Wacław Stradowski

Wacław Stradowski

Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1921 Chmielnik
Data śmierci	23 grudnia 1943
Przyczyna śmierci	rozstrzelanie
Zawód, zajęcie	rolnik
Miejsce zamieszkania	Chmielnik
Narodowość	Polak
Wyznanie	katolicyzm
Rodzice	Marianna Stradowska, Adam Stradowski
Krewni i powinowaci	Matylda Habik, Kazimiera Wrzesień (siostry)
Odznaczenia

Wacław Stradowski (ur. 14 sierpnia 1921 w Chmielniku, zm. 23 grudnia 1943) – polski rolnik, stracony za pomaganie Żydom podczas II wojny światowej.

Życiorys

Wacław Stradowski mieszkał w domu przy ulicy Szydłowskiej w Chmielniku. Jego rodzice, Marianna i Adam Stradowscy prowadzili gospodarstwo rolne. W 1926 zmarł jego ojciec. Od tej pory matka samodzielnie utrzymywała Wacława oraz jego siostry: Matyldę (ur. 1924, po mężu Habik) i Kazimierę (ur. 1926, po mężu Wrzesień).

W okresie międzywojennym ok. 80% mieszkańców Chmielnika stanowili Żydzi. W pierwszej połowie 1941 w mieście powstało getto. Umieszczano tam nie tylko miejscowych Żydów, lecz także zwożonych z innych miast okupowanej Polski. W 1942 przebywało w nim 13 tys. osób. W październiku 1942 rozpoczęto likwidację getta.

Do Stradowskich przyszli wówczas z prośbą o pomoc żydowscy dwaj bracia Pasternakowie oraz nieznane z nazwiska małżeństwo z około dziesięcioletnim dzieckiem. Stradowscy dali im schronienie w swoim domu, umieszczając w pokoju, gdzie wcześniej przechowywali sprzęt rolniczy. 31 stycznia 1943 późnym wieczorem – najpewniej po donosie – do domu Stradowskich przyszli niemieccy żandarmi (m.in. Julian Świątek i Bernhard Krause). Drogę do domu wskazał Stefan Pawłowski. Żandarmi odnaleźli kryjówkę i zamordowali na miejscu pięcioro Żydów.

Marii, Wacławowi i jego siostrom udało się uciec. Kiedy żandarmi odeszli, Maria wróciła wraz z dwójką młodszych dzieci. Dom prawdopodobnie był obserwowany, bo kiedy po kilku dniach wrócił także Wacław Stradowski, został zatrzymany przez żandarmów. Po jego aresztowaniu Maria sama zgłosiła się na posterunek. 11 lutego 1943 przewieziono ich do Niemieckiego Zakładu Karnego w Pińczowie, gdzie postawiono im zarzut udzielenia schronienia Żydom. Stamtąd trafili do więzienia w Kielcach, gdzie 25 marca 1943 postawiono ich przed sądem specjalnym, który skazał ich na karę śmierci. Matylda i Kazimiera woziły im paczki z żywnością do więzienia. Mimo skierowania przez nie prośby do generalnego gubernatora Hansa Franka o złagodzenie kary, została ona podtrzymana. Wyrok wykonano 23 grudnia 1943. Miejsce pochówku Marii i Wacława jest nieznane.

Julian Świątek za współpracę z Niemcami po wojnie został skazany początkowo na karę śmierci, po czym zmniejszono go na 15 lat więzienia, a ostatecznie na 10 lat więzienia. Stefana Pawłowskiego w 1947 uniewinniono w postępowaniu sądowym. Bernhard Krause nie został pociągnięty do odpowiedzialności.

W 2001 Marianna, Wacław oraz Kazimiera został wyróżnieni tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

15 września 2022 w Chmielniku z inicjatywy Instytutu Pileckiego uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Mariannę i Wacława Stradowskich w ramach projektu Zawołani po imieniu. Rodzinę Stradowskich reprezentowały Krystyna Paradowska oraz Anna Borkowska-Balus – wnuczki Marii, siostrzenice Wacława.