Spinus

	Spinus
	Koch, 1816
	; Przedstawiciel rodzaju – czyż kapturowy (S. magellanicus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Carduelini
Rodzaj	Spinus
Synonimy
	Sporagra Reichenbach, 1850; Astragalinus Cabanis, 1851; Chionomitris Wolters, 1979;
	Sporagra Reichenbach, 1850; Astragalinus Cabanis, 1851; Chionomitris Wolters, 1979;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Spinus – rodzaj ptaków z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae).

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i w Ameryce^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 9–13 cm, masa ciała 6–20 g^[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa rodzajowa pochodzi od epitetu gatunkowego Fringilla spinus Linnaeus, 1758 (greckie σπινος spinos – niezidentyfikowany ptak wspomniany przez Arystofanesa, Dionizjusza, Hezychiusza i innych, zwykle traktowany jako typ „zięby” (σπιζω spizō – „ćwierkać”))^[8].

Gatunek typowy[edytuj | edytuj kod]

Fringilla spinus Linnaeus

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Takson wyodrębniony niedawno z Carduelis^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]^[16]^[17]. Do rodzaju należą następujące gatunki^[6]^[18]:

Spinus thibetanus – czyż tybetański
Spinus lawrencei – czyż wspaniały
Spinus tristis – czyż złotawy
Spinus psaltria – czyż mały
Spinus dominicensis – czyż antylski
Spinus spinus – czyż zwyczajny
Spinus pinus – czyż sosnowy
Spinus atriceps – czyż czarnołbisty
Spinus notatus – czyż czarnogardły
Spinus cucullatus – czyż czerwony
Spinus barbatus – czyż czarnobrody
Spinus olivaceus – czyż oliwkowy
Spinus spinescens – czyż andyjski
Spinus xanthogastrus – czyż żółtobrzuchy
Spinus yarrellii – czyż żółtolicy
Spinus uropygialis – czyż żółtorzytny
Spinus atratus – czyż czarny
Spinus siemiradzkii – czyż szafranowy
Spinus magellanicus – czyż kapturowy
Spinus crassirostris – czyż grubodzioby

