Stroigła

Stroigła
	; Stroigła chińska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	stroigła
	Nazwa systematyczna
	Cunninghamia R. Brown in L. C. Richard; Comm. Bot. Conif. Cycad. 149. Sep-Nov 1826
	Typ nomenklatoryczny
	C. sinensis R. Brown, nom. illeg. (= C. lanceolata (A. B. Lambert) W. J. Hooker)
Synonimy
	Belis R. A. Salisbury, Trans. Linn. Soc. London 8: 315. 1807;
	Belis R. A. Salisbury, Trans. Linn. Soc. London 8: 315. 1807;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stroigła, kuningamia (Cunninghamia) – rodzaj drzew klasyfikowany, zwłaszcza w dawniejszych systemach, do cypryśnikowatych^[4], współcześnie włączany do cyprysowatych jako klad bazalny tej rodziny^[2]^[5]. Rodzaj obejmuje dwa gatunki występujące w południowo-wschodniej części Chin, w północnym Wietnamie oraz na wyspie Tajwan^[6]. Rosną tam w lasach^[7]. Nazwa naukowa upamiętnia Jamesa Cunninhama (zm. ok. 1709) – lekarza Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w Chinach, który w 1702 nabył rośliny tego rodzaju do swego ogrodu i wysłał do Anglii, gdzie zostały opisane^[6].

Stroigła chińska uprawiana jest w Chinach często na plantacjach, a poza tym rozpowszechniona jest w uprawie jako drzewo ozdobne^[7].

Morfologia

Pokrój: Drzewa osiągające do 40 m wysokości^[7], o pędach rozgałęzionych okółkowo (u młodych okazów), naprzeciwlegle i dwurzędowo. Boczne gałązki z czasem zasychają i są odrzucane^[4]. Pień pokryty jest włóknistą^[6], czerwonobrązową korą^[7]. Drzewo jest jednopniowe lub u okazów odroślowych wielopniowe. Korona jest wąska, z wyraźnie rozdzielonymi okółkami poziomo rozpościerających się gałęzi bocznych^[6].
Liście: Wąsko lancetowate, sztywne^[4], długości do 5 cm u C. lanceolata i od 2 do 4 cm u C. konishii^[7], ułożone są na pędach skrętolegle, gęsto, na brzegach są drobno piłkowane, pośrodku zwykle nieco wygięte^[4]. Od spodu z dwoma jaśniejszymi paskami^[7]. Żywe przez 5 lat lub nieco dłużej, potem zasychają^[4].
Organy generatywne: Rośliny jednopienne. Strobile męskie kotkowate, podłużne, skupione po ok. 12 na końcach gałązek. W każdym strobilu znajduje się od 30 do 100 skrętolegle wyrastających łuskowatych mikrosporofili. Łuski mają kształt trójkątno-owalny, są piłkowane i zawierają po 3 kuliste worki pyłkowe. Szyszki żeńskie owalne ze skórzastymi, sztywnymi, trójkątnymi łuskami, na brzegach piłkowanymi i kolczasto zakończonych na szczycie. Wyrastają pojedynczo lub rzadko skupione po kilka. Na szczycie często przerastają dalej rosnącym, ulistnionym pędem^[4]^[6]. Osiągają do 4 cm długości^[7].
Nasiona: Rozwijają się po trzy na łuskach nasiennych, nieco spłaszczone, po bokach z wąskimi skrzydełkami. Liścienie są dwa^[4].
Rośliny podobne: Z liści i pokroju rośliny tego rodzaju podobne są do niektórych araukarii, które jednak mają liście całobrzegie^[8]. Liście przypominają też torreję, od której stroigłę różni m.in. zrzucanie gałązek z zaschniętymi liśćmi, zawsze łatwo widocznych pod drzewem.

Systematyka

Rodzaj stanowi klad bazalny w obrębie rodziny cyprysowatych^[2]^[5]. Należą do niego dwa gatunki^[4]^[6]^[9]:

Cunninghamia konishii Hayata
Cunninghamia lanceolata (Lamb.) Hook. – stroigła chińska

Zastosowanie

Drzewa o lekkim, miękkim i jasnym drewnie, bardzo trwałym i wolno rozkładającym się. W obszarze naturalnego występowania są cenionymi drzewami użytkowymi. Drewno ma wiele zastosowań, w tym m.in. używane jest często do wyrobu trumien. W obszarach o odpowiednich warunkach klimatycznych stroigły bywają uprawiane, jednak ze względu na obfite zaśmiecanie powierzchni gruntu zrzucanymi pędami – raczej nie są zbyt cenione jako rośliny ozdobne^[6]. Młode okazy źle znoszą mrozy, ale starsze są dość mrozoodporne^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ ^a ^b ^c M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 58, seria: Phytologia Memoroirs VIII.
↑ ^a ^b Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g James E. Eckenwalder: Conifers of the world: the complete reference. Timber Press, 2009, s. 209-210.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 34. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1987. ISBN 83-01-05225-2.
↑ Cunninghamia. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens i in.. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).

[silba-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h John Silba: Encyclopaedia Coniferae. Harold N. Moldenkeand, Alma L. Moldenke, 1986, s. 58, seria: Phytologia Memoroirs VIII.

[gadek-5] Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).

[ecken-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g James E. Eckenwalder: Conifers of the world: the complete reference. Timber Press, 2009, s. 209-210.

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 34. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-8] Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1987. ISBN 83-01-05225-2.

[tpl-9] Cunninghamia. [w:] The Plant List [on-line]. The Kew Gardens i in.. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]