Ruszcza (Kraków): Różnice pomiędzy wersjami
50°05′06″N 20°09′25″E/50,085000 20,156944| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Historia: ->przypis |
drobne redakcyjne, lit. |
||
| Linia 37: | Linia 37: | ||
|kod mapy = Kraków |
|kod mapy = Kraków |
||
|współrzędne = 50°05′06″N 20°09′25″E |
|współrzędne = 50°05′06″N 20°09′25″E |
||
|commons = |
|commons = Category:Ruszcza (part of Kraków) |
||
|wikinews = |
|wikinews = |
||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:Tunnel in Ruszcza, Nowa Huta, Krakow, Poland.jpg|thumb| |
[[Plik:Tunnel in Ruszcza, Nowa Huta, Krakow, Poland.jpg|thumb|245px|Tunel w Ruszczy, łączący ul. Organki z ul. Za Górą, widok z południa]] |
||
[[Plik:Prison Krakow-Nowa Huta, 2 Splawy street, Ruszcza, Nowa Huta, Krakow, Poland.jpg|thumb| |
[[Plik:Prison Krakow-Nowa Huta, 2 Splawy street, Ruszcza, Nowa Huta, Krakow, Poland.jpg|thumb|245px|Zakład karny Kraków-Nowa Huta]] |
||
'''Ruszcza''' – dawna wieś podkrakowska, położona ok. 15 km na północny wschód od jego centrum. Od 1951 w granicach administracyjnych [[Kraków|Krakowa]], obecnie wchodzi w skład [[Dzielnica XVIII Nowa Huta|Dzielnicy XVIII Nowa Huta]]. |
'''Ruszcza''' – dawna wieś podkrakowska, położona ok. 15 km na północny wschód od jego centrum. Od 1951 w granicach administracyjnych [[Kraków|Krakowa]], obecnie wchodzi w skład [[Dzielnica XVIII Nowa Huta|Dzielnicy XVIII Nowa Huta]]. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Pierwotną zabudowę wsi ujawniły badania archeologiczne, które |
Pierwotną zabudowę wsi ujawniły badania archeologiczne, które odkryły w jej centrum ślady osady ziemiankowej datowane na wieki od X do XIII. Pierwszy raz wzmiankowana w dokumentach w 1222 (dokument wspomina o kapelanie – Bernardzie z Ruszczy)<ref name="krakow">{{Cytuj|autor = Jerzy Kossowski, Leszek Ludwikowski |tytuł = Ulicami Krakowa |data = 1968 |miejsce = Kraków |wydawca = Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne |s = 46 }}</ref>. Wieś stanowiła centrum majątku jednej z gałęzi potężnego średniowiecznego rodu małopolskiego [[Gryfici (Świebodzice)|Świebodziców-Gryfitów]] (pochodził z niego m.in. [[Klemens z Ruszczy]]), a następnie do ich potomków – [[magnat|magnackiego]] rodu [[Braniccy herbu Gryf|Branickich]], którzy przejęli nazwisko od sąsiedniej wsi – [[Branice (Kraków)|Branic]]. W 1312 w Ruszczy została erygowana parafia, prawdopodobnie istniał już wtedy kościół romański, przebudowany w 1420. W 1373 [[Elżbieta Łokietkówna]] przeniosła wieś z prawa polskiego na [[prawo średzkie]]. Od XV w. w Ruszczy działała szkoła parafialna. W końcu XVIII w. wieś po wymarciu rodu Branickich przeszła w ręce [[Badeniowie herbu Bończa|Badenich]], a następnie Popielów. W końcu XIX w. wieś liczyła około 240 mieszkańców, około 40 domostw, 2 karczmy, posiadała też szkołę powszechną. |
||
W 1951 włączona w granice Krakowa ([[gmina Ruszcza]] istniała jeszcze do 1954). W latach następnych przeprowadzono przez Ruszczę linię kolejową [[Nowa Huta (Kraków)|Nowa Huta]] – [[Podłęże (powiat wielicki)|Podłęże]], zajęto też część terenów pod budowę zaplecza [[ArcelorMittal Poland Oddział w Krakowie|Huty im. Lenina]]. |
W 1951 włączona w granice Krakowa ([[gmina Ruszcza]] istniała jeszcze do 1954). W latach następnych przeprowadzono przez Ruszczę linię kolejową [[Nowa Huta (Kraków)|Nowa Huta]] – [[Podłęże (powiat wielicki)|Podłęże]], zajęto też część terenów pod budowę zaplecza [[ArcelorMittal Poland Oddział w Krakowie|Huty im. Lenina]]. |
||
== Szkoła gospodarcza dla dziewcząt == |
== Szkoła gospodarcza dla dziewcząt == |
||
