Odpuszczanie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 05:46, 14 lis 2014

Odpuszczanie – rodzaj obróbki cieplnej, której poddawana jest stal wcześniej zahartowana. Celem odpuszczania jest usunięcie naprężeń hartowniczych oraz zmiana własności fizycznych zahartowanej stali, a przede wszystkim zmniejszenie twardości, a podniesienie udarności zahartowanej stali.

Odpuszczanie polega na rozgrzaniu zahartowanego wcześniej przedmiotu do temperatury w granicach 150 do 650 °C, przetrzymywaniu w tej temperaturze przez pewien czas, a następnie schłodzeniu. W czasie odpuszczania całość lub część martenzytu zawartego w zahartowanej stali rozpada się, wydzielając bardzo drobne ziarna cementytu, tworząc fazy noszące nazwy „martenzyt odpuszczania”, „sorbit odpuszczania” i „troostyt odpuszczania”.

Przemiany zachodzące w martenzycie podczas nagrzewania można podzielić na cztery etapy. Śledzenie tych przemian umożliwiają badania dylatometryczne.

Pierwsze stadium, w temperaturze 80–200 °C, jest związane z rozkładem martenzytu i wydzieleniem w nim węgliku ε-Fe₂C o strukturze heksagonalnej. Następuje zmniejszenie stężenia węgla w martenzycie, zmniejszenie tetragonalności martenzytu i tworzy się martenzyt o sieci regularnej, tzw. martenzyt odpuszczania).
Drugie stadium, w temperaturze 200–300 °C, jest związane z dalszym wydzielaniem się w stopie węgliku ε, skutkiem czego zawartość węgla w martenzycie maleje do około 0,15%; równocześnie zachodzi dyfuzyjna przemiana austenitu szczątkowego w strukturę o charakterze bainitycznym; w etapie tym powstaje mieszanina ferrytu nieznacznie przesyconego węglem oraz węgliku ε. W miarę wydzielania się węglików z martenzytu stopień tetragonalności jego struktury sieciowej c/a maleje.
Trzecie stadium przebiega w temperaturze 300–400 °C. Następuje całkowite wydzielenie węgla z roztworu, a węglik ε ulega przemianie w cementyt; struktura otrzymana na tym etapie jest mieszaniną ferrytu i cementytu (troostyt odpuszczania).
Czwarte stadium przebiega w temperaturze 400–650 °C. Zachodzi koagulacja cząsteczek cementytu, wzrastająca ze wzrostem temperatury. Struktura otrzymana w tym zakresie temperatur, będąca mieszaniną ferrytu i cementytu, nazywa się sorbitem odpuszczania (cząstki cementytu mają kształt kulisty). Na tym etapie następuje całkowite usunięcie naprężeń.

Rodzaje odpuszczania ze względu na temperaturę

Odpuszczanie niskie

Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 150–250 °C. Celem jego jest usunięcie naprężeń hartowniczych, przy zachowaniu w strukturze wysokiego udziału martenzytu, a przez to zachowanie wysokiej twardości. Stosuje się przy narzędziach.

Odpuszczanie średnie

Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 250–500 °C. Stosowane w celu uzyskania wysokiej wytrzymałości i sprężystości przy znacznym obniżeniu twardości. Stosowane przy obróbce sprężyn, resorów, części mechanizmów pracujących na uderzenie (np. młotów), części broni maszynowej, części samochodowych itp.

Odpuszczanie wysokie

Przeprowadza się je w temperaturach powyżej 500 °C w celu uzyskania wysokiej wytrzymałości przy niskiej twardości. Stal odpuszczana wysoko nadaje się do obróbki skrawaniem.

