Rewolucja na granicie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Julo (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
51 999 edycji
m Julo przeniósł stronę Revolucja na granicie do Rewolucja na granicie: literówka w tytule
Julo (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
51 999 edycji
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, drobne techniczne, źródła/przypisy, infobox, przeniesienie refów na koniec
Linia 1: Linia 1:
{{Protest infobox
⚫
{{w edycji}}'''Rewolucja na''' '''granicie''' ({{Ukr.|Революція на граніті}}) – studencka akcja protestacyjna, mająca miejsce w [[Kijów|Kijowie]] na Ukrainie od 2 do 17 października 1990 r.<ref name="lesson-revolution-granite">[http://m.day.kyiv.ua/en/article/day-after-day/lesson-revolution-granite The lesson of the Revolution on Granite], ''[[Den (newspaper)|Den]]'' (4 October 2016)</ref> Jednym z postulatów studentów była rezygnacja [[Premierzy Ukrainy|przewodniczącego]] [[Rada Ministrów USRR|Rady Ministrów Ukraińskiej SRR]] [[Witalij Masoł|Witalija Masola]]<ref name="lesson-revolution-granite" />. W ostatnim dniu protestów Masol został zmuszony do rezygnacji i został zastąpiony przez [[Witold Fokin|Vitolda Fokina]].
|nazwa = Rewolucja na granicie
|grafika = Вимоги учасників студентського голодування.jpg
|opis grafiki = Postulaty protestujących studentów
|państwo = UKR
|miejsce wystąpień = [[Kijów]]
|początek wystąpień = [[2 października]] [[2014]]
|koniec wystąpień = [[17 października]] [[2014]]
|ofiary śmiertelne =
|ranni =
|aresztowani =
|przyczyny wystąpień =
|charakter wystąpień = okupowanie przez protestujących centralnego placu stolicy (miasteczko namiotowe), na którym ustawiono prowizoryczną scenę; strajki głodowe części uczestników
|rezultat wystąpień = przyjęcie przez parlament „Postanowienia Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR o rozpatrzeniu postulatów studentów, którzy głodują w mieście Kijowie od 2 października 1990 roku”; ustąpienie ze stanowiska premiera USSR; początek procesu odzyskania niepodległości przez Ukrainę
|współrzędne =
|commons = Category:Revolution on Granite
|wikinews =
}}
⚫
'''Rewolucja na granicie''' ({{Ukr.|Революція на граніті}}) – studencka akcja protestacyjna, mająca miejsce w [[Kijów|Kijowie]] na Ukrainie od 2 do 17 października 1990 r.{{odn|Hurska-Kowalczyk|2014|s=197}}<ref name="lesson" /> Jednym z postulatów studentów była rezygnacja [[Premierzy Ukrainy|przewodniczącego]] [[Rada Ministrów USRR|Rady Ministrów Ukraińskiej SRR]] [[Witalij Masoł|Witalija Masoła]]<ref name="lesson" />. W wyniku protestów Masoł został zmuszony do rezygnacji i został zastąpiony przez [[Witold Fokin|Witolda Fokina]].


Ukraina jako [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińska SRR]] była w tamtym czasie częścią [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]] (od 1922 r. aż do [[Deklaracja niepodległości Ukrainy|ogłoszenia niepodległości od Związku Radzieckiego]], co nastąpiło dopiero prawie rok później – 24 sierpnia 1991 r.), a Kijów był stolicą republiki związkowej ZSRR.
Ukraina jako [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińska SRR]] była w tamtym czasie częścią [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckiego]] (od 1922 r. aż do [[Deklaracja niepodległości Ukrainy|ogłoszenia niepodległości od Związku Radzieckiego]], co nastąpiło dopiero prawie rok później – 24 sierpnia 1991 r.), a Kijów był stolicą republiki związkowej ZSRR.


