Tsunami

Animacja przedstawiająca fale tsunami podczas trzęsienia ziemi na Oceanie Indyjskim w 2004

Prędkość rozchodzenia się tsunami po trzęsieniu ziemi w Chile w 1960

Tsunami w Tajlandii, grudzień 2004

Tsunami (jap. 津波 – tsunami – fala portowa (tsu – port, nami – fala)) – fala oceaniczna wywołana podwodnym trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu bądź osuwiskiem ziemi (lub cieleniem się lodowców), rzadko w wyniku upadku meteorytu.

Fale rozchodzą się pierścieniowo od miejsca jej wzbudzenia. Na pełnym morzu przejście fali tsunami, poruszającej się z wielką prędkością (do 900 km/h), może być nawet niezauważone, ponieważ długość tych fal dochodzi do kilkuset kilometrów, ale ich wysokość nie przekracza kilkudziesięciu centymetrów. Dopiero w strefie brzegowej może ona osiągnąć wysokość kilkudziesięciu metrów niszcząc nadbrzeżne miejscowości. Najczęściej występuje w basenie Oceanu Spokojnego. Może osiągać brzeg jako łamiąca się fala, ściana wody lub podobnym do przypływu zalaniem.

Rodzaje tsunami

Wyróżnia się trzy rodzaje tsunami:

1. lokalne – miejsce wzbudzenia fali znajduje się blisko wybrzeża, a czas jej przybycia wynosi do pół godziny,
2. regionalne – fale mogą zagrozić większemu obszarowi przybrzeżnemu (juhu), czas przybycia do 5 godzin od wzbudzenia,
3. ponadregionalne (pacyficzne) – mogą objąć wiele obszarów po obu stronach Pacyfiku, czas przybycia fali od kilku do kilkunastu godzin w zależności od odległości wzbudzenia.

Historyczne tsunami

(od najnowszych wydarzeń po najstarsze)

• 26 grudnia 2004 – trzęsienie ziemi na Oceanie Indyjskim zniszczyło wybrzeża kilku krajów Azji i Afryki, ok. 294 tys. zabitych.
• 17 lipca 1998 – trzęsienie ziemi u wybrzeży Papui-Nowej Gwinei, 2200 zabitych.
• 1993 – trzęsienie ziemi u wybrzeży Japonii, fala o wysokości 60 cm na otwartych wodach wzrosła do 30 metrów zbliżając się do lądu.
• 27 marca 1964 – "trzęsienie wielkopiątkowe" wywołało tsunami, które zniszczyło zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej.
• 1960 – trzęsienie ziemi w Chile wywołało jedną z najwyższych fal tsunami, która dotarła do wybrzeży Japonii .
• 10 lipca 1958 – największe zarejestrowane w historii tsunami (megatsunami, iminami) zanotowano w Lituya Bay na Alasce, fala powstała w wyniku trzęsienia ziemi osiągnęła wysokość 524 m. Bezpośrednią przyczyną uzyskania przez falę gigantycznych rozmiarów było osunięcie się gruntu wywołane trzęsieniem.
• 1946 – trzęsienie ziemi na Aleutach, tsunami zaatakowało Hawaje i Alaskę, 196 ofiar, po tej katastrofie powstał system ostrzegania przed tsunami na Pacyfiku, gdyż Hawajczycy uznali doniesienie o tsunami za żart prima aprilisowy,
• 1883 – wybuch wulkanu Krakatau wywołał fale tsunami na Oceanie Indyjskim i Spokojnym,
• 1755 – trzęsienie ziemi w Lizbonie i wywołane przez nie tsunami zniszczyło stolicę Portugalii,
• ok. 1450 p.n.e. – wybuch wulkanu na greckiej wyspie Santoryn,
• 6100 p.n.e. i wcześniej – osuwiska Storegga wywołały kilka tsunami w północnej części Atlantyku.

Zobacz też

• Krater Silverpit

Linki zewnętrzne

• Lituya Bay Mega Tsunami
• Artykuł: "Tsunami – potwór z głębin"
• Tsunami – animacja komputerowa

materiał pochodzi z Akademickiej Telewizji Naukowej – ATVN.pl

• http://atvn.pl/archiwum_pliki/tsunami_cz_1.ram – 25 min – 06.IV.2005
• http://atvn.pl/archiwum_pliki/tsunami_cz_2.ram – 29 min – 07.IV.2005

(Jak oglądać?) Szablon:Link FA Szablon:Link FA