Srdiecko
| Srdiecko | |
| Vršanský, 2008 | |
| Okres istnienia: kelowej–kimeryd | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Srdiecko |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Srdiecko tri Vršanský, 2008 | |
Srdiecko – wymarły rodzaj karaczanów z rodziny Caloblattinidae. Obejmuje tylko jeden opisany gatunek, S. tri. Żył w jurze na terenie obecnej Azji Środkowej.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj i gatunek typowy opisane zostały po raz pierwszy w 2008 roku przez Petera Vršanskiego na łamach Zootaxa. Opisu dokonano na podstawie skamieniałości znalezionej w Formacji Karabastau na stanowisku Karatau-Gałkino[1]. Datuje się ją na kelowej, oksford lub kimeryd w jurze[2][1]. Nazwa rodzajowa pochodzi od słowackiego srdiečko oznaczającego „serduszko” i nawiązuje do kształtu przedplecza, zaś epitet gatunkowy oznacza po słowacku „trzy” i nawiązuje do liczby przyoczek[1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Karaczan ten miał dość wąskie i wydłużone ciało z wzorem barwnym na głowie, przedpleczu i skrzydle. Cechował się przysadzistą głową o długości i szerokości wynoszącej około 5,8 mm. Oczy złożone były długie i wąskie, a oprócz nich występowały trzy duże przyoczka ułożone niemal liniowo, tylko środkowe umieszczone było nieco wierzchołkowo. Czułki były grube, osadzone w panewkach o średnicy około 1 mm. Aparat gębowy charakteryzował się bardzo dużym nadustkiem, zaopatrzonymi w dwa drobne ząbki, tęgimi żuwaczkami oraz delikatnymi i krótkimi głaszczkami. Sercowatego kształtu przedplecze miało około 7,4 mm długości i 8,3 mm szerokości. Skrzydło tylne osiągało około 18 mm długości, miało wąskie remigium, niezmodyfikowaną żyłkę subkostalną, wyróżnialny sektor radialny i rozbudowaną żyłkę medialną. Odwłok dysponował długimi, wieloczłonowymi przysadkami odwłokowymi[1].
Paleoekologia[edytuj | edytuj kod]
W osadach formacji Karabastau karaczany są stosunkowo licznie reprezentowane. Znane są z niej również należące do tej samej rodziny Decomposita i Paleovia[1], należące do Liberiblattinidae Hydrokhoohydra[3], Kazachiblattina i Liberiblattina[4] oraz Falcatusiblatta z rodziny Raphidiomimidae[5] i Skok z rodziny Skokidae[6]. Z tej samej lokalizacji co Srdiecko, stanowiska Gałkino, znane są także skamieniałości wielu innych owadów, m.in.: skorków z rodzajów Asiodiplatys i Semenovioloides[7], prostoskrzydłych z rodzaju Aboilus[8], straszyków z rodzaju Necrophasma[8], psotników z rodzaju Paramesopsocus[9], pluskwiaków z rodzaju Asionecta[10], chrząszczy z rodzajów: Ageratus[11], Ampliceps[12], Codemus[11], Mesocupes[13], Nanophydes[14], Omma[13], Oxycorynoides[12] i Psacodromeus[14], wielbłądek z rodzaju Mesoraphidia[8], błonkówek z rodzajów: Auliserphus[15], Kulbastavia[16], Mesohelorus[8] i Stephanogaster[17], muchówek z rodzaju Polyanka[18] czy wojsiłek z rodzaju Protorthophlebia[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e P. Vršanský. Central ocellus of extinct cockroaches (Blattida: Caloblattinidae). „Zootaxa”. 1958, s. 41-50, 2008.
- ↑ Srdiecko Vršanský 2008. [w:] Fossilworks.org [on-line]. [dostęp 2022-03-19].
- ↑ Peter Vršanský, Hemen Sendi, Danil Aristov, Günter Bechly, Patrick Müller, Sieghard Ellenberger, Dany Azar, Kyoichiro Ueda, Peter Barna, Thierry Garcia. Ancient roaches further exemplify ‘no land return’ in aquatic insects. „Gondwana Research”. 68, s. 22–33, 2019. Elsevier Ltd..