Rewolucja na granicie jest uważana za pierwszy poważny protest polityczny Ukrainy skoncentrowany na centralnym placu miasta, noszącego wówczas (od 1977 r.) nazwę placu Rewolucji Październikowej, a od 1991 r. [[Plac Niepodległości w Kijowie|Majdanu Niepodległości]]; pozostałe to [[Pomarańczowa rewolucja|Pomarańczowa Rewolucja]] 2004 i [[Euromajdan]] 2013–2014<ref name="Yekelchyk-revolution-granite">[https://books.google.com/books?id=UTZICgAAQBAJ&pg=PT17 ''The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know''] by [[Serhy Yekelchyk]], [[Oxford University Press]], 2015, {{ISBN|0190237287}} (Chapter 1 "Why Ukraine")</ref><ref name="first-maidan-kyiv_30892599">[https://www.rferl.org/a/the-revolution-on-granite-ukraine-s-first-maidan-kyiv/30892599.html The Revolution On Granite: Ukraine's 'First Maidan'], [[Radio Free Europe]] (16 October 2020</ref>.
„Rewolucja na granicie” jest uważana za pierwszy poważny protest polityczny Ukrainy skoncentrowany na centralnym placu stolicy, noszącego wówczas (od 1977 r.) nazwę placu Rewolucji Październikowej<ref name="RP" group="uwaga" />, a od 1991 r. [[Plac Niepodległości w Kijowie|Majdanu Niepodległości]]; pozostałe to [[Pomarańczowa rewolucja|Pomarańczowa Rewolucja]] 2004 i [[Euromajdan]] 2013–2014<ref name="conflict" /><ref name="first" />.


== Historia ==
== Przebieg wydarzeń ==
Ukraiński Związek Studentów powstał w sierpniu 1989 roku<ref name="lesson-revolution-granite">[http://m.day.kyiv.ua/en/article/day-after-day/lesson-revolution-granite The lesson of the Revolution on Granite], ''[[Den (newspaper)|Den]]'' (4 October 2016)</ref>. Po [[Wybory parlamentarne na Ukrainie w 1990 roku|wyborach parlamentarnych na Ukrainie w marcu 1990 roku]] organizacja ta była głęboko niezadowolona z ich wyników<ref name="Kalinichenko_10.2" />, wskutek których [[Komunistyczna Partia Ukrainy]] zdobyła 331 mandatów w Radzie Najwyższej Ukraińskiej SRR (parlamencie [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]] ) a Blok Demokratyczny jedynie 111 mandatów<ref name="Kalinichenko_10.2" />. Lider studencki {{Link-interwiki|Oles Doniy|uk|Доній Олександр Сергійович}} oświadczył, że Blok Demokratyczny powinien był zdobyć większość<ref name="Kalinichenko_10.2">{{Cytuj stronę|url=http://www-history.univer.kharkov.ua/e-library/kalinichenko_textbook/Kalinichenko_10.2.htm|język=Ukrainian}}</ref>. Następnie Związek Studentów rozpoczął przygotowania do protestu na dużą skalę, który później stał się znany jako Rewolucja na granicie<ref name="lesson-revolution-granite" />.
Ukraiński Związek Studentów powstał w sierpniu 1989 roku<ref name="lesson" />. Po [[Wybory parlamentarne na Ukrainie w 1990 roku|wyborach parlamentarnych na Ukrainie w marcu 1990 roku]] organizacja ta była głęboko niezadowolona z ich wyników<ref name="Kal" />, wskutek których [[Komunistyczna Partia Ukrainy]] zdobyła 331 mandatów w Radzie Najwyższej Ukraińskiej SRR (parlamencie [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]]) a Blok Demokratyczny jedynie 111 mandatów<ref name="Kal" />{{odn|Hurska-Kowalczyk|2014|s=202}}. Lider studencki {{Link-interwiki|Ołes Donij|uk|Доній Олександр Сергійович}} oświadczył, że Blok Demokratyczny powinien był zdobyć większość<ref name="Kal" />. Następnie Związek Studentów rozpoczął przygotowania do protestu na dużą skalę, który później stał się znany jako „Rewolucja na granicie”<ref name="lesson" />.


