Ukrzyżowanie (obraz Lucasa Cranacha starszego, 1503)
.jpg)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1503 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
138 × 99 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Ukrzyżowanie lub Ukrzyżowanie ze Schleissheim, Opłakiwanie Chrystusa. Chrystus na krzyżu – obraz niemieckiego malarza Lucasa Cranacha starszego, znajdujący się w zbiorach Starej Pinakoteki w Monachium[1].
Druga nazwa obrazu pochodzi od znajdującego się niedaleko Monachium pałacu Schleißheim, gdzie był przechowywany przed rokiem 1909, zanim trafił do kolekcji monachijskiego muzeum[2].
Opis obrazu
[edytuj | edytuj kod]Jest to jeden z najwcześniejszych obrazów Cranacha. Datowany na 1503 rok, prawdopodobnie powstały podczas lub krótko po pobycie malarza w Wiedniu, zanim został nadwornym malarzem elektora saskiego Fryderyka Mądrego[1]. Jeszcze na początku XX wieku autorstwo obrazu przypisywano Matthiasowi Grünewaldowi[2] lub Wolfowi Huberowi[3].
Innowacyjność kompozycji
[edytuj | edytuj kod]Kompozycja obrazu różni się od tradycyjnego ujęcia tematu; prawdopodobnie jest wynikiem eksperymentów artysty z perspektywą. Inspiracja dla Cranacha mogły być drzeworyty Albrechta Dürera, m.in.: Siedem Boleści Marii, wykonany dla Norymbergi[4]. Krzyże umieszczone są ukośnie, a konający Chrystus przesunięty został na prawą stronę (w dotychczasowej ikonografii stanowił centralną część obrazów), robiąc miejsce cierpiącej Marii, matce Jezusa i św. Janowi. Wzrok Marii skierowany w stronę twarzy Jej syna, nadał narracji scenie, dzięki czemu widz automatycznie przenosi wzrok z cierpiącej twarzy Marii na konającego Chrystusa[1]. Poprzez to przesunięcie Cranach wzbogacił kompozycję o większy stopień realizmu. Jak napisał niemiecki historyk Wolfgang Hütt: W obrazie wyczuwa się uduchowienie, które wymaga spokoju, a ów spokój płynie z krajobrazu[5]. Werner Shade uzupełnia: Dostojna godność głównych postaci wywołuje reminiscencje ludowych pieśni wielkopostnych. Smukłe kształty Jana pozwalają domyślać się pokrewieństwa z malarstwem północnowłoskim[6].
Ukrzyżowanie ze Schleissheim jest przykładem wczesnego stylu szkoły naddunajskiej i jej panteizmu[7]. Można w nim odnaleźć elementy późnogotyckiego realizmu frankońskiego oraz starobawarskich malarzy[5]. W porównaniu do wersji wcześniejszej Cranach zmniejszył liczbę postaci do pięciu, czym osiągnął większą kondensację przeżyć i tym samym większą wyrazistość stanów psychicznych[2]
Inne wersje
[edytuj | edytuj kod]Dwa lata wcześniej Cranach namalował swoje pierwsze dzieło, również tematycznie związane z Pasją, znane pod tym samym tytułem: Ukrzyżowanie (Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu). W oeuvre Cranacha znajduje się kilka innych różniących się kompozycyjnie wersji Ukrzyżowania Chrystusa, m.in. dwie inne jeszcze wersje posiada Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu: Ukrzyżowanie z Marią Magdaleną[8], Ukrzyżowanie z kardynałem Albrechtem von Brandenburgiem[9]. Inne wersje Ukrzyżowania znajdują się w kolekcjach: w Art Institute of Chicago z 1538 roku[10], w duńskim Państwowym Muzeum Sztuki, w National Gallery of Art (1536) i w Państwowym Muzeum Sztuk Pięknych w Buenos Aires.
Proweniencja
[edytuj | edytuj kod]W 1804 roku obraz został przeniesiony z klasztoru z południowych Niemczech po jego sekularyzacji, do zbiorów Starej Pinakoteki[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Lucas Cranach d. Ä.. Pinakoteka. [dostęp 2016-12-30].
- ↑ a b c Lüdecke 1976 ↓, s. 16.
- ↑ Wilhelm Schmidt Wolf Huber und M. Grünewald, wyd. Journal Zeitschrift für bildende Kunst. Kunstchronik, 1892 za: Cranach Digital Archive.
- ↑ Schade 1980 ↓, s. 19.
- ↑ a b Hütt 1985 ↓, s. 231.
- ↑ Schade 1980 ↓, s. 20.
- ↑ Łysiak 2010 ↓, s. 267.
- ↑ Lucas Cranach (I). De kruisiging, 1503 [online], RKD – Netherlands Institute for Art History [dostęp 2024-03-29] (ang. • niderl.).
- ↑ Lucas Cranach (I). Kardinaal Albrecht von Brandenburg voor de Gekruisigde, 1520-1525 [online], RKD – Netherlands Institute for Art History [dostęp 2024-03-29] (ang. • niderl.).
- ↑ Lucas Cranach (I). De kruisiging, 1538 [online], RKD – Netherlands Institute for Art History [dostęp 2024-03-29] (ang. • niderl.).
- ↑ Cranach Digital Archive.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Waldemar Łysiak: Malarstwo białego człowieka. T. III. Warszawa: Noblis, 2010. ISBN 978-83-60297-36-0.
- Heinz Lüdecke: Łukasz Cranach st. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1976.
- Wolfgang Hütt: Niemieckie malarstwo i grafika późnego gotyku i renesansu. Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-04621-X.
- Werner Schade: Malarski ród Cranachów. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1980. ISBN 83-21132926-8.