–1602 |rok=2014 |doi=10.1111/jbi.12307 |język=en}}</ref>
<ref name="restytucja">{{cytuj pismo |autor = Hanna Panagiotopoulou, Danijela Popović, Anna Stanković, Ryszard Kolman, Marek Raczkowski, Mirosław Szczepkowski |tytuł = Badania genetyczne biologicznego materiału wyjściowego do prac nad restytucją jesiotra bałtyckiego (<em>Acipenser oxyrinchus oxyrinchus </em>Mitchill) w Polsce |url = http://dev.infish.com.pl/wydawnictwo/KR/KR_numer/KR2012/Praca_2012_06_04.pdf |czasopismo = Komunikaty Rybackie |wolumin = 6 |wydanie = 131 |strony = 15–18 |rok = 2012}}</ref>
* <ref name=restytucja>{{Cytuj pismo |autor=Hanna Panagiotopoulou, Danijela Popović, Anna Stanković, Ryszard Kolman, Marek Raczkowski, Mirosław Szczepkowski |tytuł=Badania genetyczne biologicznego materiału wyjściowego do prac nad restytucją jesiotra bałtyckiego (</em>Acipenser oxyrinchus oxyrinchus<em> Mitchill) w Polsce |czasopismo=Komunikaty Rybackie |wolumin=6 |wydanie=131 |strony=15–18 |rok=2012 |url=http://dev.infish.com.pl/wydawnictwo/KR/KR_numer/KR2012/Praca_2012_06_04.pdf}}</ref>
<ref name="restytucja2">{{cytuj pismo |autor = R. Kolman, A. Kapusta, A. Duda, G. Wiszniewski |tytuł = Review of the current status of the Atlantic sturgeon<em> Acipenser oxyrinchus oxyrinchus</em>Mitchill 1815, in Poland: principles, previous experience, and results |czasopismo = Journal of Applied Ichthyology |wolumin = 27 |wydanie = 2 |strony = 186–191 |rok = 2011 |doi = 10.1111/j.1439-0426.2011.01680.x |język = en}}</ref>
<ref name="Stankovic">{{cytuj książkę |tytuł = Biology and Conservation of the European Sturgeon ''Acipenser sturio'' L. 1758. The Reunion of the European and Atlantic Sturgeons |inni = Patrick Williot, Eric Rochard, Nathalie Desse-Berset, Frank Kirschbaum, Jörn Gessner (red.) |autor r = Ana Stanković |rozdział = The Past and Future of Sturgeons in Poland: The Genetic Approach |wydawca = Springer Berlin Heidelberg |rok = 2011 |strony = 561–571 |adres rozdziału = http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-20611-5_42 |doi = 10.1007/978-3-642-20611-5 |isbn = 978-3-642-20611-5 |język = en}}</ref>
<ref name=restytucja2>{{Cytuj pismo |autor=R. Kolman, A. Kapusta, A. Duda, G. Wiszniewski |tytuł=Review of the current status of the Atlantic sturgeon </em>Acipenser oxyrinchus oxyrinchus<em> Mitchill 1815, in Poland: principles, previous experience, and results |czasopismo=Journal of Applied Ichthyology |wolumin=27 |wydanie=2 |strony=186–191 |rok=2011 |doi=10.1111/j.1439-0426.2011.01680.x |język=en}}</ref>
}}
}}