2 października 1990 roku studenci ogłosili [[strajk głodowy]] i zajęli [[Kijów|kijowski]] plac [[Rewolucja październikowa|Rewolucji Październikowej]]<ref name="lesson-revolution-granite">[http://m.day.kyiv.ua/en/article/day-after-day/lesson-revolution-granite The lesson of the Revolution on Granite], ''[[Den (newspaper)|Den]]'' (4 October 2016)</ref>. Podjęli decyzję o nieskorzystaniu z pierwotnie zaplanowanego miejsca protestu w Parku Maryjskim, ponieważ miejsce to było wypełnione [[Milicja w Rosji|milicją]] (sowiecką policją)<ref name="lesson-revolution-granite" /><ref name="istpravda246" />. Dzień rozpoczął się wiecem, w którym wzięło udział 100 tys. osób, zainicjowanym przez [[Ludowy Ruch Ukrainy|Ukraiński Ruch Ludowy]], Ukraińską Partię Republikańską i inne mniejsze organizacje [[Nacjonalizm ukraiński|patriotyczne]]<ref name="lesson-revolution-granite" />. Podczas protestu w solidarności ze studentami odbyły się różne inne marsze, których uczestników liczono w dziesiątki tysięcy<ref name="first-maidan-kyiv_30892599">[https://www.rferl.org/a/the-revolution-on-granite-ukraine-s-first-maidan-kyiv/30892599.html The Revolution On Granite: Ukraine's 'First Maidan'], [[Radio Free Europe]] (16 October 2020</ref>. Również organizacje robotnicze zebrały się w tej sprawie, wzywając do ogólnokrajowych strajków<ref name="first-maidan-kyiv_30892599" />. Podczas protestu wybitne osobistości kultury, politycy opozycji i [[Radzieccy dysydenci|sowieccy dysydenci]] odwiedzili studentów, aby wyrazić swoje poparcie<ref name="first-maidan-kyiv_30892599" />. W jednym z pierwszych dni protestów protestujących odwiedził przewodniczący Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR [[Łeonid Krawczuk|Leonid Krawczuk]].
2 października 1990 roku studenci ogłosili [[strajk głodowy]] i zajęli [[Kijów|kijowski]] plac Rewolucji Październikowej<ref name="lesson" /><ref name="dzieje" /><ref name="PA" />. Podjęli decyzję o nieskorzystaniu z pierwotnie zaplanowanego miejsca protestu w Parku Maryjskim, ponieważ miejsce to było wypełnione [[Milicja w Rosji|milicją]] (sowiecką policją)<ref name="lesson" /><ref name="istpravda246" />. Dzień rozpoczął się wiecem, w którym wzięło udział 100 tys. osób, zainicjowanym przez [[Ludowy Ruch Ukrainy|Ukraiński Ruch Ludowy]], Ukraińską Partię Republikańską i inne mniejsze organizacje [[Nacjonalizm ukraiński|patriotyczne]]<ref name="lesson" />. Podczas protestu w solidarności ze studentami odbyły się różne inne marsze, których uczestników liczono w dziesiątki tysięcy<ref name="first" />. Również organizacje robotnicze zebrały się w tej sprawie, wzywając do ogólnokrajowych strajków<ref name="first" />. Podczas protestu wybitne osobistości kultury, politycy opozycji i [[Radzieccy dysydenci|sowieccy dysydenci]] odwiedzili studentów, aby wyrazić swoje poparcie<ref name="first" />. W jednym z pierwszych dni protestów protestujących odwiedził przewodniczący Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR [[Łeonid Krawczuk|Leonid Krawczuk]]{{odn|Hurska-Kowalczyk|2014|s=206}}.


Protestujący chcieli uniemożliwić podpisanie [[Związek Suwerennych Państw|nowego]] [[Traktat założycielski ZSRR|traktatu związkowego]], żądali nowych wielopartyjnych wyborów parlamentarnych najpóźniej wiosną 1991 roku. Domagali się, by Ukraińcy służbę wojskową (w [[Siły Zbrojne Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich|Siłach Zbrojnych ZSRR]] ) pełnili tylko w [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej]], by znacjonalizowano majątek Komunistycznej Partii Ukrainy i [[Komsomoł|Komsomołu]] oraz żądali dymisji [[Premierzy Ukrainy|Przewodniczącego]] [[Rada Ministrów USRR|Rady Ministrów Ukraińskiej SRR]] [[Witalij Masoł|Witalija Masola]]<ref name="lesson-revolution-granite">[http://m.day.kyiv.ua/en/article/day-after-day/lesson-revolution-granite The lesson of the Revolution on Granite], ''[[Den (newspaper)|Den]]'' (4 October 2016)</ref>. Żądanie niepodpisywania nowo proponowanego Traktatu Związkowego, który przekształciłby [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]] w [[Związek Suwerennych Państw|Związek Suwerennych Republik Radzieckich]], był częścią ówczesnego odrodzenia [[Nacjonalizm ukraiński|ukraińskiego nacjonalizmu]]<ref name="first-maidan-kyiv_30892599">[https://www.rferl.org/a/the-revolution-on-granite-ukraine-s-first-maidan-kyiv/30892599.html The Revolution On Granite: Ukraine's 'First Maidan'], [[Radio Free Europe]] (16 October 2020</ref>.
Protestujący chcieli uniemożliwić podpisanie [[Związek Suwerennych Państw|nowego]] [[Traktat założycielski ZSRR|traktatu związkowego]], żądali nowych wielopartyjnych wyborów parlamentarnych najpóźniej wiosną 1991 roku. Domagali się, by Ukraińcy służbę wojskową (w [[Siły Zbrojne Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich|Siłach Zbrojnych ZSRR]]) pełnili tylko w [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej]], by znacjonalizowano majątek Komunistycznej Partii Ukrainy i [[Komsomoł]]u oraz żądali dymisji [[Premierzy Ukrainy|Przewodniczącego]] [[Rada Ministrów USRR|Rady Ministrów Ukraińskiej SRR]] [[Witalij Masoł|Witalija Masoła]]<ref name="lesson" /><ref name="dzieje" />. Żądanie niepodpisywania nowo proponowanego Traktatu Związkowego, który przekształciłby [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]] w [[Związek Suwerennych Państw|Związek Suwerennych Republik Radzieckich]], był częścią ówczesnego odrodzenia [[Nacjonalizm ukraiński|ukraińskiego nacjonalizmu]]<ref name="first" /><ref name="dzieje" />{{odn|Hurska-Kowalczyk|2014|s=204}}.


