Stanisław Feruś

Stanisław Feruś ps. „Stanisław Dzikowski”, „Zawierucha”, „Orlik”, „Q-1”, (ur. 9 grudnia 1905 w Odrzykoniu, zm. 2 czerwca 1989 w Sulechowie) – dowódca placówki AK w Odrzykoniu złożonej z trzech plutonów, redaktor i wydawca prasy konspiracyjnej.

Syn Józefa i Cecylii. Do szkoły realnej uczęszczał w Suchodole. Zarządca folwarku we Felsztynie i w Sąsiadowicach, oraz w Dubiecku, które opuścił 8 września 1939 udając się na Wschód. Gdy 17 września 1939 w m. Gaik Ukraińcy dokonali mordu na zamieszkałych tam Polakach, Feruś powrócił do Dubiecka, a potem do Odrzykonia.

W domu Urbanków uruchomił powielarnię i prowadził ją w czasie prawie całej okupacji.

Wybuch II wojny światowej powodował wstąpienie do oddziałów obronnych. Feruś już w grudniu 1939 zorganizował Tajną Polską Organizację Wojskową. 26 grudnia 1939 w mieszkaniu Karola Urbanka uczestniczył w pierwszym konspiracyjnym zebraniu TPOW. Opracował tekst przysięgi, którą 14 stycznia 1940 złożyło 10 członków TPOW.

Po nawiązaniu kontaktów z dowódcą placówki ZWZ Krosno Włodzimierzem Marszałkowskim przyłączył swoją zalążkową placówkę w Odrzykoniu do krośnieńskiej, otrzymując dla niej kryptonim „Oleander”, zostając jednocześnie jej zaprzysiężonym dowódcą. Zorganizował trzy plutony. Był ich dowódcą od 10 IV 1940 do 16 IV 1944 w ZWZ i AK, OP-15 jako „Oleander”, „Ola”. Na początku 1944 powstały tu trzy plutony składające się z 190, a w kwietniu 206 żołnierzy AK.

Zorganizował m.in.:

• 22 maja 1943 i 2 października 1943 – napady na dwór w Bratkówce w celu zdobycia broni,
• 1 lipca 1944 – odbiór zrzutu sześciu ton broni z trzech samolotów w Lubli,
• rozbrojenie załogi jednostki lotniczej w Ustrobnej,
• 29 września 1943 napad pod dow. Demczuka na samochód ciężarowy wiozący zboże kontyngentowe.

W domu Urbanków funkcjonowała powielarnia, którą prowadził Stanisław Feruś-Dzikowski ps. "Orlik". W Odrzykoniu wydawane były przez Orlika:

• Przegląd Polski
• Biuletyn Informacyjny
• Naród Polski
• Racławice
• Placówka z 5 listopada 1944
• Reduta, (wyd. od XII 1940 w Miejscu Piastowym, red. inż. Zygmunt Lewicki Maciej; potem w Odrzykoniu, Stanisław Feruś do 29 lipca 1944.

13 kwietnia 1944 został przypadkowo nakryty w czasie prowadzenia radiowego nasłuchu i została aresztowana Maria Urbanek, właścicielka domu. Mimo że po miesiącu została uwolniona, to jednak Orlik musiał opuścić placówkę (po nim dowódcami byli Franciszek Bożek „Czołgowiec B” i ppor. Józef Urbanek „Cedr”,„W-1”).

Prowadził nadal wydawanie prasy w Szczepańcowej, potem w Głowience, a od 17 lipca 1944 w Odrzykoniu. I tu z datą 29 lipca 1944 wydał ostatnią „Redutę”.

5 listopada 1944 wydał czasopismo „Placówkę” i musiał uciekać przed NKWD i UB na Ziemie Zachodnie jako Stanisław Dzikowski.

Bibliografia

• Fr. Mojak: Żołnierz Placówki AK Odrzykoń. Biuletyn ŚZZAK, Krosno 2/22/2000