Strzykacz gwiazdkowaty
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
strzykacz gwiazdkowaty |
| Nazwa systematyczna | |
| Sphaerobolus stellatus Tode Fung. mecklenb. sel. (Lüneburg) 1: 43 (1790) | |
Strzykacz gwiazdkowaty (Sphaerobolus stellatus Tode) – gatunek grzybów z rodziny gwiazdoszowatych (Sphaerobolaceae).
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sphaerobolus, Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1790 r. Heinrich Julius Tode w Niemczech[1]. Ma 17 synonimów. Niektóre z nich:
- Sphaerobolus dentatus (With.) W.G. Sm. 1922
- Sphaerobolus tubulosus Fr. 1823[2].
Polską nazwę nadał Franciszek Błoński w 1896 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O średnicy od 1 do 3 mm, kulisty i elastyczny, o barwie od białawej do słomkowożółtej. Gleba zawarta jest w gładkiej i lepkiej perydioli. W trakcie wyrzutu zarodników błona zewnętrzna (egzoperydiola) gwałtownie otwiera się w gwiazdę złożoną z 4 do 9 ramion, która odsłania perydiolę. Ta jest wyrzucana (stąd polska nazwa „strzykacz”) na odległość przez gwałtowne rozerwanie i wywrócenie na zewnątrz warstw wewnętrznych, a dzięki swojej lepkiej warstwie przyczepia się do otaczających struktur[4].
Bazydiospory elipsoidalno-podłużne, gładkie, o ściankach pogrubionych, jednojądrowe, szkliste, w odczynniku Melzera dekstrynoidalne, cyjanofilne, o średnich wymiarach 6,8–9,2 × 4,7–7,9 µm, Q średnio 1,53. Konidia wydłużone, cienkościenne, dwu lub więcej jądrowe[4].
- Gatunki podobne
Gniazdnica kulista (Nidularia deformis) odróżnia się większeymi podstawkami, epifragmą i licznymi perydiolami na podstawkach[4].
-
Owocnik przed wyrzutem perydioli -
Owocnik po wyrzucie perydioli
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą i na wielu wyspach[5]. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył liczne jego stanowiska z uwagą, że z powodu niewielkich rozmiarów często jest przeoczany[3]. W następnych latach podano nowe stanowiska[6].
Grzyb saprotroficzny rosnący na próchniejącym drewnie, ściółce i martwych roślinach. występuje w lasach, często w uprawianych lasach sosnowych i świerkowych, w parkach. Owocniki tworzy zwykle od sierpnia do listopada[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2023-06-30].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-06-30].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Les champignons du Québec [online], www.mycoquebec.org [dostęp 2023-06-30].
- ↑ Występowanie Sphaerobolus stellatus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-06-30].
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-04-30].