Pierwszego dnia protestu na placu zgromadziło się zaledwie kilkudziesięciu studentów z Kijowa, [[Lwów|Lwowa]], [[Kamieńskie|Dnieprodzierżyńska]], [[Iwano-Frankiwsk|Iwano-Frankiwska]] i kilku innych miast. W ciągu kilku dni było ich już kilkuset wraz z kilkudziesięcioma tysiącami wspierających ich Ukraińców. Studenci ustawili na placu [[namiot]]<nowiki/>y [[Zeltbahn|i półnamioty]]<ref name="conflict">[https://books.google.com/books?id=LzdICgAAQBAJ&pg=PA2 ''The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know''] by [[Serhy Yekelchyk]], [[Oxford University Press]], 2015, {{ISBN|0190237279}} (page 2)</ref>.
Pierwszego dnia protestu na placu zgromadziło się zaledwie kilkudziesięciu studentów z Kijowa, [[Lwów|Lwowa]], [[Kamieńskie|Dnieprodzierżyńska]], [[Iwano-Frankiwsk]]a i kilku innych miast. W ciągu kilku dni było ich już kilkuset wraz z kilkudziesięcioma tysiącami wspierających ich Ukraińców. Studenci ustawili na placu [[namiot]]<nowiki/>y [[Zeltbahn|i półnamioty]]<ref name="conflict" />.


Protest na granicie wziął swoją nazwę od ustawienia namiotów na [[Granit|granitowej]] nawierzchni placu<ref name="conflict" />. Spośród wszystkich protestujących około dwustu podjęło strajk głodowy ( przy czym wszyscy przeżyli akcję)<ref name="first-maidan-kyiv_30892599" />. Następnie przed Radą Najwyższą Ukraińskiej SRR utworzono kolejny obóz<ref name="first-maidan-kyiv_30892599">[https://www.rferl.org/a/the-revolution-on-granite-ukraine-s-first-maidan-kyiv/30892599.html The Revolution On Granite: Ukraine's 'First Maidan'], [[Radio Free Europe]] (16 October 2020</ref>. Ponieważ posłowie także stanęli po stronie studentów<ref name="first-maidan-kyiv_30892599" />, student Oles Doniy z [[Dnieprzański Uniwersytet Narodowy im. Ołesia Honczara|Dnieprzańskiego Uniwersytetu Narodowego]] przedłożył postulaty protestujących w parlamencie USRR<ref name="istpravda627" /><ref name="first-maidan-kyiv_30892599" />.
Protest na granicie wziął swoją nazwę od ustawienia namiotów na [[granit]]owej nawierzchni placu{{odn|Hurska-Kowalczyk|2014|s=197|loc=przypis 1}}<ref name="conflict" />. Spośród wszystkich protestujących około dwustu podjęło strajk głodowy (przy czym wszyscy przeżyli akcję)<ref name="first" />. Następnie przed Radą Najwyższą Ukraińskiej SRR utworzono kolejny obóz<ref name="first" />. Ponieważ posłowie także stanęli po stronie studentów<ref name="first" />, student Ołes Donij z [[Dnieprzański Uniwersytet Narodowy im. Ołesia Honczara|Dnieprzańskiego Uniwersytetu Narodowego]] przedłożył postulaty protestujących w parlamencie USRR<ref name="first" /><ref name="istpravda627" />.


