Szykoń łęgowiec
| Pterostichus strenuus | |||||
| (Panzer, 1796) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Nadplemię | |||||
| Plemię | |||||
| Podplemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj | |||||
| Gatunek |
szykoń łęgowiec | ||||
| |||||
Szykoń łęgowiec[1] (Pterostichus strenuus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję, a ponadto zawleczony został do nearktycznej Ameryki.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1796 roku przez Georga W.F. Panzera pod nazwą Carabus strenuus[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 5 do 7 mm[3]. Ubarwienie ma czarne z smoliście ciemnobrązowym do czarnego wierzchem, czerwonobrązowymi odnóżami i głaszczkami oraz zazwyczaj z czerwonobrązowym pierwszym, a czasem także drugim i trzecim członem czułków[3][4]. Czułki i odnóża nie są jak na przedstawiciela rodzaju szczególnie wydłużone[3].
Głowa nie jest wyraźnie za oczami przewężona i ma dwie pary szczecinek nadocznych (supraorbitalnych), a część nasadową delikatnie mikrorzeźbioną, robiącą wrażenie gładkiej nawet w dużym powiększeniu. Trzeci człon czułków poza szczecinkami dotykowymi pozbawiony jest owłosienia[5].
Przedplecze jest w zarysie sercowate, o krawędziach bocznych silnie zafalowanych, w tylnej części wklęsłych, a krawędzi nasadowej znacznie węższej od podstawy pokrywy[4]. Ma ono część tylną dłuższą niż u P. diligens[5], niezaokrąglone, ostre kąty tylne[5][4][3], powierzchnie przed kątami delikatnie mikrorzeźbione, robiące wrażenie gładkich nawet w dużym powiększeniu[5] oraz jedną parę[5][3] dużych, głębokich i grubo punktowanych dołków przypodstawowych. Wszystkie szczecinki przedplecza są brzeżne[5].
Pokrywy są lśniące[4], całkowicie u podstawy obrzeżone[5][4][3], o wyraźnie zaznaczonych barkach[3], długich[5][3] i głębokich, pozbawionych punktów pępkowatych rządkach przytarczkowych[5] oraz płytkich i wyraźnie punktowanych rzędach, z których siódmy zwykle jest delikatny i ku tyłowi zanika, będąc dalej reprezentowanym przez szereg punktów[4]. Występuje od dwóch do pięciu (zwykle trzy) chetoporów (punktów szczecinkowych) dyskalnych w trzecim międzyrzędzie[4], z których pierwszy leży nie dalej niż w ⅓ długości pokrywy[5], a rzadko obecny jest także pojedynczy chetopor dyskalny w międzyrzędzie piątym. Chetopory te nie są powiększone ani pogłębione. Występują zarówno osobniki długoskrzydłe, jak i o tylnej parze skrzydeł skróconej[4].
Spód przedplecza i boki przedpiersia są połyskujące, co najwyżej delikatnie mikrorzeźbione, pokryte rozproszonymi, grubymi, ale bardzo płytkimi punktami[5][4][3]. Krętarze tylnej pary odnóży osiągają niemal połowę długości ud[3]. Stopy wszystkich par mają pozbawione podłużnych bruzd środkowych powierzchnie grzbietowe oraz porośnięte szczecinkami spody ostatnich członów[5][4][3].
Odwłok ma pozbawione bruzd poprzecznych sternity[3][5].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad rozmieszczony od nizin po góry. Zamieszkuje stanowiska wilgotne (higrofil) o różnym stopniu zacienienia[4], najchętniej o podłożu próchniczym lub gliniastym[6]. Zasiedla wilgotne lasy liściaste, w tym galeriowe i zalewowe, porośnięte roślinnością pobrzeża wód, nieodległe od wody łąki, wilgotne polany i przesieki[1][4][6]. Bytuje najczęściej wśród butwiejącej ściółki i mchów[6]. Postacie dorosłe aktywne są od wiosny do jesieni i stanowią stadium zimujące. Zarówno one, jak i larwy są drapieżnikami[1].
Chrząszcz ten jest gospodarzem grzyba Laboulbenia argutoris z rzędu owadorostowców[7].
Gatunek pierwotnie palearktyczny o eurosyberyjskim typie rozsiedlenia[4], zawleczony ponadto do Kanady w nearktycznej Ameryce Północnej[8][9]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji. W Azji podawany jest z syberyjskiej i dalekowschodniej części Rosji, anatolijskiej części Turcji, Kazachstanu, Uzbekistanu i Iranu[8][9]. Na północ sięga aż za koło podbiegunowe[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Pterostichus strenuus – Szykoń łęgowiec. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ G.W.F. Panzer: Faunae Insectorum Germanicae initia; oder Deutschlands Insecten. [Heft 38]. Nürnberg: Felsecker, 1796.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 61-69, 232-255.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 258-264.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Von Arved Lompe: Gattung Pterostichus Bonelli 1810. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-24].
- ↑ a b c d Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Janina Woroniecka-Siemaszko, Wincenty Siemaszko. Owadorosty polskie i palearktyczne, II. „Polskie Pismo Entomologiczne”. 10 (3-4), s. 149-188, 1932(1931).
- ↑ a b Wolfgang Lorenz, Pterostichus (Phonias) strenuus (Panzer, 1796), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-23].
- ↑ a b Y. Bousquet, Pterostichini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 485-516, ISBN 87-88757-73-0.