Takson: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
zobacz też |
m Wspomagane przez robota ujednoznacznienie: Przegląd zagadnień z zakresu biologii - Zmieniono link(i) Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Przegląd zagadnień z zakresu biologii |
||
Linia 121: | Linia 121: | ||
* [[typ nomenklatoryczny]] |
* [[typ nomenklatoryczny]] |
||
* [[klasyfikacja biologiczna]] |
* [[klasyfikacja biologiczna]] |
||
* [[przegląd zagadnień z zakresu biologii]] |
* [[Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Przegląd zagadnień z zakresu biologii|przegląd zagadnień z zakresu biologii]] |
||
{{Przypisy|stopień= ===}} |
{{Przypisy|stopień= ===}} |
||
=== Bibliografia === |
=== Bibliografia === |
Wersja z 03:47, 28 mar 2010
Takson – jednostka taksonomiczna zdefiniowana przez taksonomów w systematyce organizmów jako grupa organizmów (populacja lub grupa populacji) zwykle uznawanych za filogenetycznie spokrewnione, wyróżniających się konkretną cechą różniącą je od innych jednostek taksonomicznych. Takson obejmuje wszystkie zawarte w nim taksony niższego poziomu[1]. Kryterium pokrewieństwa stosowane jest w systemach filogenetycznych, mimo że taksonem w zasadzie może być dowolna grupa organizmów[2].
Każdemu taksonowi przypisywana jest unikalna nazwa naukowa. W klasycznej systematyce ewolucyjnej określana jest też ranga konkretnej kategorii systematycznej danego taksonu. W kladystyce wyróżniane są jednostki taksonomiczne nazywane kladami, które często nie mieszczą się w stosunkowo wąskim zakresie kategorii systematycznych.
Podział taksonów
Ze względu na pochodzenie wyróżnia się:
- takson monofiletyczny – obejmuje wszystkich potomków wspólnego przodka
- takson polifiletyczny – obejmuje potomków różnych przodków
- takson parafiletyczny – obejmuje część potomków wspólnego przodka
Współczesna systematyka organizmów dąży do wyłonienia wyłącznie taksonów monofiletycznych.
Ze względu na złożoność wyróżnia się:
- takson monotypowy – obejmuje tylko jeden takson niższej rangi,
- takson politypowy – obejmuje co najmniej 2 taksony niższej rangi.
Nazewnictwo systematyczne
Organizmom klasyfikowanym w obrębie poszczególnych jednostek taksonomicznych nadawane są nazwy naukowe:
- uninominalne (jednoczłonowe) dla taksonów o randze wyższej od gatunku, np. Ericaceae (rodzina wrzosowate);
- binominalne (dwuczłonowe) dla gatunku, złożone z nazwy rodzaju, do którego gatunek należy, i epitetu gatunkowego, określającego ściśle dany gatunek;
- trynominalne (trójczłonowe) dla podgatunku.
Nazwy naukowe są powszechnie nazywane nazwami łacińskimi, ponieważ wywodzą się z łaciny lub są zlatynizowanymi nazwami pochodzącymi z innych języków.
Zwyczaj nadawania nazw łacińskich narodził się w czasach, gdy łacina była językiem powszechnie stosowanym przez ludzi nauki. Zasady nazewnictwa biologicznego są określane przez odpowiednie kodeksy nazewnictwa botanicznego i zoologicznego. Kodeksy te regulują zasady naukowego nazewnictwa roślin i zwierząt, nie omawiając nazewnictwa w innych językach. Mimo tego, że dla dużej części organizmów istnieją rodzime odpowiedniki nazwy naukowej, wiele roślin i zwierząt określa się mianem tradycyjnym, często bardzo odmiennym od nazwy naukowej. Przykładem może być Vaccinium myrtillus, czyli borówka czernica (polska nazwa zwyczajowa), zwana powszechnie borówką lub czarną jagodą.
- Osobne artykuły:
Pełna nazwa naukowa obejmuje również cytat, czyli nazwisko (lub jego standardowy skrót) autora diagnozy taksonomicznej oraz datę i źródło opublikowania diagnozy danego taksonu, np.:
- Rubus henrici-egonis Holub, Folia Geobot. Phytotax. 26: 334. 1991.
Często spotykana w nazwach naukowych duża litera L. oznacza, że autorem danej nazwy jest Karol Linneusz, szwedzki systematyk, który spopularyzował binominalne nazewnictwo gatunków.
- Osobne artykuły:
Przyrostki nazw
Dla taksonów powyżej rodzaju nazwy systematyczne tworzy się zazwyczaj z użyciem nazwy typowego rodzaju, dodając do niego standardowy przyrostek (sufiks), np. rodzaj Rosa (róża), rodzina Rosaceae (różowate), rząd Rosales (różowce). Przyrostki te zależą od królestwa i zebrane są w poniższej tabeli.
Takson / Ranga | Rośliny | Glony | Grzyby | Zwierzęta | Bakterie[3] |
---|---|---|---|---|---|
Gromada | -phyta | -mycota | |||
Podgromada | -phytina | -mycotina | |||
Klasa | -opsida | -phyceae | -mycetes | -ia | |
Podklasa | -idae | -phycidae | -mycetidae | -idae | |
Nadrząd | -anae | ||||
Rząd | -ales | -ales | |||
Podrząd | -ineae | -ineae | |||
Infrarząd | -aria | ||||
Nadrodzina | -acea | -oidea | |||
Rodzina | -aceae | -idae | -aceae | ||
Podrodzina | -oideae | -inae | -oideae | ||
Plemię | -eae | -ini | -eae | ||
Podplemię | -inae | -ina | -inae |
Uwagi:
- Dla zwierząt standardowe przyrostki ustalone są tylko dla taksonów nadrodziny i niższych (artykuł 29.2 ICZN).
- Nazwy taksonów wyższych od rodziny mogą być tworzone na podstawie typowego rodzaju lub też być opisowe, np. Magnoliophyta, Angiospermae, Dicotyledones.
Zobacz też
- ↑ Glossary. [w:] International Code of Zoological Nomenclature [on-line]. [dostęp 21 lutego 2010]. (ang.).
- ↑ Krzysztof Spalik: Klasyfikacja biologiczna. [w:] Krótki kurs systematyki [on-line]. Zielnik Wydziału Biologii UW. [dostęp 2010-02-23]. (pol.).
- ↑ Bacteriologocal Code (1990 Revision)
<ref>
o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. Wrocław: Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.