17 października 1990 r. Masol został zmuszony do rezygnacji i został zastąpiony przez [[Witold Fokin|Witolda Fokina]]. Cztery pozostałe postulaty studentów nie zostały początkowo spełnione<ref name="lesson-revolution-granite">[http://m.day.kyiv.ua/en/article/day-after-day/lesson-revolution-granite The lesson of the Revolution on Granite], ''[[Den (newspaper)|Den]]'' (4 October 2016)</ref>. Wkrótce jednak pobór wojskowy został ograniczony do terytorium Ukrainy, nowy planowany traktat unijny nie został wzięty pod uwagę, a wielopartyjne wybory miały się odbyć w [[Wybory parlamentarne na Ukrainie w 1994 roku|wyborach parlamentarnych na Ukrainie w 1994 roku]]<ref name="key">[https://www.opendemocracy.net/od-russia/tom-junes/where-does-key-to-political-change-in-post-soviet-space-lie Where does the key to political change lie in the post-Soviet space?], [[openDemocracy]] (23 August 2016)</ref>.
23 października 1990 r. Rada Najwyższa USRR przyjęłą rezygnację Witalija Masoła{{odn|Hurska-Kowalczyk|2014|s=197}}; został on zastąpiony przez [[Witold Fokin|Witolda Fokina]]. Cztery pozostałe postulaty studentów nie zostały początkowo spełnione<ref name="lesson" />. Wkrótce jednak pobór wojskowy został ograniczony do terytorium Ukrainy, nowy planowany traktat związkowy nie został wzięty pod uwagę, a wielopartyjne wybory odbyły się cztery lata później – w [[Wybory parlamentarne na Ukrainie w 1994 roku|wyborach parlamentarnych na Ukrainie w 1994 roku]]<ref name="key" />.


== Skutki długoterminowe ==
== Skutki długoterminowe ==
Różni organizatorzy Rewolucji na granicie później stali się wiodącymi postaciami w organizacji [[Pomarańczowa rewolucja|Pomarańczowej Rewolucji]] w 2004 roku<ref name="conflict">[https://books.google.com/books?id=LzdICgAAQBAJ&pg=PA2 ''The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know''] by [[Serhy Yekelchyk]], [[Oxford University Press]], 2015, {{ISBN|0190237279}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0190237279|0190237279]] (page 2)</ref>; Mychajło Swistowicz i [[Wjaczesław Kyryłenko]] rozpoczęli karierę polityczną od udziału w rewolucji na granicie<ref name="first-maidan-kyiv_30892599">[https://www.rferl.org/a/the-revolution-on-granite-ukraine-s-first-maidan-kyiv/30892599.html The Revolution On Granite: Ukraine's 'First Maidan'], [[Radio Free Europe]] (16 October 2020</ref>.
Część organizatorów „Rewolucji na granicie” później stali się wiodącymi postaciami w organizacji [[Pomarańczowa rewolucja|Pomarańczowej Rewolucji]] w 2004 roku<ref name="conflict" />; {{link-interwiki|Mychajło Swistowicz|uk|Свистович Михайло Богданович}} i [[Wjaczesław Kyryłenko]] rozpoczęli karierę polityczną od udziału w „rewolucji na granicie”<ref name="first" />.


Rewolucja na granicie jest postrzegana jako pierwszy poważny protest polityczny na Majdanie Niepodległości, późniejsze – [[Pomarańczowa rewolucja|Pomarańczowa Rewolucja]] z 2004 roku i [[Euromajdan]] 2013-2014<ref name="Yekelchyk-revolution-granite">[https://books.google.com/books?id=UTZICgAAQBAJ&pg=PT17 ''The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know''] by [[Serhy Yekelchyk]], [[Oxford University Press]], 2015, {{ISBN|0190237287}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0190237287|0190237287]] (Chapter 1 "Why Ukraine")</ref><ref name="conflict">[https://books.google.com/books?id=LzdICgAAQBAJ&pg=PA2 ''The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know''] by [[Serhy Yekelchyk]], [[Oxford University Press]], 2015, {{ISBN|0190237279}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0190237279|0190237279]] (page 2)</ref><ref name="key">[https://www.opendemocracy.net/od-russia/tom-junes/where-does-key-to-political-change-in-post-soviet-space-lie Where does the key to political change lie in the post-Soviet space?], [[openDemocracy]] (23 August 2016)</ref> – w dużej mierze naśladowały styl protestu rewolucji na granicie: zajęcie dużego placu i zbudowanie tam sceny, na której występowali artyści<ref name="first-maidan-kyiv_30892599">[https://www.rferl.org/a/the-revolution-on-granite-ukraine-s-first-maidan-kyiv/30892599.html The Revolution On Granite: Ukraine's 'First Maidan'], [[Radio Free Europe]] (16 October 2020</ref>.
„Rewolucja na granicie” jest postrzegana jako pierwszy poważny protest polityczny na Majdanie Niepodległości, późniejsze – [[Pomarańczowa rewolucja|Pomarańczowa Rewolucja]] z 2004 roku i [[Euromajdan]] 2013-2014<ref name="conflict" /><ref name="key" /> – w dużej mierze naśladowały styl protestu „rewolucji na granicie”: zajęcie dużego placu i zbudowanie tam sceny, na której występowali artyści<ref name="first" />.