W latach 1916–1921 działała w Ruszczy szkoła gospodarcza dla dziewcząt zorganizowana i wspierana materialnie przez [[Sodalicja Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej|Sodalicję Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej]], której prezydentka była [[Zofia Popiel]]. Jednorazowo uczyły się w niej 24 dziewczyny<ref>{{Cytuj |tytuł = Z historii Sodalicyj Zwiazkowych. |czasopismo = Dwór Marji |data = 1932 |numer = 5 |s = 77-78 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/445007/edition/420142/content}}</ref>. Zofia Popiel poprosiła o wsparcie [[Towarzystwo Gospodarczego Wykształcenia Kobiet]], które przysłało 4 absolwentki z prowadzonego przez nie Seminarium w Snopkowie. Pierwszy kurs trwający od października 1916 do listopada 1917 roku ukończyło 16 uczennic. |
W latach 1916–1921 działała w Ruszczy szkoła gospodarcza dla dziewcząt zorganizowana i wspierana materialnie przez [[Sodalicja Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej|Sodalicję Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej]], której prezydentka była [[Zofia Popiel]]. Jednorazowo uczyły się w niej 24 dziewczyny<ref>{{Cytuj |tytuł = Z historii Sodalicyj Zwiazkowych. |czasopismo = Dwór Marji |data = 1932 |numer = 5 |s = 77-78 |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/445007/edition/420142/content}}</ref>. Zofia Popiel poprosiła o wsparcie [[Towarzystwo Gospodarczego Wykształcenia Kobiet]], które przysłało 4 absolwentki z prowadzonego przez nie Seminarium w Snopkowie koło [[Lwów|Lwowa]]. Pierwszy kurs trwający od października 1916 do listopada 1917 roku ukończyło 16 uczennic. 29 września uczennice po nabożeństwie w miejscowym kościele zdawały egzamin. W komisji zasiadły: przewodnicząca komitetu opiekuńczego szkoły Zofia Popiel, miejscowi księża, przewodnicząca TGWK księżna [[Wanda Czartoryska]], [[Janina Karłowicz]] z seminarium w Snopkowie. Zainteresowanie nauką było tak duże, że na kolejny rok przyjęto już 25 uczennic. Uczyły się one w czterech grupach (zmieniając co 2 miesiące) zajęć praktycznych obejmujących: gotowanie z rachunkowością i umiejętnością przygotowywania zapasów na zimę, szycia i prania, hodowli bydła i prowadzenia ogrodu. Kierowniczką szkoły była Maria Szwicówna. Szkoła mieściła się we dworze w Ruszczy. Korzystała też z przylegającego do niego ogrodu, a miejscowy proboszcz Jan Puchała przekazał na jej potrzeby 3 morgi pola ornego<ref>{{Cytuj |tytuł = Towarzystwo Gospodarczego Wykształcenia Kobiet. Sprawozdanie za lata 1914, 1915, 1916 i 1917. |data dostępu = 2021-08-09 |s = s. 21-23 |opublikowany = sbc.org.pl |url = https://sbc.org.pl/dlibra/publication/60932/edition/60472/content |język = pl}}</ref>. Szkoła w pierwszym roku działalności otrzymała subwencję z Rady powiatowej krakowskiej w wysokości 1453 korony, [[Sodalicja Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej]] przekazała 3292 korony, a Zofia Popiel w pieniądzach i naturze 20767 koron<ref>{{Cytuj |tytuł = Towarzystwo Gospodarczego Wykształcenia Kobiet. Sprawozdanie za lata 1914, 1915, 1916 i 1917. |data dostępu = 2021-08-09 |s = 36 |opublikowany = sbc.org.pl |url = https://sbc.org.pl/dlibra/publication/60932/edition/60472/content |język = pl}}</ref>. |
||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
Wersja z 19:00, 6 paź 2021
| Część miasta Krakowa | |
,_Nowa_Huta,_Krakow,_Poland.jpg) Widok od zachodu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| W granicach Krakowa | |
| SIMC |
0950894 |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
| 50°05′06″N 20°09′25″E/50,085000 20,156944
| |
Ruszcza – dawna wieś podkrakowska, położona ok. 15 km na północny wschód od jego centrum. Od 1951 w granicach administracyjnych Krakowa, obecnie wchodzi w skład Dzielnicy XVIII Nowa Huta.
