Hals (żeglarstwo)

Hals – termin w żeglarstwie określający trzy odrębne zagadnienia:

• Hals (lina) – lina olinowania ruchomego;
• Hals (prawy/lewy) – pojęcie związane z prawem drogi;
• Hals (droga) – odcinek drogi pokonywany lub pokonany pomiędzy zwrotami przez jednostkę pływającą o napędzie żaglowym;

Hals (lina)

Schemat olinowania występującego przy dolnym liku ożaglowania skośnego. Hals oznaczony jako 6.

Lina olinowania ruchomego służąca w ogólności do mocowania rogu halsowego żagla do drzewców takich jak maszt czy boom. W zależności od rodzaju ożaglowania oraz typu żagla może przybierać różne formy. I tak może służyć m.in. do regulacji:

• pionowego usytuowania żagla mającego w czasie pracy róg halsowy wysoko nad pokładem np. latacz i topsel;
• poziomego położenia rogów szotowych żagla rejowego nie mającego pod sobą rei – np. rejowego fokżagla.

• Halsem lub halslinką nazywany bywa przewiąz (sejzing) mocujący róg halsowy żagla. Przy refowaniu sejzing ten nazywany jest refhalsem.

• Cunningham jest odmianą halsu. To linka dająca się w trakcie żeglugi wybierać bądź luzować i zamocowana jest do remizki znajdującej się w dolnej części liku przedniego żagla przymasztowego. Pozwala regulować napięcie liku przedniego, a przez to wpływać na kształt żagla. Stosowana na jednostkach regatowych.

• Hals latacza – zamocowany jest do rogu halsowego żagla, następnie przez blok zwrotny na noku (zewnętrznym końcu) bukszprytu biegnie do kołkowinicy na pokładzie. Przy stawianiu latacza wybierany jest fał i równocześnie luzowany hals. Kiedy żagiel osiągnie właściwe pionowe (zwykle maksymalnie górne) położenia – jedna z lin jest obkładana, a druga mocno dobierana (napinana) i również obkładana. Przy zrzucaniu latacza luzowany jest fał, a wybierany kontrafał i hals. Kiedy róg halsowy osiągnie maksymalnie dolne położenie hals jest obkładany, a kontrafał wybierany aż do całkowitego zrzucenia żagla.

• Halsy żagla rejowego – do dolnych rogów żagla rejowego zamocowane są liny (szoty), które przy stawianiu żagla dociągają każdy z rogów do końca (noku) rei niższego piętra. W żaglu, który nie ma pod sobą rei szoty od dolnych rogów biegną skośnie w dół w kierunku rufy, do pokładu w okolicy nadburcia. Potrzebne są jednak jeszcze liny, które będą podczas pracy żagla działały antagonistycznie do szotów. Tę rolę spełniają halsy biegnąc od rogów żagla skośnie w dół w kierunku dziobu, w okolice nadburcia. Historycznie od nazwy tych lin pochodzi pojęcie żeglugi prawym/lewym halsem gdyż przy tylko jeden z halsów (nawietrzny) był wybierany na zadanym kursie podczas gdy drugi był luzowany.

Hals (prawy/lewy)

Termin określający generalne usytuowanie jednostki o napędzie żaglowym względem kierunku wiatru i pochodzący historycznie od nazwy liny w ożaglowaniu rejowym (patrz sekcja powyżej). Jeżeli burtą nawietrzną, tj. tą z której wieje wiatr, jest burta lewa, jednostka płynie lewym halsem, jeżeli prawa - prawym. Wyjątkiem jest żegluga kursem fordewind. Wtedy hals określany jest jako przeciwny do burty, na którą wyłożony jest główny żagiel tj. grot. Pojęcie halsu jest istotne ze względu na prawo drogi mówiące, że

• Jeżeli dwie jednostki o napędzie żaglowym zbliżają się do siebie kursami kolizyjnymi,

jednostka mająca wiatr z burty lewej – czyli poruszająca się lewym halsem

powinna ustąpić

jednostce mającej wiatr z burty prawej – czyli poruszającej się prawym halsem.

• Jeżeli jednostka ma wiatr dokładnie z tyłu, a główny żagiel niesie po lewej burcie

to jednostka porusza się prawym halsem.

Analogicznie, jeżeli żagiel ten jest po prawej burcie – jednostka porusza się lewym halsem.

Na jednostce o ożaglowaniu rejowym o halsie decyduje położenie największego żagla skośnego.

Pojęcie prawego/lewego halsu i wyżej przytoczona zasada prawa drogi dotyczy nie tylko jednostek pływających, ale także bojerów, żaglowozów – w pewnym zakresie wszystkich jednostek o napędzie wiatrowym.

Zobacz też

• Kurs względem wiatru
• Halsowanie

Bibliografia

• Encyklopedia żeglarstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, praca zbiorowa – red. Jacek Czajewski, ISBN 83-01-11914-4
• Jerzy W. Dziewulski: Wiadomości o jachtach żaglowych. Warszawa: Alma-Press, 2008, s. 384-386. ISBN 978-83-7020-358-0.