Szczeciorożkowate
| Loricerinae | |||
| Bonelli, 1810 | |||
| Okres istnienia: kreda–dziś | |||
_-_(imago),_Elst_(Gld),_the_Netherlands.jpg) Szczeciorożek ostrewnik, imago | |||
 Szczeciorożek ostrewnik, larwa, rycina | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
szczeciorożkowate | ||
| Synonimy | |||
| |||
Szczeciorożkowate[1], szczeciorożki[2] (Loricerinae) – podrodzina chrząszczy z podrzędu drapieżnych i rodziny biegaczowatych. Zamieszkują półkulę północną, głównie Holarktykę.
Morfologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Owady wykazujące silną specjalizację ekologiczną i morfologiczną w polowaniu na skoczogonki, zarówno w z stadium larwalnym, jak i dorosłym[3][4].
Chrząszcze o wydłużonym ciele[5]. Głowa jest zaopatrzona w dobrze wykształcone oczy[4]. Czułki są silnie zmodyfikowane. Na członach od drugiego do szóstego występują długie, dłuższe od samych członów szczecinki[4][5]. Podczas ataku czułki łączą się, zamykając ofiarę w klatce z tychże szczecinek[4][3]. Pokrywy mają po 12 rzędów. Na zapiersiu obecny jest szew za tylną parą bioder[5]. Odnóża przedniej pary mają golenie z głębokim wycięciem na przedzie wewnętrznej strony[4][5] oraz z dwoma ostrogami, z których jedna leży na wierzchołku wewnętrznej strony przedniej krawędzi, a druga u góry wycięcia. Odwłok ma sześć widocznych sternitów[5].
Larwy odznaczają się przysadzistymi i wydłużonymi szczękami o podstawowym członie ponad dwukrotnie szerszym niż wierzchołkowy, a wierzchołkowym członie żuwki zewnętrznej pokrytym u szczytu lepką, szklistą wydzieliną, ułatwiającą chwytanie skoczogonków. Poza tym ich aparat gębowy charakteryzują żuwaczki o silnie piłkowanym retynakulum oraz języczek porośnięty licznymi szczecinkami. Głowa larw ma także parę silnych kolców i kilka małych, spiczastych ząbków na nasale. Odwłok ma na dziewiątym tergicie długie, ruchliwe urogomfy[3].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze te zasiedlają Eurazję i Amerykę Północną. Większość gatunków występuje w państwie holarktycznym, ale nieliczne docierają do północnych części krainy neotropikalnej i orientalnej, gdzie jednak ograniczone są do stanowisk położonych w górach[6]. W krainie palearktycznej stwierdzono 9 gatunków[7]. W Europie Środkowej, w tym w Polsce żyje tylko szczeciorożek ostrewnik[4][5][8].
Taksonomia i ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzony został w 1810 roku przez Franca Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin” pod nazwą Loricerides[9][10]. Obejmuje trzy rodzaje[11]:
- †Cretoloricera Liu et al., 2023
- Elliptosoma Wollaston, 1854
- Loricera Latreille, 1802 – szczeciorożek
Elliptosoma bywa traktowana także jako synonim lub podrodzaj rodzaju Loricera[6][3]. W zapisie kopalnym podrodzina znana jest od przełomu albu i cenomanu w kredzie. Z okresu tego pochodzi inkluzja larwy Cretoloricera w bursztynie birmańskim. Od eocenu natomiast znane są inkluzje w bursztynie bałtyckim należące już do współczesnego rodzaju Loricera[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 14.
- ↑ A.M. Łomnicki: Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1889 oraz Materyjały do fizyjografii krajowej. Tom dwudziesty piąty. Fauna Lwowa i okolicy. Akademia Umiejętności w Krakowie; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890, s. 162.
- ↑ a b c d e Hua Liu, Kirill V. Makarov, Edmund A. Jarzembowski, Chuantao Xiao, Cihang Luo. Cretoloricera electra gen. et sp. nov., the oldest record of Loricerini (Coleoptera: Adephaga: Carabidae: Loricerinae) from mid-Cretaceous Kachin amber. „Cretaceous Research”. 148, s. 105540, 2023. Elsevier B.V.. DOI: 10.1016/j.cretres.2023.105540.
- ↑ a b c d e f Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 37-43, 157.
- ↑ a b c d e f Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-37, 66.
- ↑ a b Y. Bousquet. Catalogue of Geadephaga (Coleoptera: Adephaga) of America, north of Mexico. „ZooKeys”. 245, s. 1-1722, 2012. DOI: 10.3897/zookeys.245.3416.
- ↑ Y. Bousquet, Loricerinae, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 98, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Franco Andrea Bonelli. Observations Entomologiques, Première partie (Cicindélètes et portion des carabiques). „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”. 18, s. 21–78, 1810.
- ↑ Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
- ↑ subfamily Loricerinae Bonelli, 1810. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-10].