Tarnogórski Dzwoneczek
Tarnogórski Dzwoneczek[1][2][3] (niem. (Das) Tarnowitzer Glöcklein[4][5]; znany również jako Dzwoneczek Tarnogórski[4][6][7], Już się rozlega (miły głos)[8] oraz niem. Tarnowitzer Fahrtenlied[9][10], Tarnowitzer Fahrtlied[11] i Schon wieder tönt vom Schachte her[5]) – pieśń górnicza skomponowana w 1827 roku przez Rudolfa von Carnalla, niemieckiego inżyniera, późniejszego założyciela i dyrektora Górnośląskiej Szkoły Górniczej w Tarnowskich Górach i dyrektora Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu.
Geneza utworu
[edytuj | edytuj kod]
Rudolf von Carnall był człowiekiem wszechstronnie utalentowanym. Urodzony w 1804 roku w Kłodzku, z górniczą pracą zetknął się po raz pierwszy w Nowej Rudzie i Wałbrzychu. Po ukończeniu studiów w Berlinie, w 1825 roku podjął pracę w Urzędzie Górniczym w Tarnowskich Górach. Towarzyskie usposobienie oraz solidność, błyskotliwość i zdolności artystyczne sprawiły, że Carnall szybko zaczął cieszyć się zaufaniem i uznaniem lokalnych elit przemysłowych i towarzyskich[12].
Carnall pisał wiersze, z których duża część przeznaczona była do śpiewania. Jeden z nich – Das Tarnowitzer Glöcklein – dał początek pieśni, która z dopiskiem August 1827 znalazła się w śpiewniku Carnalla z 1827 roku[4]. Utwór ten w kolejnych dziesięcioleciach cieszył się wręcz statusem „hymnu górniczego”[4], wykonywano go przy okazji wielu uroczystości, np. okolicznościowych Bergfestów organizowanych w rocznicę odkrycia w szybie „Rudolphine” pierwszych złóż rud srebronośnych[1][13]. Pieśń zdobyła ogromną popularność nie tylko w środowiskach związanych z górnictwem i nie tylko na Górnym Śląsku, lecz na całym obszarze niemieckojęzycznym[4]. Powstało wiele wersji utworu różniących się słowami, a niekiedy również zmodyfikowaną melodią[10].
Tarnogórski Dzwoneczek wykazuje taneczne pochodzenie; jego trójmiarowy rytm nadaje mu charakter walca, zaś radosny nastrój tekstu podkreśla zwiewna w swoim przebiegu melodia. Pieśń łatwo wpada w ucho ze względu na poetyckość tekstu i nieskomplikowany dźwiękowy układ[1].
W czasach współczesnych popularyzatorami pieśni stali się m.in. członkowie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, w którego zbiorach muzykaliów utwór ten jest jednym z wielu skrzętnie przechowywanych[1][4]. Tarnowitzer Glöcklein jest również wykonywany podczas organizowanych w mieście imprez historycznych[2][6][7][3].
Pierwszy wers polskiej wersji utworu stał się nazwą wystawy Już się rozlega miły głos… Dzwonnica Gwarków wczoraj i dziś prezentowanej od maja do sierpnia 2021 roku w Muzeum w Tarnowskich Górach, poświęconej zabytkowej Dzwonnicy Gwarków w Tarnowskich Górach[14].
Tekst utworu
[edytuj | edytuj kod]Tarnowitzer Fahrtenlied
Wersja Verein der Leobener Bergbaustudenten
w języku niemieckim[9]
Schon wieder tönt vom Schachte her,
des Glöckleins leises Schallen,
lasst eilen uns nicht weilen mehr,
zum Schachte lasset uns wallen!
Dem Liebchen gebt den Abschiedskuss,
und scheidet von dem Hochgenuss,
es ist des Schicksals Lauf.
Glück auf! Glück auf! Glück auf! Glück auf!
Leicht eilen wir mit frohem Sinn,
die steile Fahrt hernieder,
ein jeder geht zur Arbeit hin,
es regt sich alles wieder.
Man hört des Pulvers Donnerknall,
des Schlägels und des Eisens Schall,
Der Hunte Räder Lauf;
Glück auf! Glück auf! Glück auf! Glück auf!
Und sollte einst in ew’ger Nacht,
mein letztes Stündlein schlagen,
wir stehen ja in Gottes Macht,
er läßt uns alles ertragen,
Ade mein Liebchen weine nicht,
den Tod nicht scheu’n ist Bergmannspflicht,
wir fahren zum Himmel hinauf.
Glück auf! Glück auf! Glück auf! Glück auf!
Pieśń górnicza
Wersja polska z 1914 roku[15]
Już się rozlega miły głos
Dzwoneczka z naszej wieży,
Więc śpieszmy wraz, jak każe los,
Na szyb niech każdy bieży!
