Wachlarzówka rdzawa

Wachlarzówka rdzawa
	Rhipidura rufifrons
	(Latham, 1801)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	wachlarzówki
Rodzaj	Rhipidura
Gatunek	wachlarzówka rdzawa
Synonimy
	Muscicapa rufifrons Latham, 1801; Rhipidura kubaryi Finsch, 1876; Rhipidura melanolaema Sharpe, 1879;
	Muscicapa rufifrons Latham, 1801; Rhipidura kubaryi Finsch, 1876; Rhipidura melanolaema Sharpe, 1879;
Podgatunki
	R. r. torrida Wallace, 1865; R. r. uraniae Oustalet, 1881; R. r. saipanensis Hartert, 1898; R. r. mariae R. H. Baker, 1946; R. r. versicolor Hartlaub & Finsch, 1872; R. r. kubaryi Finsch, 1876; R. r. agilis Mayr, 1931; R. r. melanolaema Sharpe, 1879; R. r. utupuae Mayr, 1931; R. r. commoda Hartert, 1918; R. r. granti Hartert, 1918; R. r. brunnea Mayr, 1931; R. r. rufofronta E. P. Ramsay, 1879; R. r. ugiensis Mayr, 1931; R. r. russata Tristram, 1879; R. r. kuperi Mayr, 1931; R. r. louisiadensis Hartert, 1899; R. r. intermedia North, 1902; R. r. rufifrons (Latham, 1801);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania w starszym ujęciu systematycznym wraz z wachlarzówką maskową uznawaną obecnie za osobny gatunek występuje przez cały rok tylko poza sezonem lęgowym
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wachlarzówka rdzawa^[4], wachlarzówka białosterna^[5], wachlarzówka ruda^[6] (Rhipidura rufifrons) – gatunek małego ptaka z rodziny wachlarzówek (Rhipiduridae). Zamieszkuje zalesione wschodnie obszary Australii, wschodnią część Indonezji oraz Wyspy Salomona i inne wyspy Oceanii. Osobniki zamieszkujące tereny wysunięte najbardziej na południe migrują w okresie chłodnym na północ, osiągając południową Nową Gwineę.

Systematyka

Takson ten został po raz pierwszy sklasyfikowany przez brytyjskiego ornitologa Johna Lathama w roku 1801^[7]^[a]. Autor nadał gatunkowi nazwę Muscicapa rufifrons, zaliczając go tym samym do muchołówek^[7]. Holotyp pochodził z Sydney w Australii^[8]. Obecnie wachlarzówka rdzawa jest umieszczana w rodzaju Rhipidura w rodzinie wachlarzówek^[4]^[9].

Wachlarzówka rdzawa jest blisko spokrewniona z wachlarzówką maskową (R. dryas) i wachlarzówką czerwonawą i (R. semirubra), często łączono je w jeden gatunek^[8]. Obecnie wyróżnia się około 19 podgatunków R. rufifrons, niektóre z nich (zwykle kubaryi i/lub melanolaema) przez część autorów bywają podnoszone do rangi gatunku.

Podgatunki i zasięg występowania

Wachlarzówka rdzawa zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2]^[4]^[8]^[9]:

R. rufifrons torrida – wachlarzówka molucka – północne Moluki
R. rufifrons uraniae – wachlarzówka guamska – wymarły endemit wyspy Guam, po raz ostatni odnotowany w 1984 roku^[2].
R. rufifrons saipanensis – wachlarzówka mariańska – Saipan i Tinian (Mariany Północne)
R. rufifrons mariae – Rota (Mariany Północne)
R. rufifrons versicolor – wachlarzówka bogata – Yap (zachodnie Karoliny)
R. rufifrons kubaryi – wachlarzówka łuskowana – Pohnpei (wschodnie Karoliny)
R. rufifrons agilis – wachlarzówka zwinna – Wyspy Santa Cruz
R. rufifrons melanolaema – wachlarzówka białoczelna – Vanikoro (Wyspy Santa Cruz)
R. rufifrons utupuae – Utupua (Wyspy Santa Cruz)
R. rufifrons commoda – północno-zachodnie Wyspy Salomona
R. rufifrons granti – zachodnio-środkowe Wyspy Salomona
R. rufifrons brunnea – Malaita (wschodnie Wyspy Salomona)
R. rufifrons rufofronta – wachlarzówka rdzawoczelna – Guadalcanal (południowe Wyspy Salomona)
R. rufifrons ugiensis – wachlarzówka ciemnogłowa – Ugi (na północ od Makiry, południowo-wschodnie Wyspy Salomona)
R. rufifrons russata – wachlarzówka atolowa – Makira (południowo-wschodnie Wyspy Salomona)
R. rufifrons kuperi – Santa Ana (na wschód od Makiry)
R. rufifrons louisiadensis – wachlarzówka białosterna – Luizjady
R. rufifrons intermedia – północno-wschodnia Australia
R. rufifrons rufifrons – wachlarzówka rdzawa – wschodnia i południowo-wschodnia Australia, poza sezonem lęgowym północny Queensland i południowa Nowa Gwinea

