Trisagion

Trisagion (gr. triságios, 'trzykroć święty') – hymn pochwalny na cześć Trójcy Świętej. Por. Sanctus.

Tekst hymnu

Język grecki

Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος ελέησον ημάς.
Δόξα Πατρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι. Και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Άγιος αθάνατος ελέησον ημάς.

Transkrypcja:

Agios o Theos, agios ischyros, agios athanatos, eleison imas. (trzykrotnie)
Doxa Patri kai Huio kai agio Pneumati. Kai nun kai aei kai eis tous aionas ton aionon. Amen.
Agios athanatos, eleison imas.

Język łaciński

Sanctus Deus, Sanctus fortis, Sanctus immortalis, miserere nobis.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto, sicut erat in principio et nunc et semper et in saecula saeculorum Amen.
Sanctus immortalis, miserere nobis.

Język cerkiewnosłowiański

Свѧтый Боже, Свѧтый Крѣпкїй, Свѧтый Бесмертный, помилꙋй насъ. Слава Отцꙋ и Сынꙋ и Свѧтомꙋ Дꙋхꙋ, И нынѣ и приснω и во вѣки вѣкωвъ. Аминь. Свѧтый Бесмертный, помилꙋй насъ.

Transkrypcja:

Svjatyj Boże, Svjatyj Kriepkij, Svjatyj Bezsmiertnyj, pomiłuj nas. Sława Otcu i Synu i Svjatomu Duchu, i nynje i prisno i wo wieki wjekow. Amiń. Svjatyj Bezsmiertnyj, pomiłuj nas.

Język ormiański

Սուրբ Աստված, սուրբ և հզոր, սուրբ և անմահ, որ ծնար և հայտնեցար, ողորմեա՜ մեզ:
Սուրբ Աստված, սուրբ և հզոր, սուրբ և անմահ, որ խաչեցար վասն մեր, ողորմեա՜ մեզ։
Սուրբ Աստված, սուրբ և հզոր, սուրբ և անմահ, որ հարեար ի մեռելոց, ողորմեա՜ մեզ։
Սուրբ Աստված, սուրբ և հզոր, սուրբ և անմահ, որ համբարձար փառօք առ հայր, ողորմեա՜ մեզ։
Փա՜ռք Քեզ, Տեր Աստված մեր:

Transkrypcja:

Surb Astwac, surb jew hzor, surb jew anmah, wor cnar jew hajtnecar, woghormja mez.
Surb Astwac, surb jew hzor, surb jew anmah, wor chaczecar wasn mer, woghormja mez.
Surb Astwac, surb jew hzor, surb jew anmah, wor harjar i merreloc, woghormja mez.
Surb Astwac, surb jew hzor, surb jew anmah, wor hambardzar parrok arr hajr, woghormja mez.
Park Kez, Ter Astwac mer.

Tłumaczenie:

Święty Boże, Święty i mocny, Święty i nieśmiertelny, któryś zrodził się i objawił, zmiłuj się nad nami.
Święty Boże, Święty i mocny, Święty i nieśmiertelny, któryś został za nas ukrzyżowany, zmiłuj się nad nami.
Święty Boże, Święty i mocny, Święty i nieśmiertelny, któryś powstał z martwych, zmiłuj się nad nami.
Święty Boże, Święty i mocny, Święty i nieśmiertelny, któryś wstąpił do Ojca w chwale, zmiłuj się nad nami.
Chwała Tobie, Panie, Boże nasz.

Język polski

Święty Boże, Święty mocny, Święty nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami! (trzykrotnie)
Chwała Ojcu i Synowi i Świętemu Duchowi, jak była na początku, i teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen.
Święty nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami!

Trisagion w Liturgii Kościoła Wschodniego (bizantyńskiego)

W obrządkach bizantyjskich hymn Trisagion poprzedza czytania z Pisma Świętego. Przed nim odbywa się małe wejście, czyli procesjonalne okazanie księgi ewangeliarza wiernym poprzez wyjście kapłana przed ikonostas a następnie wejście do sanktuarium i złożenie ewangeliarza na ołtarzu w prezbiterium za ikonostasem. Po wejściu kapłana przez królewskie wrota za ikonostas, następuje śpiewanie troparionów z dnia a następnie hymn Trisagion.

