Świat przedstawiony: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
poprawa linków, szablony przypisów |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Świat przedstawiony''' – jeden ze składników [[ |
'''Świat przedstawiony''' – jeden ze składników [[utwór literacki|utworu literackiego]], reprezentuje ogół świata przedstawionego w utworze (czas akcji, miejsce akcji, bohaterów, zdarzenia, procesy życiowe, świat fizyczny itp.). |
||
Świat przedstawiony to całokształt zaprezentowanych w nim zjawisk (stanów rzeczy, procesów, przeżyć, działań ludzkich), będący przedmiotowym korelatem [[Semantyka (językoznawstwo)|semantycznej]] warstwy wypowiedzi literackiej: sfera fikcyjnych desygnatów (fikcja literacka) konstytuowana przez [[znaczenie|znaczenia]] słów, zdań i większych odcinków tekstu, narastająca wraz z jego rozwojem i organizująca się wedle określonych założeń kompozycyjnych (kompozycja). Budulcem świata przedstawionego jest wyzyskany przez autora materiał tematyczny, który podlega zabiegom selekcji, interpretacji i konstrukcji zgodnie z konkretnym zamysłem artystycznym, koncepcją teoriopoznawczą i intencją ideologiczną. Elementarnymi jednostkami konstrukcyjnymi świata przedstawionego są '''motywy'''; ich różnorodne kombinacje tworzą całości tego rodzaju, co postać literacka, fabuła, sytuacja liryczna; motywy dynamiczne kształtują czasowy wymiar świata przedstawionego (czas w dziele literackim), motywy statyczne, jego wymiary przestrzenne (przestrzeń w dziele literackim). |
Świat przedstawiony to całokształt zaprezentowanych w nim zjawisk (stanów rzeczy, procesów, przeżyć, działań ludzkich), będący przedmiotowym korelatem [[Semantyka (językoznawstwo)|semantycznej]] warstwy wypowiedzi literackiej: sfera fikcyjnych desygnatów (fikcja literacka) konstytuowana przez [[znaczenie|znaczenia]] słów, zdań i większych odcinków tekstu, narastająca wraz z jego rozwojem i organizująca się wedle określonych założeń kompozycyjnych (kompozycja). Budulcem świata przedstawionego jest wyzyskany przez autora materiał tematyczny, który podlega zabiegom selekcji, interpretacji i konstrukcji zgodnie z konkretnym zamysłem artystycznym, koncepcją teoriopoznawczą i intencją ideologiczną. Elementarnymi jednostkami konstrukcyjnymi świata przedstawionego są '''motywy'''; ich różnorodne kombinacje tworzą całości tego rodzaju, co postać literacka, fabuła, sytuacja liryczna; motywy dynamiczne kształtują czasowy wymiar świata przedstawionego (czas w dziele literackim), motywy statyczne, jego wymiary przestrzenne (przestrzeń w dziele literackim). |
||
Linia 10: | Linia 10: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* |
*{{Cytuj książkę|tytuł=Słownik terminów literackich|inni=Janusz Sławiński (red.)|wydawca= Zakład Narodowy im. Ossolińskich|miejsce=Wrocław|wydanie=4|rok=2002|isbn=8304046156|odn=tak}} |
||
*{{Cytuj książkę|imię=Roman|nazwisko=Ingarden|autor link=Roman Ingarden|tytuł=O dziele literackim: badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury |inni =M. Turowicz (tłum. z niem.)|miejsce=Warszawa|rok=1988|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]|wydanie=2|isbn=8301059087|odn=tak}} |
|||
* Roman Ingarden, O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, Warszawa 1988. |
|||
[[Kategoria:Teoria literatury]] |
[[Kategoria:Teoria literatury]] |
Wersja z 14:16, 11 paź 2016
Świat przedstawiony – jeden ze składników utworu literackiego, reprezentuje ogół świata przedstawionego w utworze (czas akcji, miejsce akcji, bohaterów, zdarzenia, procesy życiowe, świat fizyczny itp.).
Świat przedstawiony to całokształt zaprezentowanych w nim zjawisk (stanów rzeczy, procesów, przeżyć, działań ludzkich), będący przedmiotowym korelatem semantycznej warstwy wypowiedzi literackiej: sfera fikcyjnych desygnatów (fikcja literacka) konstytuowana przez znaczenia słów, zdań i większych odcinków tekstu, narastająca wraz z jego rozwojem i organizująca się wedle określonych założeń kompozycyjnych (kompozycja). Budulcem świata przedstawionego jest wyzyskany przez autora materiał tematyczny, który podlega zabiegom selekcji, interpretacji i konstrukcji zgodnie z konkretnym zamysłem artystycznym, koncepcją teoriopoznawczą i intencją ideologiczną. Elementarnymi jednostkami konstrukcyjnymi świata przedstawionego są motywy; ich różnorodne kombinacje tworzą całości tego rodzaju, co postać literacka, fabuła, sytuacja liryczna; motywy dynamiczne kształtują czasowy wymiar świata przedstawionego (czas w dziele literackim), motywy statyczne, jego wymiary przestrzenne (przestrzeń w dziele literackim).
Centralnym składnikiem świata przedstawionego, zapewniającym mu wewnętrzną koherencję i decydującym o jego całościowym układzie, jest temat. Świat przedstawiony stanowi zasadniczy wykładnik funkcji poznawczej dzieła. Będąc konstrukcją literacką poddaną działaniu założeń konwencjonalnych, obowiązujących w danym gatunku literackim, jest zarazem – w mniejszym lub większym stopniu – odpowiednikiem jakiejś rzeczywistości ludzkiej: psychologicznej, społecznej, historycznej. W tym zakresie podpadać może pod kryteria prawdy (prawda w dziele literackim) lub prawdopodobieństwa; w szczególności dotyczy to utworów epickich (epika) i dramatycznych (dramat).
O świecie przedstawionym, którego elementy lub ich układ (następstwo w czasie, związki przyczynowo-skutkowe, motywacja zdarzeń i zachowań postaci) zgodne są ze społecznie utwierdzonymi stereotypami poznawczymi, zwykło się mówić, że ma on charakter realistyczny (realizm); natomiast światu przedstawionemu budowanemu w opozycji do utrwalonego społecznie sposobu pojmowania rzeczywistości i praw nią rządzących przypisuje się znamiona fantastyczności (fantastyka). Niekiedy świat przedstawiony jest rozbudowanym znakiem wskazującym na treści bezpośrednio w dziele nie zakomunikowane. Dotarcie do nich poprzez elementy i relacje dane wprost w świecie przedstawionym wymaga od czytelnika specjalnych zabiegów interpretacyjnych; tak dzieje się w przypadku alegorii lub symbolu. Każdy jednak rodzaj świata przedstawionego stanowi sam przez się układ nie w pełni dookreślony, wzywający odbiorcę do odpowiednich precyzacji i dopełnień; określoność uzyskuje dopiero w procesie czytelniczej konkretyzacji dzieła literackiego.
Za twórcę pojęcia świata przedstawionego uważany jest Roman Ingarden.
Bibliografia
- Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wyd. 4. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04615-6.
- Roman Ingarden: O dziele literackim: badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury. M. Turowicz (tłum. z niem.). Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1988. ISBN 83-01-05908-7.