Wąsonogi
| Cirripedia[1] | |
| Burmeister, 1834 | |
 Różne wąsonogi; pośrodku krab spasożytowany przez worecznice | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada |
wąsonogi |
Wąsonogi (Cirripedia) – gromada[2][3][4], podgromada[5] lub infragromada[6][7] skorupiaków wyłącznie morskich. Jedyna grupa, która obejmuje stawonogi osiadłe. Zamieszkują przeważnie płytkie, przybrzeżne wody, osiadając na obiektach podwodnych, skałach, koralowcach, muszlach mięczaków, pancerzach skorupiaków, na portowych urządzeniach, czy zanurzonych w wodzie częściach statków. Wiele z nich odbywa wędrówki, przyczepione do ciała żółwi morskich czy rekinów. Większość z nich występuje masowo, a 400-2500 osobników na 1 m² nie należy do rzadkości. Niektóre gatunki wiercą w szkieletach koralowców i muszlach mięczaków, szukając schronienia. Wiele wąsonogów jest pasożytami skorupiaków i wyższych osłonic. Niektóre żyją w komensalizmie z rybami (najczęściej żarłaczami) lub wielorybami. Obejmują ok. 1000 bardzo wyspecjalizowanych gatunków[3].
Przeciętna długość postaci dojrzałych wynosi 3-4 cm, wyjątkowo do 80 cm (u osiadłych). Ciało silnie zmodyfikowane w zależności od trybu życia, szczególnie formy osiadłe i pasożyty odbiegają budową od typowych skorupiaków[3].
Wąsonogi posiadają bardzo długie penisy osiągające 15 cm długości - jest to największy znany stosunek długości penisa do długości ciała wśród organizmów żywych[8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Zakres podtaksonów jaki obejmuje takson wąsonogów, jego ranga oraz pozycja systematyczna w obrębie skorupiaków są różne u poszczególnych autorów. W podręcznikach Jury (2005)[3], Boroń i Szlachciak (2013)[2] oraz Błaszaka (2011)[4] nadaje się wąsonogom rangę gromady i włącza do nich workowce (u Jury i Błaszaka)[4][3] i Facetotecta (u Błaszaka[4]) w randze rzędów. Newman w 1992 nadał wąsonogom rangę podgromady w obrębie Maxillopoda i nie zaliczał do nich workowców, traktując je jako osobną podgromadę[5].
W systemach Martina i Daviesa z 2001 oraz Ahyonga i innych z 2011 wąsonogi mają rangę infragromady w obrębie podgromady Thecostraca, należącej do gromady Maxillopoda. Nie obejmują one workowców i Facetotecta, które mają rangi osobnych infragromad w obrębie Thecostraca[7][6] (Thecostraca w tych systemach odpowiadają więc wąsonogom z podręcznika Błaszaka[6][4]).
Analiza filogenetyczna Oakleya i innych z 2013 roku wskazuje na polifiletyzm Maxillopoda. Według jej wyników należy wąsonogi wraz z widłonogami i pancerzowcami umieszczać w kladzie Multicrustacea (w bazie WoRMS z rangą nadgromady[9]). Analiza ta wskazuje na tworzenie przez wąsonogi i widłonogi kladu Hexanauplia, jednak nie badano w niej przedstawicieli workowców ani Facetotecta, stąd nie wiadomo czy relacja siostrzana z widłonogami dotyczy całych Thecostraca[10].
Podział wąsonogów w pracy Ahyonga i innych z 2011[6] oraz w bazie WoRMS w 2016 przedstawia się następująco[9]:
- nadrząd: Acrothoracica – ostrowce
- rząd: Cryptophialida
- rząd: Lithoglyptida
- nadrząd: Rhizocephala – rozłogowce
- rząd: Akentrogonida
- rząd: Kentrogonida
- nadrząd: Thoracica – toraczkowce
- rząd: Cyprilepadiformes
- rząd: Ibliformes
- rząd: Lepadiformes
- rząd: Scalpelliformes
- rząd: Sessilia
Grabowski w Błaszaku (2011) definiuje wąsonogi szerzej i stosuje podział na pięć rzędów: Factoteca, workowce, ostrowce, toraczkowce i rozłogowce[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Cirripedia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Karol Komosińsk: Podtyp: skorupiaki (skrzelodyszne) Crustacea (Branchiata). W: Alicja Boroń, Jolanta Szlachciak: Różnorodność i taksonomia zwierząt Tom 1. Charakterystyka i systematyka zwierząt. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2013.
- ↑ a b c d e Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 450-456.
- ↑ a b c d e f Michał Grabowski: Gromada: wąsonogi — Cirripedia. W: Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1.. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.
- ↑ a b William Anderson Newman. Origin of Maxillopoda. „Acta Zoologica”. 73, s. 271–392, 1992.
- ↑ a b c d Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772, [w:] Z.-Q. Zhang (red.), Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, grudzień 2011, s. 165–191.
- ↑ a b Joel W. Martin, George E. Davis: An Updated Classification of the Recent Crustacea. Natural History Museum of Los Angeles County, 2001. [dostęp 2016-04-03].
- ↑ Barnacle general biology. [dostęp 2008-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-17)].
- ↑ a b Cirripedia. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-04-03].
- ↑ Todd H. Oakley, Joanna M. Wolfe, Annie R. Lindgren, Alexander K. Zaharoff. Phylotranscriptomics to Bring the Understudied into the Fold: Monophyletic Ostracoda, Fossil Placement, and Pancrustacean Phylogeny. „Mol. Biol. Evol.”. 30 (1), s. 215-233, 2013. DOI: 10.1093/molbev/mss216.