== Przypisy ==
== Uwagi ==
{{Uwagi|
⚫
{{Przypisy|30em
<ref name="RP">Zanim w 1977 roku nadano nazwę placu [[Rewolucja Październikowa|Rewolucji Październikowej]] (''площа Жовтневої революції''), nosił on od 1935 nazwę majdanu imienia Kalinina (''майдан імені Калініна'') upamiętniającą sowieckiego polityka [[Michaił Kalinin|Michaiła Kalinina]].</ref>
}}
}}

⚫
== Przypisy ==
<references responsive>
<ref name="conflict">[https://books.google.com/books?id=LzdICgAAQBAJ&pg=PA2 ''The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know''], [[Serhy Yekelchyk]], [[Oxford University Press]], 2015, {{ISBN|0190237279}}.</ref>
<ref name="dzieje">{{cytuj stronę |url = https://dzieje.pl/aktualnosci/ukraina-25-lat-temu-rozpoczela-sie-studencka-rewolucja-na-granicie |tytuł = Ukraina: 25 lat temu rozpoczęła się studencka Rewolucja na Granicie |nazwisko = Junko |imię = Jarosław |data = 2015-10-02 |opublikowany = dzieje.pl (PAP) |język = pl |data dostępu = 2022-06-02}}</ref>
<ref name="first">[https://www.rferl.org/a/the-revolution-on-granite-ukraine-s-first-maidan-kyiv/30892599.html The Revolution On Granite: Ukraine’s 'First Maidan'], [[Radio Wolna Europa]], 16.10.2020.</ref>
<ref name="istpravda246">[http://www.istpravda.com.ua/artefacts/2013/10/2/137246/#0 „Revolution on Granite”. Photos of October 1990], Ukraińska Prawda, {{in lang|uk}} (dostęp: 2017-11-11).</ref>
<ref name="istpravda627">[http://www.istpravda.com.ua/artefacts/2010/10/2/627/ Photo-chronology of the student revolution of the 1990s], ''Ukraińska Prawda'', {{in lang|uk}} (dostęp: 2017-12-10).</ref>
<ref name="Kal">{{cytuj stronę |url = https://web.archive.org/web/20080512070738/http://www-history.univer.kharkov.ua/e-library/kalinichenko_textbook/Kalinichenko_10.2.htm |tytuł = ІСТОРІЯ УКРАЇНИ. ЧАСТИНА ІІІ: 1917-2003 рр.: Підручник для історичних факультетів вищих навчальних закладів. |język = Uk}}</ref>
<ref name="key">[https://www.opendemocracy.net/od-russia/tom-junes/where-does-key-to-political-change-in-post-soviet-space-lie Where does the key to political change lie in the post-Soviet space?], openDemocracy, 23.08.2016.</ref>
<ref name="lesson">[http://m.day.kyiv.ua/en/article/day-after-day/lesson-revolution-granite The lesson of the Revolution on Granite], ''Den'', 4.10.2016)<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY OKRĄGŁE) -->.</ref>
<ref name="PA">{{cytuj stronę |url = https://www.tygodnikpowszechny.pl/rewolucja-na-granicie-165319 |tytuł = Rewolucja na granicie |autor = [[Piotr Andrusieczko]] |data = 2020-10-19 |opublikowany = [[Tygodnik Powszechny]] |język = pl |data dostępu = 2022-06-02}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{Cytuj |autor = Liana Hurska-Kowalczyk |tytuł = Studencka „rewolucja na granicie” w kontekście przemian społeczno-politycznych w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej |url = https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/22855/1/Hurska-Kowalczyk.pdf |czasopismo = Środkowoeuropejskie Studia Polityczne |numer = 4 |miejsce = Poznań |wydawca = Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM |data = 2014 |s = 197–212 |issn = 1731-7517 |doi = 10.14746/ssp.2014.4.11 |język = pl |odn = tak}}

[[Kategoria:Nacjonalizm ukraiński]]
[[Kategoria:Nacjonalizm ukraiński]]
[[Kategoria:Rozpad ZSRR]]
[[Kategoria:Rozpad ZSRR]]