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Greckie σπορα spora – „nasienie, ziarno” (σπειρω speirō – „siać”); αγρα agra – „polowanie” (αγρεω agreō – „polować”).
↑ Greckie αστραγαλινος astragalinos – mały ptak wspomniany przez Dionizjusza, prawdopodobnie jakiś gatunek zięby.
↑ Greckie χιων khiōn, χιονος khionos – „śnieg”; rodzaj Chrysomitris Boie, 1828.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Spinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ C.L. Koch: System der baierischen Zoologie. Cz. 1: Die Säuughtiere und Vogel baierns. Monachium: Nürnberg, 1816, s. 232. (niem.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Drezno i Lipsk: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. tab. lxxix. (niem.).
↑ J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. Cz. 1. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1851, s. 159. (niem.).
↑ H. Wolters: Die Vogelarten der Erde. Eine systematische Liste mit Verbreitungsangaben sowie deutschen und englischen Namen. Hamburg i Berlin: Verlag Paul Parey, s. 302. (niem.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-25]. (ang.).
↑ N. Collar, I. Newton, P. Clement, V. Arkhipov: Family Fringillidae (Finches). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 15: Weavers to New World Warblers. Barcelona: Lynx Edicions, 2010, s. 546–560. ISBN 978-84-96553-68-2. (ang.).
↑ Spinus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-19] (ang.).
↑ A. Arnaiz-Villena, M. Álvarez-Tejado, V. Ruíz-del-Valle, C. García-de-la-Torre, P. Varela, M.J. Recio, S. Ferre, J. Martínez-Laso. Phylogeny and rapid Northern and Southern Hemisphere speciation of goldfinches during the Miocene and Pliocene Epochs. „Cellular and Molecular Life Sciences”. 54, s. 1031–1041, 1998. (ang.).
↑ A. Arnaiz-Villena, J. Guilléna, V. Ruiz-del-Vallea, E. Lowy, J. Zamoraa, P.Varelaa, D. Stefanib, L.M. Allendea. Phylogeography of crossbills, bullfinches, grosbeaks, and rosefinches. „Cellular and Molecular Life Sciences”. 58 (8), s. 1159–1166, 2001. (ang.).
↑ A. Arnaiz-Villena, E. Lowy, V. Ruiz-del-Valle, H. Westerdahl, Ju. Moscoso, J.I. Serrano-Vela, H. Witzell, J. Zamora. Evolution of the major histocompatibility complex class I genes in Serinus canaria from the Canary Islands is different from that of Asian and African continental Serinus species. „Journal of Ornithology”. 148 (Suppl. 2), s. S479–S484, 2007. DOI: 10.1007/s10336-007-0146-0. (ang.).
↑ A. Arnaiz-Villena, J. Moscoso, V. Ruiz-Del-valle, J. Gonzalez, R. Reguera, M. Wink, J.I. Serrano-Vela. Bayesian phylogeny of Fringillinae birds: status of the singular African oriole finch Linurgus olivaceus and evolution and heterogeneity of the genus Carpodacus. „Acta Zoologica Siniaca”. 53 (5), s. 826–834, 2007. (ang.).
↑ A. Arnaiz-Villena, J. Moscoso, V. Ruiz-del-Valle, J. Gonzalez, R. Reguera, A. Ferri, M. Wink, J.I. Serrano-Vela. Mitochondrial DNA Phylogenetic Definition of a Group of ‘Arid-Zone’ Carduelini Finches. „The Open Ornithology Journal”. 1, s. 1–7, 2008. (ang.).
↑ J. Zamora, E. Lowy, V. Ruiz-del-Valle, J. Moscoso, J.I. Serrano-Vela, J. Rivero-de-Aguilar, A. Arnaiz-Villena. Rhodopechys obsoleta (desert finch): a pale ancestor of greenfinches (Carduelis spp.) according to molecular phylogeny. „Journal of Ornithology”. 147, s. 448–456, 2006. DOI: 10.1007/s10336-005-0036-2. (ang.).
↑ J. Zamora, J. Moscoso, V. Ruiz-del-Valle, E. Lowy, J.I. Serrano-Vela, J. Ira-Cachafeiro, A. Arnaiz-Villena. Conjoint mitochondrial phylogenetic trees for canaries Serinus spp. and goldfinches Carduelis spp. show several specific polytomies. „Ardeola”. 53 (1), s. 1–17, 2006. (ang.).
↑ B. Nguembock, J. Fjeldså, A. Couloux, E. Pasquet. Molecular phylogeny of Carduelinae (Aves, Passeriformes, Fringillidae) proves polyphyletic origin of the genera Serinus and Carduelis and suggests redefined generic limits. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 51 (2), s. 169–181, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2008.10.022. (ang.).
↑ D. Zuccon, R. Prŷs-Jones, P.C. Rasmussen, P.G.P. Ericson. The phylogenetic relationships and generic limits of finches (Fringillidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 62 (2), s. 581–596, 2012. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.10.002. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-19].

[a-3] Greckie σπορα spora – „nasienie, ziarno” (σπειρω speirō – „siać”); αγρα agra – „polowanie” (αγρεω agreō – „polować”).

[b-5] Greckie αστραγαλινος astragalinos – mały ptak wspomniany przez Dionizjusza, prawdopodobnie jakiś gatunek zięby.

[c-7] Greckie χιων khiōn, χιονος khionos – „śnieg”; rodzaj Chrysomitris Boie, 1828.

[itis-1] Spinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Koch-2] C.L. Koch: System der baierischen Zoologie. Cz. 1: Die Säuughtiere und Vogel baierns. Monachium: Nürnberg, 1816, s. 232. (niem.).

[Reichenbach-4] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Drezno i Lipsk: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. tab. lxxix. (niem.).

[Cabanis-6] J. Cabanis: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. Cz. 1. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1851, s. 159. (niem.).

[Wolters-8] H. Wolters: Die Vogelarten der Erde. Eine systematische Liste mit Verbreitungsangaben sowie deutschen und englischen Namen. Hamburg i Berlin: Verlag Paul Parey, s. 302. (niem.).

