Trochodendronowce
 Trochodendron aralioides | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd |
trochodendropodobne |
| Rząd |
trochodendronowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Trochodendrales Takht. ex Cronquist Integr. Syst. Class. Fl. Pl.: 157. 10 Aug 1981[3] | |
Trochodendronowce (Trochodendrales Cronquist) – rząd roślin okrytonasiennych z jedną rodziną Trochodendraceae i dwoma monotypowymi rodzajami z dwoma gatunkami[2]. Zgodnie z wnioskami wynikającymi z analiz danych molekularnych, kopalnych i dotyczących budowy i biologii roślin, trochodendronowce stanowią jedną z kilku linii rozwojowych roślin okrytonasiennych, które oddzieliły się od wspólnego pnia po uprzednim zróżnicowaniu jaskrowców, a przed podziałem prowadzącym do powstania kladów różowych i astrowych[2]. Trochodendron araliowaty występuje na Wyspach Japońskich po północny Tajwan. Tetracentron chiński rośnie w południowych Chinach i w Nepalu. Rośliny kopalne z tego rzędu (np. Nordenskioldia) znane są z późnej kredy jako gatunki rozpowszechnione na półkuli północnej[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Zimozielone drzewa i krzewy o drewnie pozbawionym naczyń[4].
- Liście
- Skrętoległe i skupione w nibyokółki. Pozbawione przylistków i z przylistkami przyrośniętymi do ogonka liściowego. Blaszka pojedyncza, całobrzega, użyłkowana dłoniasto lub pierzasto[4].
- Kwiaty
- Drobne, skupione w kwiatostany. U Trochodendron luźne, groniaste lub wiechowate, w których kwiaty wsparte są 2–5 przysadkami, lub w kotki kłosopodobne zebrane po cztery u Tetracentron. Kwiaty mają szerokie dno kwiatowe i pozbawione są okwiatu (u Trichodendron) lub składa się on z czterech listków (u Tetracentron)[4]. U Trichodendron pręciki w liczbie 40–70 tworzą kilka okółków wokół 6–17 owocolistków zrośniętych bocznie w jeden okółek. U Tetracentron są tylko cztery pręciki otaczające słupkowie tworzone przez cztery zrastające się u podstawy owocolistki[4].
- Owoce
- Bocznie połączone mieszki (mieszek złożony), otwierające się do wewnątrz pęknięciami. Nasiona są oskrzydlone lub nie[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Trochodendronowce są jedną z grup bazalnych dwuliściennych właściwych oddzieloną od pozostałych ok. 120–130 milionów lat temu (datowanie molekularne). Najstarsze skamieniałości znane są z kredy (Nordenskioeldia), ale rośliny prawdopodobnie z tej rodziny opisano też z Japonii ze skał datowanych na 89 milionów lat. Trochodendronowce znane są z bardzo licznych i zróżnicowanych skamieniałości sprzed ok. 50 milionów lat (eocen) z Ameryki Północnej i w czasie kenozoiku były rozpowszechnione na całej półkuli północnej[2].
W systemie Cronquista (1981) i systemie Takhtajana (2009) oba zaliczane tu rodzaje włączane były w rząd Trochodendrales jako odrębne, monotypowe rodziny Tetracentraceae Van Tieghem, 1900 i Trochodendraceae Prantl in Engler & Prantl, 1888[5][6]. Rząd sytuowany był blisko oczarowatych Hamamelidaceae, u Takhtajana (2009) w podklasie Hamamelidae (przy czym w tym systemie wskazana została jako najbliżej spokrewniona z grujecznikowatymi Cercidiphyllaceae)[5]. W systemie Reveala z 2008 rodzina Trochodendraceae włączona została do rzędu oczarowców Hamamelidales[7].
W pierwszej wersji systemu APG z 1998 rząd nie był wyróżniany – rodzina Trochodendraceae i opcjonalnie wyróżniana Tetracentraceae ujęte były jako zajmujące niepewną pozycję (Incertae sedis) w obrębie dwuliściennych właściwych eudicots[8]. Tak samo przedstawione zostały w systemie APG II z 2003[9]. W systemie APG III z 2009 wyróżniono rząd z rodziną Trochodendraceae (włączono do niej Tetracentraceae) umieszczając go wśród bazalnych rzędów w obrębie dwuliściennych właściwych[10]. W systemie APG IV z 2016 uściślono jego pozycję sytuując go na kladogramie po powstaniu rzędów srebrnikowców Proteales, a przed wyodrębninieniem bukszpanowców[11].
W systemie Ruggiero i in. (2015) rząd trochodendronowców tworzy jeden z 18 nadrzędów okrytonasiennych – trochodendropodobne Trochodendranae[12] i obejmuje jedną rodzinę zgodnie z systemem APG IV (2016)[1].
- Pozycja systematyczna trochodendronowców w kladogramie dwuliściennych właściwych według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rzędu według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
- Rodzina: Trochodendraceae Eichler
- rodzaj: Trochodendron Siebold & Zuccarini – trochodendron
- rodzaj: Tetracentron Oliver – tetracentron
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b c d e Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
- ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2021-02-28].
- ↑ a b c d e Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 226–227. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ a b Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009, s. 71–73.
- ↑ Arthur Cronquist, An integrated system of classification of flowering plants, New York: Columbia University Press, 1981, s. 157–161, ISBN 0-231-03880-1.
- ↑ Reveal J. L: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme. 2007. [dostęp 2009-05-12]. (ang.).
- ↑ K. Bremer, M. Chase, P. Stevens i in. An ordinal classification for the families of flowering plants. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 85, 4, s. 531–553, 1998.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 141, 4, s. 399–436, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 161, 2, s. 105–121, 2009. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 926–927. ISBN 83-214-1305-6.