Tomka (roślina)
 Tomka wonna | |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Nadklasa | |||||
| Klasa | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
tomka | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Anthoxanthum L. Sp. Pl. 28. 1 Mai 1753 | |||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
| |||||
Tomka (Anthoxanthum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny wiechlinowatych. Należy do niego ok. 50 gatunków występujących w chłodnym i umiarkowanym klimacie obu półkul oraz na terenach górskich w strefie międzyzwrotnikowej. Dawniej na podstawie kryterium różnic w budowie morfologicznej kwiatostanu niektóre rośliny klasyfikowane były do odrębnego rodzaju turówka (Hierochloë). Ze względu na ścisłe pokrewieństwo i istnienie gatunków o pośredniej budowie kwiatostanu – w niektórych ujęciach systematycznych kwestionowane jest rozdzielanie tych rodzajów i wszystkie te rośliny włączane są do rodzaju Anthoxanthum[5][6]. Wszystkie gatunki rodzaju cechują się zawartością i zapachem kumaryny[5][7].
Trawy cenione jako paszowe (zwłaszcza tomka wonna A. odoratum i Anthoxanthum horsfieldii). Wykorzystywane także do aromatyzowania wnętrz (np. kościołów) i odzieży. Wykorzystywane były także jako lecznicze[7].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj rozprzestrzeniony szeroko na wszystkich kontynentach (poza Antarktydą). W strefie równikowej rośliny te związane są z obszarami górskimi[4]. Najbardziej zróżnicowane są w Eurazji. W Europie obecnych jest 13 gatunków[7], z czego w Polsce rosną dwa jako rodzime i jeden jako gatunek introdukowany[8].
- Gatunki flory Polski[8]
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[8], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]
- tomka alpejska Anthoxanthum alpinum Á. Löve & D. Löve ≡ Anthoxanthum nipponicum Honda
- tomka oścista Anthoxanthum aristatum Boiss. – antropofit zadomowiony
- tomka wonna Anthoxanthum odoratum L.
W ujęciu bazy taksonomicznej Plants of the World online należą tu także:[4]
- turówka leśna Hierochloë australis (Schrad.) Roem. & Schult. ≡ Anthoxanthum australe (Schrad.) Veldkamp
- turówka rozłogowa Hierochloë repens (Host) P. Beauv. ≡ Anthoxanthum repens (Host) Veldkamp
- turówka wonna Hierochloë odorata (L.) P. Beauv. ≡ Anthoxanthum nitens (Weber) Y.Schouten & Veldkamp
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae). W obrębie rodziny należy do podrodziny wiechlinowych (Pooideae), plemienia Poeae, podplemienia Phalaridinae[9].
- Anthoxanthum aethiopicum I.Hedberg
- Anthoxanthum amarum Brot. – tomka gorzka
- Anthoxanthum arcticum Veldkamp
- Anthoxanthum aristatum Boiss. – tomka oścista
- Anthoxanthum australe (Schrad.) Veldkamp – turówka leśna
- Anthoxanthum borii S.K.Jain & Pal
- Anthoxanthum brevifolium Stapf
- Anthoxanthum brunonis (Hook.f.) ined.
- Anthoxanthum cupreum (Zotov) ined.
- Anthoxanthum davidsei (R.W.Pohl) Veldkamp
- Anthoxanthum dregeanum (Nees ex Trin.) Stapf
- Anthoxanthum ecklonii (Nees ex Trin.) Stapf
- Anthoxanthum equisetum (Zotov) ined.
- Anthoxanthum flexuosum (Hook.f.) Veldkamp
- Anthoxanthum fraseri (Hook.f.) ined.
- Anthoxanthum fuscum (Zotov) ined.
- Anthoxanthum glabrum (Trin.) Veldkamp
- Anthoxanthum gracile Biv.
- Anthoxanthum hookeri (Griseb.) Rendle
- Anthoxanthum horsfieldii (Kunth ex Benn.) Reeder
- Anthoxanthum japonicum (Maxim.) Hack. ex Matsum.
- Anthoxanthum juncifolium (Hack.) Veldkamp
- Anthoxanthum khasianum (C.B.Clarke ex Hook.f.) Ohwi
- Anthoxanthum laxum (Hook.f.) Veldkamp
- Anthoxanthum madagascariense Stapf
- Anthoxanthum mexicanum (Rupr. ex E.Fourn.) Mez
- Anthoxanthum monticola (Bigelow) Veldkamp
- Anthoxanthum nipponicum Honda (syn. Anthoxanthum alpinum Á.Löve & D.Löve) – tomka alpejska
- Anthoxanthum nitens (Weber) Y.Schouten & Veldkamp – turówka wonna
- Anthoxanthum nivale K.Schum.
- Anthoxanthum novae-zelandiae (Gand.) ined.
- Anthoxanthum occidentale (Buckley) Veldkamp
- Anthoxanthum odoratum L. – tomka wonna
- Anthoxanthum ovatum Lag.
- Anthoxanthum pallidum (Hand.-Mazz.) Tzvelev
- Anthoxanthum pluriflorum (Koidz.) Veldkamp
- Anthoxanthum potaninii (Tzvelev) S.M.Phillips & Z.L.Wu
- Anthoxanthum pusillum (Hack.) Veldkamp
- Anthoxanthum quebrada (Connor & Renvoize) N.I.Villalobos & Finot
- Anthoxanthum racemosum (Trin.) ined.
- Anthoxanthum rariflorum (Hook.f.) Veldkamp
- Anthoxanthum recurvatum (Hack.) ined.
- Anthoxanthum redolens (Vahl) P.Royen
- Anthoxanthum repens (Host) Veldkamp – turówka rozłogowa
- Anthoxanthum sikkimense (Maxim.) Ohwi
- Anthoxanthum spicatum (Parodi) Veldkamp
- Anthoxanthum submuticum (F.Muell.) Veldkamp
- Anthoxanthum tibeticum (Bor) Veldkamp
- Anthoxanthum tongo (Trin.) Stapf
- Anthoxanthum utriculatum (Ruiz & Pav.) Y.Schouten & Veldkamp
- Anthoxanthum wendelboi (G.Weim.) Veldkamp
- Anthoxanthum × zinserlingii (Tzvelev) ined.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-02] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
- ↑ a b c d e Anthoxanthum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-13].
- ↑ a b Zhen-lan Wu, Sylvia M. Phillips: Anthoxanthum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
- ↑ Species Records of Hierochloe. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 56, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 33, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Poaceae (grass family). [w:] Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 26. ISBN 978-83-925110-5-2.