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{FishBase gatunek | id = 2593| nazwa = Acipenser oxyrinchus oxyrinchus| data = 21 lutego 2009}}
* {{FishBase gatunek | id = 2593| nazwa = Acipenser oxyrinchus oxyrinchus<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) -->| data = 21 lutego 2009}}
* {{FishBase gatunek | id = 26462| nazwa = Acipenser oxyrinchus desotoi| data = 21 lutego 2009}}
* {{FishBase gatunek | id = 26462| nazwa = Acipenser oxyrinchus desotoi| data = 21 lutego 2009}}
* {{IUCN |id = 245 |nazwa = Acipenser oxyrinchus |autor = St. R. Pierre, Parauka, F.M. (U.S. Fish, Wildlife Service) |data dostępu = 21 lutego 2009}}
* {{IUCN |id = 245 |nazwa = Acipenser oxyrinchus |autor = St. R. Pierre, Parauka, F.M. (U.S. Fish, Wildlife Service) |data dostępu = 21 lutego 2009}}
* {{cytuj książkę | tytuł= Mały słownik zoologiczny: ryby | rozdział = Jesiotr zachodni| data=1976 | wydawca=Wiedza Powszechna | miejsce=Warszawa}}
* {{cytuj książkę |tytuł = Mały słownik zoologiczny: ryby |rozdział = Jesiotr zachodni |data = 1976 |wydawca = Wiedza Powszechna |miejsce = Warszawa}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Terofal | imię = Fritz | nazwisko2 = Militz | imię2 = Claus | tytuł = Ryby morskie | rozdział = Jesiotr zachodni| data = 1996 | wydawca = GeoCenter | miejsce = Warszawa | isbn = 83-7129-306-2}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Terofal |imię = Fritz |nazwisko2 = Militz |imię2 = Claus |tytuł = Ryby morskie |rozdział = Jesiotr zachodni |data = 1996 |wydawca = GeoCenter |miejsce = Warszawa |isbn = 83-7129-306-2}}
* {{cytuj stronę| url = http://www.hel.univ.gda.pl/aktu/2002/jesiotry.htm
* {{cytuj stronę |url = http://www.hel.univ.gda.pl/aktu/2002/jesiotry.htm |tytuł = SENSACJA WIELKA JAK JESIOTR! Bałtyk zamieszkiwały jesiotry z Ameryki Północnej. |autor = Krzysztof E. Skóra |opublikowany = Stacja Morska UG w Helu |data dostępu = 21 lutego 2009}}
| tytuł = SENSACJA WIELKA JAK JESIOTR! Bałtyk zamieszkiwały jesiotry z Ameryki Północnej.
| opublikowany = Stacja Morska UG w Helu | data dostępu = 21 lutego 2009
| autor = Krzysztof E. Skóra}}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}

Wersja z 15:27, 29 maj 2021

Jesiotr ostronosy
Acipenser oxyrinchus[1]
Mitchill, 1815
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Podgromada

kostnochrzęstne

Rząd

jesiotrokształtne

Rodzina

jesiotrowate

Rodzaj

Acipenser

Gatunek

jesiotr ostronosy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Jesiotr ostronosy[3], jesiotr atlantycki[4] (Acipenser oxyrinchus, czasem pisane oxyrhynchus) – gatunek wędrownej, anadromicznej ryby z rodziny jesiotrowatych (Acipenseridae). Jedyny jesiotr naturalnie występujący w Bałtyku[a].

Podgatunki i historia ewolucyjna

Wyróżniono dwa podgatunki jesiotra ostronosego:

Dawniej uważano, że w Bałtyku żył jesiotr zachodni (Acipenser sturio). W 1996 w Estonii złowiono wielkiego jesiotra i zbadano jego DNA. Okazało się, że jest bliżej spokrewniony z jesiotrem ostronosym ze wschodnich brzegów Ameryki Północnej niż z jesiotrem zachodnim. Również analizy genetyczne pradawnych populacji jesiotrów z Polski – jednej z III wieku p.n.e., a drugiej z IX–XIII wieku n.e. – potwierdziły ich bliskie pokrewieństwo z kanadyjskimi populacjami A. oxyrinchus[5]. Jesiotr ostronosy skolonizował Bałtyk prawdopodobnie 4–5 tysięcy lat temu, a od co najmniej 2 tysięcy jest tam dominującym gatunkiem jesiotra. Niektóre okazy archeologiczne i muzealne mają allele typowe dla jesiotra zachodniego, co wskazuje, że między tymi gatunkami doszło do hybrydyzacji, prawdopodobnie jeszcze zanim jesiotry ostronose skolonizowały Bałtyk[6]. Obecnie populacja bałtycka, określana nazwą jesiotr bałtycki, uznawana jest za wymarłą, choć próbuje się ją odtworzyć przy wykorzystaniu materiału biologicznego z St. John River[7][8]. Populacje zasiedlające kanadyjskie rzeki St. John i St. Lawrence powstały przypuszczalnie, odpowiednio, 9000 i 7400 lat temu[6].