Historia
Pierwotną zabudowę wsi ujawniły badania archeologiczne, które odkryły w jej centrum ślady osady ziemiankowej datowane na wieki od X do XIII. Pierwszy raz wzmiankowana w dokumentach w 1222 (dokument wspomina o kapelanie – Bernardzie z Ruszczy)[1]. Wieś stanowiła centrum majątku jednej z gałęzi potężnego średniowiecznego rodu małopolskiego Świebodziców-Gryfitów (pochodził z niego m.in. Klemens z Ruszczy), a następnie do ich potomków – magnackiego rodu Branickich, którzy przejęli nazwisko od sąsiedniej wsi – Branic. W 1312 w Ruszczy została erygowana parafia, prawdopodobnie istniał już wtedy kościół romański, przebudowany w 1420. W 1373 Elżbieta Łokietkówna przeniosła wieś z prawa polskiego na prawo średzkie. Od XV w. w Ruszczy działała szkoła parafialna. W końcu XVIII w. wieś po wymarciu rodu Branickich przeszła w ręce Badenich, a następnie Popielów. W końcu XIX w. wieś liczyła około 240 mieszkańców, około 40 domostw, 2 karczmy, posiadała też szkołę powszechną.
W 1951 włączona w granice Krakowa (gmina Ruszcza istniała jeszcze do 1954). W latach następnych przeprowadzono przez Ruszczę linię kolejową Nowa Huta – Podłęże, zajęto też część terenów pod budowę zaplecza Huty im. Lenina.
Szkoła gospodarcza dla dziewcząt
W latach 1916–1921 działała w Ruszczy szkoła gospodarcza dla dziewcząt zorganizowana i wspierana materialnie przez Sodalicję Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej, której prezydentka była Zofia Popiel. Jednorazowo uczyły się w niej 24 dziewczyny[2]. Zofia Popiel poprosiła o wsparcie Towarzystwo Gospodarczego Wykształcenia Kobiet, które przysłało 4 absolwentki z prowadzonego przez nie Seminarium w Snopkowie koło Lwowa. Pierwszy kurs trwający od października 1916 do listopada 1917 roku ukończyło 16 uczennic. 29 września uczennice po nabożeństwie w miejscowym kościele zdawały egzamin. W komisji zasiadły: przewodnicząca komitetu opiekuńczego szkoły Zofia Popiel, miejscowi księża, przewodnicząca TGWK księżna Wanda Czartoryska, Janina Karłowicz z seminarium w Snopkowie. Zainteresowanie nauką było tak duże, że na kolejny rok przyjęto już 25 uczennic. Uczyły się one w czterech grupach (zmieniając co 2 miesiące) zajęć praktycznych obejmujących: gotowanie z rachunkowością i umiejętnością przygotowywania zapasów na zimę, szycia i prania, hodowli bydła i prowadzenia ogrodu. Kierowniczką szkoły była Maria Szwicówna. Szkoła mieściła się we dworze w Ruszczy. Korzystała też z przylegającego do niego ogrodu, a miejscowy proboszcz Jan Puchała przekazał na jej potrzeby 3 morgi pola ornego[3]. Szkoła w pierwszym roku działalności otrzymała subwencję z Rady powiatowej krakowskiej w wysokości 1453 korony, Sodalicja Pań Wiejskich Ziemi Krakowskiej przekazała 3292 korony, a Zofia Popiel w pieniądzach i naturze 20767 koron[4].
Zabytki
W Ruszczy znajdują się następujące zabytki:
- gotycki kościół pod wezwaniem św. Grzegorza Wielkiego o charakterze obronnym, ufundowany na początku XV w. przez Wierzbiętę z Branic na miejscu starszej budowli romańskiej;
- neorenesansowy dwór Popielów (bardzo mocno zdewastowany) z drugiej połowy XIX w. oraz resztki dawnego parku.
Przypisy
- ↑ Jerzy Kossowski, Leszek Ludwikowski, Ulicami Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 1968, s. 46.
- ↑ Z historii Sodalicyj Zwiazkowych., „Dwór Marji” (5), 1932, s. 77-78.
- ↑ Towarzystwo Gospodarczego Wykształcenia Kobiet. Sprawozdanie za lata 1914, 1915, 1916 i 1917. [online], sbc.org.pl, s. 21-23 [dostęp 2021-08-09] (pol.).
- ↑ Towarzystwo Gospodarczego Wykształcenia Kobiet. Sprawozdanie za lata 1914, 1915, 1916 i 1917. [online], sbc.org.pl, s. 36 [dostęp 2021-08-09] (pol.).
Bibliografia
- Encyklopedia Krakowa. red. prowadzący Antoni Henryk Stachowski; aut., recenzenci, konsult., współpr. Elżbieta Adamczyk et al. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13325-2. (pol.).
Linki zewnętrzne
