Szafirek modrogardły
| Chlorestes notata[1] | |||
| (Reich, 1793) | |||
_male.jpg) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
szafirek modrogardły | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Szafirek modrogardły[3], złocik szafirowy[4] (Chlorestes notata) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w tropikalnych i subtropikalnych lasach deszczowych Ameryki Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Szafirek modrogardły po raz pierwszy opisany został przez Gottfrieda Reicha w Magazin des Thierreich w 1793 roku[5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Trochilus notatus[5]. Dziś większość autorów zalicza go do rodzaju Chlorestes, a epitet gatunkowy zapisuje w formie notata[1][6], choć niektórzy autorzy klasyfikują go w rodzaju Chlorostilbon, wówczas z epitetem notatus[2].
Nazwa rodzajowa Chlorestes pochodzi z greckiego: χλωρος chlōros „zielony”; εσθης esthēs, εσθητος esthētos „szata, ubiór, odzienie”. Epitet gatunkowy pochodzi natomiast z łaciny notata, notatus „wyraźny, markowany, oznaczony”[7].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Występuje na rozległych obszarach Ameryki Południowej od Trynidadu, Wenezueli i Kolumbii na północy przez Gujanę, Surinam i Gujanę Francuską po Nizinę Amazonki, w której przez Brazylię sięga po wschodni Ekwador i Peru. Najdalej na południe sięga wzdłuż wybrzeży Brazylii, gdzie wraz z wilgotnymi lasami pasa nabrzeżnego spotkać go można aż po Rio de Janeiro[2]. Wyróżnia się następujące podgatunki:
- C. n. notata (G. C. Reich, 1793), większość zasięgu gatunku: od północnej Kolumbii przez Wenezuelę, Trynidad, region Gujana po Brazylię[8].
- C. n. obsoleta J. T. Zimmer, 1950, notowany w północno-wschodnim Peru[8].
- C. n. puruensis (Riley, 1913), południowo-wschodnia Kolumbia i pogranicze peruwiańsko-brazylijskie[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi ok. 8,9 cm, masa średnio 3,8 grama[9]. W upierzeniu występuje, charakterystyczny dla kolibrów, dość wyraźny dymorfizm płciowy. Choć u obydwu płci dominuje zieleń. Samce mają żywsze kolory, opalizujące zielenią i błękitem – ten drugi zaznacza się na gardle, wierzchu głowy i grzbiecie – poza tym wyraźnie więcej jest zieleni. Lotki i sterówki nieco mniej opalizujące i ciemne: lotki prawie czarno-fioletowe, sterówki bardziej czarno-granatowe. U samicy zielono-niebieska szata mniej wyrazista i widoczna głównie w grzbietowej części ciała, od strony gardła, piersi i brzucha kolorowe pióra ustępują szarawej bieli. Skrzydła i ogon bardziej matowe, ciemnoszare. Dziób długi i dość prosty, tylko delikatnie zakrzywiony ku dołowi, u obu płci ciemny, górna część czarna, dolna u samca czerwonawa[9]. Nogi krótkie i czarne. Poszczególne podgatunki różnią się w upierzeniu nieco proporcjami między kolorem niebieskim i zielonym.
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Choć pierwotnym środowiskiem występowania szafirków modrogardłych są tropikalne lasy deszczowe, spotykany jest również na obszarach przekształconych przez człowieka, jeśli tylko znajdzie tam odpowiednie źródła pokarmu[2]. Preferuje obszary nizinne, notowany do maksymalnie 1000 m n.p.m.[9] Na co dzień prowadzą samotniczy tryb życia, jednak w porze suchej gromadzą się licznie wraz z innymi kolibrami przy kwitnących drzewach z rodzaju Erythrina[9]. Samce są mocno terytorialne, bronią swoich ulubionych żerowisk przed innymi kolibrami[9]. Lęgi odbywa w różnym czasie w zależności od regionu i rozkładu pory suchej/deszczowej, na Trynidadzie przypadają od lutego do czerwca[9]. Gniazdo stanowi spory koszyczek umieszczony przez samicę na poziomo rosnącej gałązce na wysokości 2–5 metrów nad ziemią[9].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje szafirka modrogardłego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku (stan w 2021). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity. Bardzo rozległy zasięg występowania, duża liczebność i adaptacja gatunku do życia także na terenach przekształconych przez człowieka powodują, że szafirek modrogardły nie jest zaliczany do gatunków zagrożonych. Z tych samych powodów trend liczebności populacji jest trudny do oszacowania[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Chlorestes notata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Chlorestes notata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Trochilini Vigors, 1825 (wersja: 2021-07-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-22].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 147, 1999.
- ↑ a b Gottfried Christian Reich. Beſchreibung verſchiedener neuen Thiere aus Cayenne. „Magazin des Thierreich”. 1, s. 129, 1793. Erlangen verlegt von Wolfgang Walther. [dostęp 2021-08-26]. (niem.).
- ↑ Hummingbirds. IOC World Bird List v11.2. [dostęp 2021-08-22].
- ↑ A. Begazo: Blue-chinned Sapphire (Chlorestes notata). Peru Aves. [dostęp 2021-08-22]. (ang.).
- ↑ a b c szafirek modrogardły. Avibase - Światowa baza danych ptaków. [dostęp 2021-08-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Steven Leon Hilty, John A. Gwynne, Guy Tudor: Birds of Venezuela. Princeton: Princeton University Press, 2002, s. 409. ISBN 0-691-09250-8. [dostęp 2021-08-26]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).