Kruchość odpuszczania

Podczas odpuszczania występuje kruchość odpuszczania, którą dzieli się na:

kruchość odpuszczania I rodzaju – kruchość nieodwracalna, występuje w zakresie temperatur 250-450 °C, powoduje zmniejszenie odporności na pękanie
kruchość odpuszczania II rodzaju – kruchość odwracalna, występuje powyżej 500 °C i powolnym chłodzeniu.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 '''Odpuszczanie''' – rodzaj [[Obróbka cieplna|obróbki cieplnej]], której poddawana jest [[stal]] wcześniej [[Hartowanie|zahartowana]]. Celem odpuszczania jest usunięcie naprężeń hartowniczych oraz zmiana własności fizycznych zahartowanej stali, a przede wszystkim zmniejszenie [[twardość|twardości]], a podniesienie [[udarność|udarności]] zahartowanej stali.
-Odpuszczanie polega na rozgrzaniu zahartowanego wcześniej przedmiotu do temperatury w granicach 150 do 650 °C, przetrzymywaniu w tej temperaturze przez pewien czas, a następnie schłodzeniu. W czasie odpuszczania całość lub część [[martenzyt]]u zawartego w zahartowanej stali rozpada się, wydzielając bardzo drobne ziarna [[cementyt]]u, tworząc fazy noszące nazwy: „martenzyt odpuszczania”, „[[Sorbit (stal)|sorbit]] odpuszczania” i „[[troostyt]] odpuszczania”.
+Odpuszczanie polega na rozgrzaniu zahartowanego wcześniej przedmiotu do temperatury w granicach 150 do 650 °C, przetrzymywaniu w tej temperaturze przez pewien czas, a następnie schłodzeniu. W czasie odpuszczania całość lub część [[martenzyt]]u zawartego w zahartowanej stali rozpada się, wydzielając bardzo drobne ziarna [[cementyt]]u, tworząc fazy noszące nazwy „martenzyt odpuszczania”, „[[Sorbit (stal)|sorbit]] odpuszczania” i „[[troostyt]] odpuszczania”.
-Przemiany zachodzące w [[martenzyt|martenzycie]] podczas nagrzewania można podzielić na cztery etapy. Śledzenie tych przemian umożliwiają [[dylatometria|badania dylatometryczne]].
+Przemiany zachodzące w martenzycie podczas nagrzewania można podzielić na cztery etapy. Śledzenie tych przemian umożliwiają [[dylatometria|badania dylatometryczne]].
-* Pierwsze stadium, w temperaturze 80–200 °C, jest związane z rozkładem martenzytu i wydzieleniem w nim [[węglik żelaza(II)|węglika ε-Fe<sub>2</sub>C]] o [[Układ heksagonalny|strukturze heksagonalnej]]. Następuje zmniejszenie stężenia węgla w [[martenzyt|martenzycie]], zmniejszenie [[Układ tetragonalny|tetragonalności]] [[martenzyt]]u i tworzy się martenzyt o [[Układ regularny|sieci regularnej]], tzw. ''martenzyt odpuszczania'').
+* Pierwsze stadium, w temperaturze 80–200 °C, jest związane z rozkładem martenzytu i wydzieleniem w nim [[węglik żelaza(II)|węgliku ε-Fe<sub>2</sub>C]] o [[Układ heksagonalny|strukturze heksagonalnej]]. Następuje zmniejszenie stężenia węgla w martenzycie, zmniejszenie [[Układ tetragonalny|tetragonalności]] martenzytu i tworzy się martenzyt o [[Układ regularny|sieci regularnej]], tzw. ''martenzyt odpuszczania'').
-* Drugie stadium, w temperaturze 200–300 °C, jest związane z dalszym wydzielaniem się w [[Stop metali|stopie]] węglika ε, skutkiem czego zawartość [[Węgiel (pierwiastek)|węgla]] w martenzycie maleje do około 0,15%; równocześnie zachodzi dyfuzyjna przemiana austenitu szczątkowego w strukturę o charakterze [[bainit]]ycznym; w etapie tym powstaje mieszanina ferrytu nieznacznie przesyconego węglem oraz węglika ε. W miarę wydzielania się węglików z martenzytu stopień tetragonalności jego struktury sieciowej c/a maleje.