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-25]. (ang.).

[hbw15-10] N. Collar, I. Newton, P. Clement, V. Arkhipov: Family Fringillidae (Finches). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 15: Weavers to New World Warblers. Barcelona: Lynx Edicions, 2010, s. 546–560. ISBN 978-84-96553-68-2. (ang.).

[Jobling-11] Spinus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-19] (ang.).

[cmls54-12] A. Arnaiz-Villena, M. Álvarez-Tejado, V. Ruíz-del-Valle, C. García-de-la-Torre, P. Varela, M.J. Recio, S. Ferre, J. Martínez-Laso. Phylogeny and rapid Northern and Southern Hemisphere speciation of goldfinches during the Miocene and Pliocene Epochs. „Cellular and Molecular Life Sciences”. 54, s. 1031–1041, 1998. (ang.).

[cmls58-13] A. Arnaiz-Villena, J. Guilléna, V. Ruiz-del-Vallea, E. Lowy, J. Zamoraa, P.Varelaa, D. Stefanib, L.M. Allendea. Phylogeography of crossbills, bullfinches, grosbeaks, and rosefinches. „Cellular and Molecular Life Sciences”. 58 (8), s. 1159–1166, 2001. (ang.).

[jo148-14] A. Arnaiz-Villena, E. Lowy, V. Ruiz-del-Valle, H. Westerdahl, Ju. Moscoso, J.I. Serrano-Vela, H. Witzell, J. Zamora. Evolution of the major histocompatibility complex class I genes in Serinus canaria from the Canary Islands is different from that of Asian and African continental Serinus species. „Journal of Ornithology”. 148 (Suppl. 2), s. S479–S484, 2007. DOI: 10.1007/s10336-007-0146-0. (ang.).

[azs53-15] A. Arnaiz-Villena, J. Moscoso, V. Ruiz-Del-valle, J. Gonzalez, R. Reguera, M. Wink, J.I. Serrano-Vela. Bayesian phylogeny of Fringillinae birds: status of the singular African oriole finch Linurgus olivaceus and evolution and heterogeneity of the genus Carpodacus. „Acta Zoologica Siniaca”. 53 (5), s. 826–834, 2007. (ang.).

[ooj1-16] A. Arnaiz-Villena, J. Moscoso, V. Ruiz-del-Valle, J. Gonzalez, R. Reguera, A. Ferri, M. Wink, J.I. Serrano-Vela. Mitochondrial DNA Phylogenetic Definition of a Group of ‘Arid-Zone’ Carduelini Finches. „The Open Ornithology Journal”. 1, s. 1–7, 2008. (ang.).

[jo147-17] J. Zamora, E. Lowy, V. Ruiz-del-Valle, J. Moscoso, J.I. Serrano-Vela, J. Rivero-de-Aguilar, A. Arnaiz-Villena. Rhodopechys obsoleta (desert finch): a pale ancestor of greenfinches (Carduelis spp.) according to molecular phylogeny. „Journal of Ornithology”. 147, s. 448–456, 2006. DOI: 10.1007/s10336-005-0036-2. (ang.).

[ardeola53-18] J. Zamora, J. Moscoso, V. Ruiz-del-Valle, E. Lowy, J.I. Serrano-Vela, J. Ira-Cachafeiro, A. Arnaiz-Villena. Conjoint mitochondrial phylogenetic trees for canaries Serinus spp. and goldfinches Carduelis spp. show several specific polytomies. „Ardeola”. 53 (1), s. 1–17, 2006. (ang.).

[mpe51-19] B. Nguembock, J. Fjeldså, A. Couloux, E. Pasquet. Molecular phylogeny of Carduelinae (Aves, Passeriformes, Fringillidae) proves polyphyletic origin of the genera Serinus and Carduelis and suggests redefined generic limits. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 51 (2), s. 169–181, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2008.10.022. (ang.).

[mpe62-20] D. Zuccon, R. Prŷs-Jones, P.C. Rasmussen, P.G.P. Ericson. The phylogenetic relationships and generic limits of finches (Fringillidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 62 (2), s. 581–596, 2012. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.10.002. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-21] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-19].

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[c]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]