Wersja z 23:06, 2 cze 2022

Rewolucja na granicie
Ilustracja
Postulaty protestujących studentów
Państwo

 Ukraina

Miejsca wystąpień

Kijów

Początek wystąpień

2 października 2014

Koniec wystąpień

17 października 2014

Charakter wystąpień

okupowanie przez protestujących centralnego placu stolicy (miasteczko namiotowe), na którym ustawiono prowizoryczną scenę; strajki głodowe części uczestników

Rezultat wystąpień

przyjęcie przez parlament „Postanowienia Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR o rozpatrzeniu postulatów studentów, którzy głodują w mieście Kijowie od 2 października 1990 roku”; ustąpienie ze stanowiska premiera USSR; początek procesu odzyskania niepodległości przez Ukrainę

brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Rewolucja na granicie (ukr. Революція на граніті) – studencka akcja protestacyjna, mająca miejsce w Kijowie na Ukrainie od 2 do 17 października 1990 r.[1][2] Jednym z postulatów studentów była rezygnacja przewodniczącego Rady Ministrów Ukraińskiej SRR Witalija Masoła[2]. W wyniku protestów Masoł został zmuszony do rezygnacji i został zastąpiony przez Witolda Fokina.

Ukraina jako Ukraińska SRR była w tamtym czasie częścią Związku Radzieckiego (od 1922 r. aż do ogłoszenia niepodległości od Związku Radzieckiego, co nastąpiło dopiero prawie rok później – 24 sierpnia 1991 r.), a Kijów był stolicą republiki związkowej ZSRR.

„Rewolucja na granicie” jest uważana za pierwszy poważny protest polityczny Ukrainy skoncentrowany na centralnym placu stolicy, noszącego wówczas (od 1977 r.) nazwę placu Rewolucji Październikowej[a], a od 1991 r. Majdanu Niepodległości; pozostałe to Pomarańczowa Rewolucja 2004 i Euromajdan 2013–2014[3][4].

Przebieg wydarzeń

Ukraiński Związek Studentów powstał w sierpniu 1989 roku[2]. Po wyborach parlamentarnych na Ukrainie w marcu 1990 roku organizacja ta była głęboko niezadowolona z ich wyników[5], wskutek których Komunistyczna Partia Ukrainy zdobyła 331 mandatów w Radzie Najwyższej Ukraińskiej SRR (parlamencie Ukraińskiej SRR) a Blok Demokratyczny jedynie 111 mandatów[5][6]. Lider studencki Ołes Donij[[:d:{{{Q}}}#sitelinks-wikipedia|(inne języki)]] oświadczył, że Blok Demokratyczny powinien był zdobyć większość[5]. Następnie Związek Studentów rozpoczął przygotowania do protestu na dużą skalę, który później stał się znany jako „Rewolucja na granicie”[2].

2 października 1990 roku studenci ogłosili strajk głodowy i zajęli kijowski plac Rewolucji Październikowej[2][7][8]. Podjęli decyzję o nieskorzystaniu z pierwotnie zaplanowanego miejsca protestu w Parku Maryjskim, ponieważ miejsce to było wypełnione milicją (sowiecką policją)[2][9]. Dzień rozpoczął się wiecem, w którym wzięło udział 100 tys. osób, zainicjowanym przez Ukraiński Ruch Ludowy, Ukraińską Partię Republikańską i inne mniejsze organizacje patriotyczne[2]. Podczas protestu w solidarności ze studentami odbyły się różne inne marsze, których uczestników liczono w dziesiątki tysięcy[4]. Również organizacje robotnicze zebrały się w tej sprawie, wzywając do ogólnokrajowych strajków[4]. Podczas protestu wybitne osobistości kultury, politycy opozycji i sowieccy dysydenci odwiedzili studentów, aby wyrazić swoje poparcie[4]. W jednym z pierwszych dni protestów protestujących odwiedził przewodniczący Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR Leonid Krawczuk[10].

Protestujący chcieli uniemożliwić podpisanie nowego traktatu związkowego, żądali nowych wielopartyjnych wyborów parlamentarnych najpóźniej wiosną 1991 roku. Domagali się, by Ukraińcy służbę wojskową (w Siłach Zbrojnych ZSRR) pełnili tylko w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, by znacjonalizowano majątek Komunistycznej Partii Ukrainy i Komsomołu oraz żądali dymisji Przewodniczącego Rady Ministrów Ukraińskiej SRR Witalija Masoła[2][7]. Żądanie niepodpisywania nowo proponowanego Traktatu Związkowego, który przekształciłby Związek Radziecki w Związek Suwerennych Republik Radzieckich, był częścią ówczesnego odrodzenia ukraińskiego nacjonalizmu[4][7][11].