+* Drugie stadium, w temperaturze 200–300 °C, jest związane z dalszym wydzielaniem się w [[Stop metali|stopie]] węgliku ε, skutkiem czego zawartość [[Węgiel (pierwiastek)|węgla]] w martenzycie maleje do około 0,15%; równocześnie zachodzi dyfuzyjna przemiana austenitu szczątkowego w strukturę o charakterze [[bainit]]ycznym; w etapie tym powstaje mieszanina ferrytu nieznacznie przesyconego węglem oraz węgliku ε. W miarę wydzielania się węglików z martenzytu stopień tetragonalności jego struktury sieciowej c/a maleje.
 * Trzecie stadium przebiega w temperaturze 300–400 °C. Następuje całkowite wydzielenie węgla z roztworu, a węglik ε ulega przemianie w cementyt; struktura otrzymana na tym etapie jest mieszaniną ferrytu i cementytu (''troostyt odpuszczania'').
-* Czwarte stadium przebiega w temperaturze 400–650 °C. Zachodzi [[koagulacja]] cząsteczek cementytu, wzrastająca ze wzrostem temperatury. Struktura otrzymana w tym zakresie temperatur, będąca mieszaniną [[ferryt]]u i [[cementyt]]u, nazywa się ''[[Sorbit (stal)|sorbitem]] odpuszczania'' (cząstki cementytu mają kształt globularny). Na tym etapie następuje całkowite usunięcie naprężeń.
+* Czwarte stadium przebiega w temperaturze 400–650 °C. Zachodzi [[koagulacja]] cząsteczek cementytu, wzrastająca ze wzrostem temperatury. Struktura otrzymana w tym zakresie temperatur, będąca mieszaniną [[ferryt]]u i cementytu, nazywa się ''sorbitem odpuszczania'' (cząstki cementytu mają kształt kulisty). Na tym etapie następuje całkowite usunięcie naprężeń.
-'''Rodzaje odpuszczania ze względu na temperaturę:'''
+=== Rodzaje odpuszczania ze względu na temperaturę ===
 * '''Odpuszczanie niskie'''
-: Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 150–250 °C. Celem jego jest usuniecie naprężeń hartowniczych, przy zachowaniu w strukturze wysokiego udziału [[martenzyt]]u, a przez to zachowanie wysokiej [[twardość|twardości]]. Stosuje się przy [[narzędzie|narzędziach]].
+: Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 150–250 °C. Celem jego jest usunięcie naprężeń hartowniczych, przy zachowaniu w strukturze wysokiego udziału martenzytu, a przez to zachowanie wysokiej twardości. Stosuje się przy narzędziach.
 * '''Odpuszczanie średnie'''
-: Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 250–500 °C. Stosowane w celu uzyskania wysokiej [[Wytrzymałość materiałów|wytrzymałości]] i [[sprężystość|sprężystości]] przy znacznym obniżeniu twardości. Stosowane przy obróbce [[sprężyna|sprężyn]], [[resor]]ów, części [[mechanizm]]ów pracujących na uderzenie np. [[młot mechaniczny|młoty]], części [[broń maszynowa|broni maszynowej]], części [[samochód|samochodowych]] itp.
+: Przeprowadza się je w temperaturach w granicach 250–500 °C. Stosowane w celu uzyskania wysokiej [[Wytrzymałość materiałów|wytrzymałości]] i [[sprężystość|sprężystości]] przy znacznym obniżeniu twardości. Stosowane przy obróbce sprężyn, [[resor]]ów, części mechanizmów pracujących na uderzenie (np. [[młot mechaniczny|młotów]]), części [[broń maszynowa|broni maszynowej]], części samochodowych itp.
 * '''Odpuszczanie wysokie'''
 : Przeprowadza się je w temperaturach powyżej 500 °C w celu uzyskania wysokiej wytrzymałości przy niskiej twardości. Stal odpuszczana wysoko nadaje się do [[obróbka skrawaniem|obróbki skrawaniem]].
+=== Kruchość odpuszczania ===
 Podczas odpuszczania występuje kruchość odpuszczania, którą dzieli się na:
-* '''kruchość odpuszczania I rodzaju''' – kruchość nieodwracalna, występuje w zakresie temperatur 250-450 °C, powoduje zmniejszenie odporności na pękanie
+* kruchość odpuszczania I rodzaju – kruchość nieodwracalna, występuje w zakresie temperatur 250-450 °C, powoduje zmniejszenie odporności na pękanie
-* '''kruchość odpuszczania II rodzaju''' – kruchość odwracalna, występuje powyżej 500 °C i powolnym chłodzeniu
+* kruchość odpuszczania II rodzaju – kruchość odwracalna, występuje powyżej 500 °C i powolnym chłodzeniu.
 [[Kategoria:Stal]]