Warsztaty Szybowcowe ZASPL

Warsztaty Szybowcowe Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej – pierwsza polska wytwórnia produkująca masowo szybowce założona we Lwowie na bazie Sekcji Technicznej Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej (ZASPL).

Historia

Początki budowy samolotów na Politechnice Lwowoskiej sięgają 1910 roku kiedy to z inicjatywy ZASPL powstał dwupłatowy samolot konstrukcji Jana Webera i Zygmunta Sochnackiego. Maszyna rozbiła się podczas przeprowadzanych prób samolotu. W 1913 roku wybudowano pierwszy szybowiec konstrukcji Tadeusza i Wacława Floriańskich, który również uległ rozbiciu podczas prób przeprowadzanych na Wysokim Zamku.

Wybuch I wojny światowej przerwał działalność studentów pasjonatów lotnictwa. Swoją działalność wznowili w 1923 roku. W tym samym roku w Białce Tatrzańskiej odbyły się I Konkurs Ślizgowców będący pierwszymi w Polsce zawodami szybowcowymi. Rok później, student Politechniki Lwowskiej, Wacław Czerwiński postanowił zbudować szybowiec, który wziął by udział w mających się odbyć w 1925 roku II Konkursie Szybowcowym. Budowę rozpoczęto w Parku Lotniczym 2. Pułku Lotniczego w Krakowie podczas wakacyjnych praktyk.

Latem 1925 roku konstrukcję przewieziono do Lwowa gdzie w remizie tramwajowej Miejskiej Kolei Elektrycznej kontynuowano budowę. Niedokończony szybowiec zawitał jeszcze do kreślarni Politechniki Lwowskiej aby zostać ukończonym w hangarach Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.

Jesienią 1927 roku przeprowadzono próby wytrzymałościowe. Rok później, 13 marca 1928 roku, szybowiec oznaczony jako CW-I, ciągnięty na holu przez samochód oderwał się po raz pierwszy od ziemi na wysokość 10 metrów. Na CW-I osiągnięto 25 maja 1928 roku rekord Polski w długotrwałości lotu (4 min 13 s). Sukces zachęcił do dalszej pracy i w 1929 roku w lotach brały udział kolejne konstrukcje Czerwińskiego, szybowce CW-II i CW-III, które powstały w warsztacie stolarskim Szczupłakiewicza we Lwowie mieszczącym się przy ulicy Szpitalnej 52, warsztat ten później stał się Warsztatami Szybowcowymi ZASPL.

W 1930 roku warsztat został oficjalnie przekształcony w Warsztaty Szybowcowe ZASPL. Pierwszymi zbudowanymi w nich szybowcami były szkolne CW-III. W 1930 oblatano zbudowany również w warsztatach pierwszy polski dwumiejscowy szybowiec wyczynowy CW-IV. W 1931 warsztaty przeniesiono na ulicę Na Błonie 20 (ul. Pierackiego) i rozpoczęto seryjną produkcję CW-III (20 egzemplarzy w 1931 roku).

W latach 1932–1933 wybudowano 80 egzemplarzy kolejnej konstrukcji Czerwińskiego, szkolnego szybowca CWJ-I (późniejszy CWJ). Zatrudnienie wzrosło do ponad 30 pracowników. W 1933 roku dzięki wsparciu finansowemu hrabiego Kajetana Czarkowskiego-Golejewskiego warsztaty przekształcono w spółkę o tej samej nazwie. Dyrektorem nowo utworzonej spółki został inżynier Tadeusz Załęski.

W 1933 roku rozpoczęto budowę zmodernizowanej wersji szybowca CWJ, CWJ-bis Skaut, zbudowano około 20 egzemplarzy tej wersji oraz wyczynowy CW-5 bis (również zbudowany w liczbie około 20 egzemplarzy). W 1935 roku warsztaty znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. Produkowane szybowce CW-7 i CW-8 nie były udanymi konstrukcjami. Swój udział ze spółki wycofał Wacław Czerwiński, który przeniósł się do Wojskowych Warsztatów Szybowcowych w Krakowie. Niestety dalszy brak zamówień, kłopoty z CW-8 doprowadziły do bankructwa warsztatów w 1936 roku.

W ciągu 8 lat swojej działalności w warsztatach wyprodukowano około 190 szybowców czternastu typów. 1 czerwca 1937 roku Warsztaty przejął Instytut Techniki Szybownictwa i Motoszybownictwa (ITSM). Zmieniono wówczas nazwę na Doświadczalne Zakłady Szybowcowe ITSM. Po czterech miesiącach działalności, całość przejęły Lwowskie Warsztaty Lotnicze.

Bibliografia

• Andrzej Glass, Adam Skarbiński, Lwowskie warsztaty szybowcowe, „Skrzydlata Polska”, nr 9 (1994), s. 51–54, ISSN 0137-866X.