Z trisagionem wiąże się pojęcie „świętego czasu”. Wśród różnych „czasów” jest też liturgiczny czas trisagionu i dlatego diakon zwraca się do kapłana z prośbą „Pobłogosław, władyko, czas hymnu trójświętego”.

Trisagion w liturgii Kościoła zachodniego

W liturgii Kościoła rzymskiego Trisagion występuje podczas nabożeństwa Wielkiego Piątku, czyli uroczystej liturgii popołudniowej ku czci Męki Pańskiej, jako część Improperii (łac. lamentacje) towarzyszących adoracji krzyża.

Hymn Trisagion jest śpiewany na przemian przez dwa chóry w grecku i po łacinie, tuż po odśpiewaniu lamentacji Popule meus, quid feci tibi? (Ludu, mój ludu), w następujący sposób:

Chór I: Agios o Theos (Święty Boże)
Chór II: Sanctus Deus
Chór I: Agios ischyros (Święty Mocny)
Chór II: Sanctus fortis
Chór I: Agios athanatos, eleison imas (Święty a Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami)
Chór II: Sanctus immortalis, miserere nobis.

Hymn jest śpiewany dwanaście razy, przeplatany kolejnymi wersetami „lamentacji”. W rycie gallikańskim czytanie Ewangelii poprzedzone procesją: diakoni niosą Ewangeliarz i siedem zapalonych świec. Podczas procesji śpiewa się 2 razy cały Trisagion.

Hymn Trisagium Angelicum odmawia się przez trzy dni, począwszy od piątku poprzedzającego uroczystość Trójcy Przenajświętszej.

W tradycji polskiej

W polskiej tradycji kościelnej hymn Święty Boże jest pierwszą częścią suplikacji, śpiewanej m.in. w trakcie uroczystości pogrzebowych, mszy za dusze zmarłych, w ramach Gorzkich Żalów, procesji na Boże Ciało, a także w intencji ochrony przed klęskami żywiołowymi.

Pierwszą strofę suplikacji stanowi inwokacja:

Święty Boże,
święty, mocny,
święty a nieśmiertelny,
zmiłuj się nad nami!

Po nim następuje właściwa suplikacja:

Od powietrza, głodu, ognia i wojny
Wybaw nas Panie!
Od nagłej i niespodziewanej śmierci
Zachowaj nas Panie!
My grzeszni Ciebie Boga prosimy
Wysłuchaj nas Panie!

W liturgii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczpospolitej Polskiej Trisagion śpiewany jest po czytaniu Starego Testamentu w okresie pasyjnym.

Inspiracja artystów

Pieśń ta stała się tematem wielu kompozycji, m.in.:

• Ignacy Feliks Dobrzyński, kantata Święty Boże op. 61 na 4 głosy solowe, chór i orkiestrę;
• Mieczysław Surzyński, Improwizacje na temat Święty Boże op. 38 na organy;
• Jan Maklakiewicz, symfonia Święty Boże na baryton, chór, orkiestrę i organy;
• Karol Szymanowski, pierwszy z Trzech fragmentów z poematów Jana Kasprowicza op. 5;
• Michał Skarżyński zaaranżował tę pieśń, którą odśpiewał Andrzej Dziubek; stała się ona utworem przewodnim w filmie dokumentalnym Mgła.

Linki zewnętrzne

• Trisagion po gruzińsku w wykonaniu chóru Water Choir, London 2009
• Trisagion gruziński na YouTube
• Trisagion po polsku w wykonaniu chóru Prawosławnego Punktu Duszpasterskiego św. męcz. Archimandryty Grzegorza (Peradze): wersja z Liturgii, wersja z koncertu
• Trisagion po polsku w wykonaniu zespołu wokalnego Jerycho posługującego się tradycyjnym idiomem śpiewu liturgicznego: YouTube