Morfologia

Wygląd

Upierzenie przeważająco szaroczarne, z rudym czołem, częściowo wierzchem i górną częścią ogona. Końcówki skrzydeł i ogona są ciemniejsze, przy czym sama krawędź ogona jest biała (stąd nazwa „białosterna”). Biały jest też spód ciała, choć na bieli odbija się czarna obróżka na szyi i ciemne kreski poniżej. Dziób otoczony jest szczecinką. Posiada niezwykle długi ogon, stanowiący ponad połowę długości ciała, którym w trakcie żerowania nieustannie wymachuje oraz rozkłada i składa niczym wachlarz. Jest niezwykle ruchliwym ptakiem^[6].

Średnie wymiary

Długość ciała: 14–17,5 cm, z czego większość stanowi ogon.
Masa ciała: 7,2–10 g

Ekologia i zachowanie

Biotop: Wilgotne lasy równikowe, lasy namorzynowe, zadrzewione obszary bagienne. W trakcie przelotów widywane także na bardziej otwartych terenach.

Pożywienie: Drobne owady, także latające, które aktywnie wyszukuje w środkowych i dolnych partiach poszycia leśnego.

Rozmnażanie: Misterne gniazda buduje na rozwidleniu cieniutkich gałązek, wśród gęstego listowia^[6]. Składa 2–3 jaja, wysiadywanie trwa 14–15 dni. W jednym gnieździe odbywa kilka lęgów.

Status

IUCN uznaje wachlarzówkę rdzawą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako od rzadkiego po lokalnie bardzo pospolity. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy^[3]. IUCN za osobne gatunki uznaje wachlarzówkę łuskowaną (R. (r.) kubaryi) i wachlarzówkę białoczelną (R. (r.) melanolaema), oba te taksony również zalicza do kategorii najmniejszej troski^[10]^[11].

Uwagi

↑ Na tytułowej stronie publikacji Lathama widnieje data 1801 (MDCCCI), niektóre źródła, np. baza ITIS, podają jednak datę 1802.

Przypisy

↑ Rhipidura rufifrons, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Boles, W. & Christie, D.A.: Rufous Fantail (Rhipidura rufifrons). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-02].
↑ ^a ^b Rhipidura rufifrons, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rhipiduridae Sundevall, 1872 - wachlarzówkowate - Fantails (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-28].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 335, 1999.
↑ ^a ^b ^c Monarki i pokrewne. W: Stephen Garnett: Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 419. ISBN 83-85152-34-2.
↑ ^a ^b Latham, J.: Supplementum Indicis Ornithologici, sive Systematis Ornithologiae. Londyn: G. Leigh, J. & S. Sotheby, 1801, s. 50. (łac.).
↑ ^a ^b ^c Rufous Fantail (Rhipidura rufifrons). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-06)]. (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Orioles, drongos, fantails. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-28]. (ang.).
↑ Rhipidura kubaryi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ Rhipidura melanolaema, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-28] (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne – podgatunek nominatywny i R. r. intermedia. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia i nagrania głosów – wachlarzówka molucka (R. (r.) torrida). [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia i nagrania audiowizualne – wachlarzówka bogata (R. (r.) versicolor). [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia i nagrania głosów – wachlarzówka łuskowana (R. (r.) kubaryi). [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia – wachlarzówka białoczelna (R. (r.) melanolaema). [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia i nagrania audiowizualne – wachlarzówka rdzawoczelna (R. (r.) rufofronta). [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia – wachlarzówka białosterna (R. (r.) louisiadensis). [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[uwaga1-8] Na tytułowej stronie publikacji Lathama widnieje data 1801 (MDCCCI), niektóre źródła, np. baza ITIS, podają jednak datę 1802.

[itis-1] Rhipidura rufifrons, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Boles, W. & Christie, D.A.: Rufous Fantail (Rhipidura rufifrons). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-02].

[iucn-3] Rhipidura rufifrons, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rhipiduridae Sundevall, 1872 - wachlarzówkowate - Fantails (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-28].

[Mielczarek&Cichocki-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 335, 1999.

[Garnett-6] Monarki i pokrewne. W: Stephen Garnett: Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 419. ISBN 83-85152-34-2.

[oryg-7] Latham, J.: Supplementum Indicis Ornithologici, sive Systematis Ornithologiae. Londyn: G. Leigh, J. & S. Sotheby, 1801, s. 50. (łac.).

[ibc-9] Rufous Fantail (Rhipidura rufifrons). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-06)]. (ang.).

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Orioles, drongos, fantails. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-28]. (ang.).

[iucn2-11] Rhipidura kubaryi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[iucn3-12] Rhipidura melanolaema, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

[9]

[10]

[11]