 Osobny artykuł: jesiotr bałtycki.

Budowa

Ciało lekko spłaszczone grzbieto-brzusznie. Rostrum duże i silnie spłaszczone, u dorosłych osobników stanowi połowę długości głowy. Osiąga do 4 m i 350 kg masy ciała, przeciętnie 2,5 m i od 100 do 150 kg. Linia boczna jest wyraźnie widoczna.

Odżywianie

Jego pokarm stanowi fauna denna, którą wygrzebuje z miękkiego podłoża ryjkowatym pyskiem. Głównie są to mięczaki, skorupiaki, larwy owadów, niekiedy drobne ryby (babki i dobijaki).

Rozród

Jesiotr ostronosy do rozrodu potrzebuje chłodniejszej wody (13,3–17,8 °C, a jesiotr zachodni co najmniej 20 °C). Masa ciała dojrzałych wędrujących samców wynosi 30–45 kg, a samic 50–110 kg. Długość życia nawet 35 lat.

Zobacz też

Uwagi

  1. Pozostałe gatunki z rodziny jesiotrowatych – przypuszczalnie z wyjątkiem jesiotra zachodniego – spotykane w Bałtyku to gatunki obce, zwykle uciekinierzy z hodowli.

Przypisy

  1. Acipenser oxyrinchus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Acipenser oxyrinchus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby – Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
  4. Kapusta i in. Wzrost i rozsiedlenie jesiotrów atlantyckich Acipenser oxyrinchus Mitchill wprowadzonych do Drwęcy. „Komunikaty Rybackie”. 6, s. 6–8, 2010. 
  5. Ana Stanković: The Past and Future of Sturgeons in Poland: The Genetic Approach. W: Biology and Conservation of the European Sturgeon Acipenser sturio L. 1758. The Reunion of the European and Atlantic Sturgeons. Patrick Williot, Eric Rochard, Nathalie Desse-Berset, Frank Kirschbaum, Jörn Gessner (red.). Springer Berlin Heidelberg, 2011, s. 561–571. DOI: 10.1007/978-3-642-20611-5. ISBN 978-3-642-20611-5. (ang.).
  6. a b Danijela Popović, Hanna Panagiotopoulou, Mateusz Baca, Krzysztof Stefaniak, Paweł Mackiewicz, Daniel Makowiecki, Tim L. King, Jakub Gruchota, Piotr Węgleński, Anna Stanković. The history of sturgeon in the Baltic Sea. „Journal of Biogeography”. 41 (8), s. 1590–1602, 2014. DOI: 10.1111/jbi.12307. (ang.). 
  7. Hanna Panagiotopoulou, Danijela Popović, Anna Stanković, Ryszard Kolman, Marek Raczkowski, Mirosław Szczepkowski. Badania genetyczne biologicznego materiału wyjściowego do prac nad restytucją jesiotra bałtyckiego (Acipenser oxyrinchus oxyrinchus Mitchill) w Polsce. „Komunikaty Rybackie”. 6 (131), s. 15–18, 2012. 
  8. R. Kolman, A. Kapusta, A. Duda, G. Wiszniewski. Review of the current status of the Atlantic sturgeon Acipenser oxyrinchus oxyrinchusMitchill 1815, in Poland: principles, previous experience, and results. „Journal of Applied Ichthyology”. 27 (2), s. 186–191, 2011. DOI: 10.1111/j.1439-0426.2011.01680.x. (ang.). 

Bibliografia