Sprzągle
| Thaliacea[1] | |||
| Nielsen, 1995 | |||
 Kolonia sprzągli | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadtyp | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada |
sprzągle | ||
| Synonimy | |||
| |||
| rzędy | |||
|
| |||
Sprzągle (Thaliacea) – gromada pelagicznych zwierząt morskich zaliczanych do osłonic. W gromadzie opisano około 70 gatunków[2]. Żyją w morzach strefy międzyzwrotnikowej. Osiągają długość od 2 do 20 cm. Unoszą się w toni wodnej pojedynczo lub tworzą kolonie osiągające do 3 m długości[3].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Sprzągle to pelagiczne, filtrujące zwierzęta o beczułkowatym, przezroczystym ciele, które poruszają się dzięki odrzutowi filtrowanej przez nie wody.
Budową ciała sprzągle przypominają żachwy – posiadają otwór wlotowy prowadzący do obszernej gardzieli przebitej otworami skrzelowymi, endostyl i atrium, do którego uchodzi odbyt; ciało pokrywa zawierająca celulozę i pojedyncze komórki tunika[4]. Największą różnicą w stosunku do żachw jest naprzeciwległe położenie syfonu wlotowego i wylotowego. U przedstawicieli rzędów Doliolida i Salpida występują charakterystyczne okrężne obręcze mięśniowe, których skurcze uczestniczą w przepompowywaniu wody przez ciało tych osłonic. U sprzągli widoczna jest również tendencja do redukowania stopnia złożenia kosza skrzelowego – u pyrosomidów przypomina on kosz skrzelowy żachw z wieloma rzędami szczelin skrzelowych, u doliolidów znacznie mniej liczne perforacje występują tylko na granicy gardzieli i leżącego za nią atrium, natomiast u salp występują tylko dwa duże otwory.
Cykle życiowe i rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Wśród wszystkich sprzągli ważną rolę w cyklach życiowych odgrywa ich zdolność do tworzenia kolonii. Pyrosomidy występują tylko w postaci kolonijnej, natomiast u doliolidów i salp występują naprzemienne pokolenia kolonijne i osobnicze. Ponadto u kolonii doliolidów występuje wyraźne zróżnicowanie morfologiczne i funkcjonalne zooidów (cecha unikatowa wśród wszystkich kolonijnych osłonic).
Wszystkie sprzągle są zdolne do pączkowania, które zachodzi w trakcie powstawania form kolonijnych. Thaliacea są organizmami hermafrodytycznymi, zapłodnienie może być zarówno wewnętrzne (Salpida i Pyrosomida), jak i zewnętrzne (Doliolida). U doliolidów występuje stadium kijankowatej larwy, którego brak u pozostałych przedstawicieli gromady.
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Wszystkie sprzągle to pelagiczni filtratorzy. Uważa się, że opadające na dno martwe sprzągle odgrywają ważną rolę w obiegu węgla we Wszechoceanie[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniono następujące rzędy[1][3]:
- Doliolida – beczułkowce
- Pyrosomida – iskrzyłudy
- Salpida – salpy
Pokrewieństwa między poszczególnymi rzędami ustalone na podstawie danych molekularnych[6]:
| Sprzągle (Thaliacea) |
| ||||||||||||
Ewolucja
[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie danych molekularnych ustalono, że żachwy są grupą parafiletyczną względem sprzągli, a rząd Enterogona stanowi klad siostrzany gromady Thaliacea[6][7]. Pyrosomidy uważane są za posiadające najbardziej pierwotną budowę i sposób życia spośród dzisiejszych sprzągli, stanowiąc swoiste ogniwo pośrednie między żachwami a doliolidami i salpami[7]. Do cech pierwotnych obecnych u Pyrosomida można zaliczyć:
- budowę kosza skrzelowego, przypominającego ten występujący u żachw,
- brak przemiany pokoleń w cyklu życiowym,
- brak obręczy mięśniowych i związanego z nim mechanizmu filtracji (u Pyrosomida woda porusza się dzięki ruchowi rzęsek).
Z drugiej strony warto zauważyć, że spośród sprzągli jedynie u doliolidów występuje kijankopodobna larwa – jej utrata musiała więc nastąpić niezależnie w liniach prowadzących do Pyrosomida i Salpida.
W toku ewolucji sprzągli widoczna jest tendencja do komplikowania cyklu życiowego, wykształcania się specjalizacji poszczególnych zooidów w koloniach oraz do upraszczania budowy kosza skrzelowego.
W zapisie kopalnym brak przedstawicieli sprzągli.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Thaliacea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ R.S.K. Barnes, P. Calow, P.J.W. Olive: The Invertebrates: a new synthesis. Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1991, s. 211–214. ISBN 0-632-01638-8.
- ↑ a b Czesław Jura: Bezkręgowce: podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 808–809. ISBN 978-83-01-14595-8.
- ↑ E. Hirose i inni, Tunic Morphology and Cellulosic Components of Pyrosomas, Doliolids, and Salps (Thaliacea, Urochordata), „The Biological Bulletin”, 196 (1), 1999, s. 113-120, DOI: 10.2307/1543173, PMID: 25575391, JSTOR: 1543173.
- ↑ Thaliaceans and the carbon cycle. 2009-05-21. [dostęp 2013-09-14]. (ang.).
- ↑ a b Annete F. Gowindarajan, Ann Bucklin, Laurence P. Madin. A molecular phylogeny of the Thaliacea. „Journal of Plancton Research”. 33 (6), s. 843–853, 2010. DOI: 10.1093/plankt/fbq157.
- ↑ a b Hiroshi Wada. Evolutionary History of Free-Swimming and Sessile Lifestyles in Urochordates as Deduced from 18S rDNA Molecular Phylogeny. „Mol. Biol. Evol.”. 15 (9), s. 1189–1194, 1998.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Paul A. Meglitsch: Invertebrate Zoology. Oxford: Oxford University Press, 1972, s. 777-781.
- R.S.K. Barnes, P. Calow, P.J.W. Olive: The Invertebrates: a new synthesis. Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1991, s. 211-214. ISBN 0-632-01638-8.