Perikarion: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
sprawdzone
m Wycofano edycje użytkownika 31.174.22.162 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Marek Mazurkiewicz.
Linia 13: Linia 13:
* [[tigroid]] (ziarenka lub ciałka Nissla)
* [[tigroid]] (ziarenka lub ciałka Nissla)
* [[aparat Golgiego]]
* [[aparat Golgiego]]
* [[mitochondrium|mitochondria]]
* [[mitochondrium|mitochondria]]Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2Typowym objawem podpajęczynówkowego krwawienia jest piorunujący ból głowy (opisywany przez pacjentów "jakby zostali kopnięci w głowę"[4], albo "najgorszy ból w życiu", pojawiający się w ciągu kilku sekund do kilku minut). Ból ten często pulsuje w kierunku potylicy (tyłu głowy)[5]. U około jednej trzeciej pacjentów nie występują żadne inne objawy oprócz charakterystycznego bólu głowy. U jednego na dziesięciu pacjentów, który zgłaszają się do lekarza z podobnym bólem głowy, diagnozowany jest później krwotok podpajęczynówkowy[1]. Mogą wystąpić wymioty, a 1 na 14 pacjentów ma napad padaczkowy[1]. Innymi objawami krwotoku są również splątanie, ograniczenie świadomości lub nawet śpiączka, sztywność karku oraz inne objawy oponowe[1]. Sztywność karku występuje zwykle około sześciu godzin od rozpoczęcia krwawienia[6].

Pozostałe objawy krwotoku podpajęczynówkowego to:

zaburzenia częstości oddechu i tętna
utrata przytomności
światłowstręt
inne zaburzenia i objawy neurologiczne (na przykład drętwienie albo paraliż jednej kończyny, nierówna szerokość źrenic, upośledzenie mowy).

Przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyną krwotoku podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka jednej z tętnic mózgu. Tętniaki tętnic mózgowych i malformacje tętniczo-żylne są najczęstszymi źródłami krwotoku podpajęczynówkowego. Najbardziej typowa lokalizacja pękających tętniaków to koło tętnicze mózgu.

Ryzyko krwotoku podpajęczynówkowego jest większe u ludzi z nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą i chorobami prowadzącymi do zaburzeń krzepnięcia krwi, takich jak białaczka.
Klasyfikacja

Do wstępnej oceny stanu klinicznego chorego z krwotokiem podpajęczynówkowym używana jest skala Boterella w modyfikacji Hunta i Hessa:

I° – Lekki ból głowy, zaznaczona sztywność karku
II° – Średni lub silny ból głowy, wyraźne objawy oponowe (duża sztywność karku), objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych (głównie gałkoruchowych)
III° – Nieduże zaburzenia przytomności (senność) i (lub) jakościowe świadomości, obecne objawy ogniskowe
IV° – Znaczne zaburzenia przytomności (sopor), niedowład połowiczy, zakłócenia czynności wegetatywnych (objawy odkorowania)
V° – Głęboka śpiączka, sztywność odmóżdżeniowa, prężenia.

Powikłania

Wczesne:

skurcz naczyń
obrzęk mózgu, cytotoksyczny lub naczyniowy
śmierć
napady padaczkowe
zaburzenia układu krążenia
neurogenny obrzęk płuc
zaburzenia wodno-elektrolitowe

Późne:

obrzęk mózgu
napady padaczkowe
wodogłowie normotensyjne

Rozpoznanie

Krwotok podpajęczynówkowy trzeba odróżnić od wielu innych chorób układu nerwowego oraz od zawału serca (kiedy oprócz utraty przytomności pojawiają się zaburzenia rytmu pracy serca). Chory musi natychmiast znaleźć się pod opieką lekarza na oddziale neurologicznym lub neurochirurgicznym - od szybkiego rozpoznania choroby zależy wynik leczenia, a często życie pacjenta.

Oprócz dokładnego badania lekarskiego wykonuje się tomografię komputerową głowy, badanie krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, który często jest jednolicie podbarwiony krwią oraz ksantochromiczny[7].