Pierwszego dnia protestu na placu zgromadziło się zaledwie kilkudziesięciu studentów z Kijowa, Lwowa, Dnieprodzierżyńska, Iwano-Frankiwska i kilku innych miast. W ciągu kilku dni było ich już kilkuset wraz z kilkudziesięcioma tysiącami wspierających ich Ukraińców. Studenci ustawili na placu namioty i półnamioty[3].

Protest na granicie wziął swoją nazwę od ustawienia namiotów na granitowej nawierzchni placu[12][3]. Spośród wszystkich protestujących około dwustu podjęło strajk głodowy (przy czym wszyscy przeżyli akcję)[4]. Następnie przed Radą Najwyższą Ukraińskiej SRR utworzono kolejny obóz[4]. Ponieważ posłowie także stanęli po stronie studentów[4], student Ołes Donij z Dnieprzańskiego Uniwersytetu Narodowego przedłożył postulaty protestujących w parlamencie USRR[4][13].

23 października 1990 r. Rada Najwyższa USRR przyjęłą rezygnację Witalija Masoła[1]; został on zastąpiony przez Witolda Fokina. Cztery pozostałe postulaty studentów nie zostały początkowo spełnione[2]. Wkrótce jednak pobór wojskowy został ograniczony do terytorium Ukrainy, nowy planowany traktat związkowy nie został wzięty pod uwagę, a wielopartyjne wybory odbyły się cztery lata później – w wyborach parlamentarnych na Ukrainie w 1994 roku[14].

Skutki długoterminowe

Część organizatorów „Rewolucji na granicie” później stali się wiodącymi postaciami w organizacji Pomarańczowej Rewolucji w 2004 roku[3]; Mychajło Swistowicz[[:d:{{{Q}}}#sitelinks-wikipedia|(inne języki)]] i Wjaczesław Kyryłenko rozpoczęli karierę polityczną od udziału w „rewolucji na granicie”[4].

„Rewolucja na granicie” jest postrzegana jako pierwszy poważny protest polityczny na Majdanie Niepodległości, późniejsze – Pomarańczowa Rewolucja z 2004 roku i Euromajdan 2013-2014[3][14] – w dużej mierze naśladowały styl protestu „rewolucji na granicie”: zajęcie dużego placu i zbudowanie tam sceny, na której występowali artyści[4].

Uwagi

  1. ↑ Zanim w 1977 roku nadano nazwę placu Rewolucji Październikowej (площа Жовтневої революції), nosił on od 1935 nazwę majdanu imienia Kalinina (майдан імені Калініна) upamiętniającą sowieckiego polityka Michaiła Kalinina.

Przypisy

  1. ↑ a b Hurska-Kowalczyk 2014 ↓, s. 197.
  2. ↑ a b c d e f g h i The lesson of the Revolution on Granite, Den, 4.10.2016).
  3. ↑ a b c d e The Conflict in Ukraine: What Everyone Needs to Know, Serhy Yekelchyk, Oxford University Press, 2015, ISBN 0-19-023727-9.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k The Revolution On Granite: Ukraine’s 'First Maidan', Radio Wolna Europa, 16.10.2020.
  5. ↑ a b c ІСТОРІЯ УКРАЇНИ. ЧАСТИНА ІІІ: 1917-2003 рр.: Підручник для історичних факультетів вищих навчальних закладів.. (ukr.).
  6. ↑ Hurska-Kowalczyk 2014 ↓, s. 202.
  7. ↑ a b c Jarosław Junko: Ukraina: 25 lat temu rozpoczęła się studencka Rewolucja na Granicie. dzieje.pl (PAP), 2015-10-02. [dostęp 2022-06-02]. (pol.).
  8. ↑ Piotr Andrusieczko: Rewolucja na granicie. Tygodnik Powszechny, 2020-10-19. [dostęp 2022-06-02]. (pol.).
  9. ↑ „Revolution on Granite”. Photos of October 1990, Ukraińska Prawda, (ukr.) (dostęp: 2017-11-11).
  10. ↑ Hurska-Kowalczyk 2014 ↓, s. 206.
  11. ↑ Hurska-Kowalczyk 2014 ↓, s. 204.
  12. ↑ Hurska-Kowalczyk 2014 ↓, przypis 1, s. 197.
  13. ↑ Photo-chronology of the student revolution of the 1990s, Ukraińska Prawda, (ukr.) (dostęp: 2017-12-10).
  14. ↑ a b Where does the key to political change lie in the post-Soviet space?, openDemocracy, 23.08.2016.

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rewolucja_na_granicie&oldid=67315780”