Choć tam na ziemi piękny maj,
Ty śpiesz w podziemny gnomów kraj,
Nas czeka praca tam,
Szczęść nam, szczęść nam,
Szczęść Boże nam!
Z wesołą myślą śpieszmy wraz,
Stromą na dół drabiną!
Do pracy każdy zdąża z nas,
Już w szybie kroki giną,
Już słychać miłych strzałów huk,
I stokroć milszy młotów stuk
Ozwie się tu i tam,
Szczęść nam, szczęść nam,
Szczęść Boże nam!
A jeśli kiedy przyjdzie czas
Podziemne żegnać góry
I dzwonka głos ostatni raz
Odezwie się ponury:
O bracie, wtedy nie płacz, nie,
I z oczu twoich otrzyj łzę,
Wszak się obaczym tam!
Szczęść nam, szczęść nam,
Szczęść Boże nam!
Już się rozlega
Wersja polska z 1930 roku[8]
Już się rozlega miły głos dzwoneczka z naszej wieży,
Więc śpieszmy wraz, jak każe los, na szyb niech każdy bieży.
Całuska śpiesznie lubej daj
I śpiesz w podziemny gnomów kraj,
Nas czeka praca tam,
szczęść nam, szczęść nam, szczęść nam, szczęść Boże nam!
Z wesołą myślą śpieszmy wraz stromą na dół drabiną,
Do pracy naszej szczęść nam Bóg, już w piecach kroki giną.
Już się rozlega strzałów huk
I stokroć milszy młotów stuk,
Już słychać tu i tam:
szczęść nam, szczęść nam, szczęść nam, szczęść Boże nam!
A jeśli kiedyś przyjdzie czas żegnać podziemne góry,
I dzwonka głos ostatni raz odezwie się ponury.
O, luba, wtedy nie płacz, nie,
Fartuszkiem sobie utrzyj łzę,
Wszak się zobaczę tam:
szczęść nam, szczęść nam, szczęść nam, szczęść Boże nam!
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Szwed 2007 ↓.
- ↑ a b Myśliwski 2018 ↓.
- ↑ a b Barbórka w środku lata 2021. Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2021-07-12. [dostęp 2021-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-25)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Hahn 2009b ↓.
- ↑ a b Lieder Archiv – Das Tarnowitzer Glöcklein (Schon wieder tönt vom Schachte her).
- ↑ a b Muzeum w Tarnowskich Górach: Good bye Carnall!. [w:] muzeumtg.pl [on-line]. 2019-03-21. [dostęp 2021-11-25]. (pol.).
- ↑ a b Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej: “Miłośnicy” ze sztandarem. smzt.pl, 2020-01-23. [dostęp 2021-11-25]. (pol.).
- ↑ a b Szuścik 1930 ↓, s. 43–44.
- ↑ a b Verein der Leobener Bergbaustudenten: Liederbuch für Bergleute. Leoben: Gesellschaft der Leobener Bergbaustudenten, 2008, s. 16. [dostęp 2021-11-25]. (niem.).
- ↑ a b Partsch 2021 ↓.
- ↑ Akad. Corps Montania zu Leoben – Bergmännisches Liedgut.
- ↑ Hahn 2009a ↓.
- ↑ Barbórka w środku lata. Urząd Miejski w Tarnowskich Górach, 2018-07-15. [dostęp 2021-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-08)]. (pol.).
- ↑ Muzeum w Tarnowskich Górach: Już się rozlega miły głos… Dzwonnica Gwarków wczoraj i dziś. [w:] muzeumtg.pl [on-line]. 2021-05-15. [dostęp 2021-11-27]. (pol.).
- ↑ Jeziorski 1914 ↓, s. 51.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Hahn. Zapomniany Carnall (część I). „Montes Tarnovicensis”. nr 38, 2009-06. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-11-25]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).
- Jan Hahn. Zapomniany Carnall (część II). „Montes Tarnovicensis”. nr 41, 2009-12. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-11-25]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).
- Władysław Jeziorski: Śpiewnik narodowy, wyd. III. Cieszyn: księgarnia „Stella”, 1914. (pol.).
- Jarosław Myśliwski: Srebro, barbórka i tarnogórski dzwoneczek. [w:] gwarek.pl [on-line]. 2018-07-17. [dostęp 2021-11-25]. (pol.).
- Erich Wolfgang Partsch. Bergmannslied, Bergmusik. „Oesterreichisches Musiklexikon online”, 2021-02-02. (niem.).
- Jan Szuścik: Wesoły towarzysz: zbiór pieśni dla dorastającej młodzieży. wyd. nakładem własnym autora, 1930. (pol.).
- Elżbieta Szwed. Muzykalia w zbiorach Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. „Montes Tarnovicensis”. nr 27, 2007-12. Oficyna Monos. ISSN 1640-0216. [dostęp 2021-11-25]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).