Przed ewentualnym zabiegiem operacyjnym wykonuje się także angiografię tętnic mózgowych w celu dokładnego uwidocznienia źródła krwotoku.
Leczenie

Zabieg neurochirurgiczny w niektórych przypadkach pozwala zatrzymać krwawienie, usunąć krew z przestrzeni podpajęczynówkowej i zmniejszyć stopień uszkodzenia mózgu. Jednocześnie lekarze monitorują ogólny stan pacjenta. Alternatywą dla otwarcia czaszki i założenia na szypułę pękniętego tętniaka klipsa hamującego krwawienie (ang. clipping) jest uszczelnienie tętniaka od środka naczynia za pomocą specjalnej "sprężynki" (ang. coiling) przez radiologa interwencyjnego- bez otwierania czaszki.

Po ustąpieniu ostrych objawów neurolog ocenia stopień uszkodzenia mózgu i rozpoczyna rehabilitację.
Rokowanie

Niepewne, zależy m.in. od ciężkości krwotoku według skali Hunta-Hessa. Pomimo znacznego postępu w leczeniu neurochirurgicznym i śródnaczyniowym nadal jest poważne; u niektórych chorych występuje ponowny krwotok. U wielu chorych pozostają ubytki neurologiczne, wynikające z trwałych uszkodzeń mózgu (na przykład paraliż części ciała albo zaburzenia mowy).
Bibliografia

Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004, s. 459-464. ISBN 83-200-2636-9.

Przypisy

van Gijn J, Kerr RS, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage. „Lancet”. 369 (9558), s. 306–18, 2007. DOI: 10.1016/S0140-6736(07)60153-6. PMID: 17258671.
Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, et al.. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies. „Stroke”. 36 (12). s. 2773–80. DOI: 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID: 16282541.
Suarez JI, Tarr RW, Selman WR. Aneurysmal subarachnoid hemorrhage. „New England Journal of Medicine”. 354 (4), s. 387–96, Styczeń 2006. DOI: 10.1056/NEJMra052732. PMID: 16436770.
Murray Longmore, Ian Wilkinson, Tom Turmezei, Chee Kay Cheung: Oxford Handbook of Clinical Medicine, 7th edition. Oxford University Press, 2007, s. 841. ISBN 0-19-856837-1. (ang.)
Punit Ramrakha, Kevin Moore: Oxford Handbook of Acute Medicine, 2nd edition. Oxford University Press, 2007, s. 466–470. ISBN 0-19-852072-6. (ang.)
David A Warrell, Timothy M. Cox, et al.: Oxford Textbook of Medicine, Fourth Edition, Volume 3. Oxford, 2003, s. 1032–1034. ISBN 0-19-857013-9. (ang.)
A. Prusiński, Neurologia praktyczna, PZWL 2003, ISBN 83-200-2844-2
* [[Mikrotubula|mikrotubule]]
* [[Mikrotubula|mikrotubule]]
* [[neurofilamenty]] ([[filamenty pośrednie]] typu IV)
* [[neurofilamenty]] ([[filamenty pośrednie]] typu IV)

Wersja z 09:44, 14 maj 2016

Budowa neuronu

Perikarion (perycaryon), inaczej ciało komórki nerwowej, soma lub neurocyt - część neuronu otaczająca jądro komórkowe (lub czasami dwa jądra).

Podział

Ze względu na liczbę wypustek wyróżnia się ciała komórek:

  • wielowypustkowe - najczęstsze; odchodzi od nich jeden akson i wiele dendrytów
  • dwuwypustkowe - jeden akson i jeden dendryt
  • jednowypustkowe
  • rzekomojednowypustkowe - jeden akson i jeden dendryt, które w początkowym przebiegu są połączone ze sobą, a dalej rozgałęzione
  • bezwypustkowe

Organella

W perikarionie oprócz cytoplazmy znajdują się następujące organella:

Funkcje

Błona komórkowa perikarionu przyspiesza albo hamuje impulsy nerwowe biegnące do aksonów i z dendrytów. Funkcją perikarionu jest też synteza makrocząsteczek i większości cząsteczek (białek, lipidów itp.).

Rozmiary

Perikarion ma od 4 μm (warstwa ziarnista kory móżdżku) do 120 μm (komórki ruchowe przednich rogów rdzenia kręgowego).

Bibliografia

  • Tkanka nerwowa. W: Wojciech Sawicki: Histologia. Warszawa: Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2003. ISBN 83-200-2790-X.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Perikarion&oldid=45768726”