- ↑ P. Vršanský. Origin and the early evolution of mantises. „AMBA Projekty”. 6 (1), s. 1-16, 2002.
- ↑ V.N. Vishnyakova, Mezozoiskiye Tarakany s Naruzhnym Yaytsekladom i Osobennosti ikh Rasmnozheniya (Blattodea) [Mesozoic cockroach ovipositors and the peculiarity of their reproduction (Blattodea)], [w:] B.B. Rohdendorf (red.), Yurskoy Nasekomiye Karatau [Jurassic Insects of Karatau], 1968, s. 55-86.
- ↑ P. Vršanský.. Jumping cockroaches (Blattaria, Skokidae fam. n) from the Late Jurassic of Karatau in Kazakhstan. „Biologia Bratislava”. 62 (5), s. 588-592, 2007.
- ↑ V.N. Vishnyakova. Earwigs (Insecta, Forficulida) from the Upper Jurassic of the Karatau range. „Paleontological Journal”. 14 (1), s. 63-79, 1980.
- ↑ a b c d e A.V. Martynov. To the knowledge of fossil insects from Jurassic beds in Turkestan. 2. Raphidioptera (continued), Orthoptera (s. l. ), Odonata, Neuroptera. „Izvestiya Akademii Nauk”. 19 (12-15), s. 569-598, 1925.
- ↑ D. Azar, L. Hajar, C. Indary, A. Nel. Paramesopsocidae, a new Mesozoic psocid family (Insecta: Psocodea "Psocoptera": Psocomorpha). „Annales de la Société Entomologique de France”. 44, s. 459-470, 2008.
- ↑ Y.A. Popov, Family Notonectidae Leach, 1815, [w:] B.B. Rohdendorf (red.), Osnovy Paleontologii. Tom 9: Chlenistonogie, Trakheinye i Khelitserovye, 1962, s. 214-215.
- ↑ a b V.G. Dolin, Fossil click-beetles (Coleoptera, Elateridae) from the Upper Jurassic of Karatau, [w:] V.G. Dolin i inni red., Fossil insects of the Mesozoic, 1980, s. 17-81.
- ↑ a b V.G. Gratshev, A. A. Legalov. The Mesozoic stage of evolution of the family Nemonychidae (Coleoptera, Curculionoidea). „Paleontological Journal”. 48, s. 851-944, 2014.
- ↑ a b A.G. Ponomarenko. Noviye zhuki semeistva Cupedidae iz Yurskikh otlozheniy Karatau. „Paleontologicheskii Zhurnal”. 1964 (2), s. 49-62, 1964.
- ↑ a b L.V. Arnoldi, V.V. Zherikhin, L.M. Nikritin, A.G. Ponomarenko. Mezozoiskie zhestkokryiye. „Akademiya Nauk SSSR, Trudy Paleontologicheskogo Instituta”. 161, s. 1-204, 1977.
- ↑ A.P. Rasnitsyn. Noviye vidy Pereponchatokrylykh Semeistva Mesoserphidae, iz verkhney Yury Karatau [New Species of hymenopterans of the family Mesoserphidae, from the Upper Jurassic of Karatau]. „Vestnik Zoologii”. 2, s. 19-25, 1986.
- ↑ A.P. Rasnitsyn, Noviye Mezozoyskiye Pilil'shchiki (Hymenoptera, Symphata) [New Mesozoic Sawflies (Hymenoptera, Symphata)], [w:] B.B. Rohdendorf (red.), Yurskoy Nasekomiye Karatau [Jurassic Insects of Karatau], 1968, s. 190-236.
- ↑ A.P. Rasnitsyn. Hymenoptera Apocrita of Mesozoic. „Transactions of the Palaeontological Institute Academy of Sciences of the USSR”. 147, s. 1-134, 1975.
- ↑ E. Krzemińska, V.A. Blagoderov, W. Krzemiński. Elliidae, a new fossil family of infraorder Axymyiomorpha (Diptera). „Acta Zoologica Cracoviensia”. 35 (3), s. 581-591, 1993.